Từ ngày ba mất, căn nhà ấy chỉ còn mẹ tôi lặng lẽ đi về. Một bóng dáng nhỏ bé giữa khoảng sân rộng hơn, trống trải hơn, và buồn đến mức gió thổi qua cũng nghe chênh chao.

Nhà tôi không lớn. Chỉ là một ngôi nhà cấp bốn quen thuộc với bao gia đình miền Trung: mái ngói nâu sậm, vách gỗ lâu năm ngả màu, góc bếp ám khói đen và hiên nhà lúc nào cũng đón gió. Ngôi nhà ấy đã từng là tiếng cười của ba, là mùi mồ hôi của những mùa dầm mưa làm ruộng.

Là tiếng thì thầm của ba mỗi tối khi mẹ đau chân, tiếng quạt nan phành phạch trong những đêm nóng bức. Từ khi ba đi, mọi thứ như già thêm nhiều tuổi.

Cây khế ngoài sân ít sai trái, dãy chè tàu không còn xanh như trước, còn đôi dép mẹ để bên cửa luôn nằm sát nhau, như thể mẹ sợ chúng cũng lạc nhau giống như mẹ đã lạc mất ba sau một giấc ngủ dài. Ba đi rồi, mẹ ở lại, một mình giữ tất cả những âm thanh xưa cũ, giữ cả chúng tôi lại với nhau. Bởi còn mẹ thì còn nhà.

Mỗi lần về, cảnh tượng đầu tiên tôi thấy luôn là dáng mẹ ngồi bên bếp, đôi bàn tay tím lạnh đang quạt than. Ánh lửa hắt lên mặt mẹ, soi rõ từng nếp nhăn như những nếp gấp của ký ức. Mẹ già đi nhanh quá, nhanh đến mức mỗi lần gặp lại tôi đều ngẩn ngơ vì sợ không kịp nhìn mẹ lâu hơn, thương mẹ nhiều hơn.

Mẹ không bao giờ than thở. Không kêu buồn, không kêu nhớ, cũng chẳng kêu cô đơn. Nhưng mỗi tối, khi cơm canh dọn ra bàn, mẹ vẫn đặt thêm một đôi đũa. "Để đó, ba tụi bây về ăn". Những câu nói bình thản khiến tim tôi đau nhiều hơn bất kỳ tiếng khóc nào từ mẹ.

Năm nào cũng vậy, khi tôi về đến sân, mẹ luôn mở cửa thật nhanh, mừng bằng những câu nói rất nhỏ: "Về rồi đó hả con?", "Đi đường chắc mệt hỉ?", "Vô rửa mặt cái, cơm mẹ nấu xong rồi".

Những câu nói bình thường đến mức chẳng có gì đặc biệt, vậy mà lại khiến lòng tôi mềm ra như sắp khóc. Bao nhiêu năm qua, chỉ cần chúng tôi ngồi quanh mâm cơm, tiếng nói cười vang lên, là mẹ cũng cười. Tiếng cười nhỏ, run, nhưng ấm hơn cả cái Tết đang đến.

Người ta hay nói: "Nhà có mẹ là nhà còn lửa". Lửa ấy không chỉ là bếp đỏ đêm giao thừa, mà còn là ánh mắt mẹ mỗi khi chúng tôi cãi nhau: "Anh em trong nhà chứ ai đâu". Chỉ một câu nhẹ như gió mà xoa dịu hết thảy.

Có lẽ mẹ là người đã giữ chặt những mảnh ghép của gia đình lại với nhau. Ba mất rồi, nếu không có mẹ, có lẽ chúng tôi cũng như bao gia đình khác: mỗi người một cuộc đời, một trách nhiệm, rồi khoảng cách vô hình lớn dần theo năm tháng. Chúng tôi sẽ gặp nhau ít hơn, hỏi thăm qua loa hơn, thương nhau cũng ít hơn.

Có lần, tôi hỏi mẹ: "Ở một mình riết mẹ quen chưa?".

Mẹ mỉm cười: "Ba bây ở đây chứ có đi đâu xa. Ổng còn về thăm chừng mấy đứa mà". Mẹ chỉ tay lên bàn thờ, nơi di ảnh ba đặt ngay ngắn giữa hai ngọn đèn dầu. Tôi nhìn theo, bỗng thấy cay mắt.

Mẹ không quen cô đơn. Mẹ chỉ quen kiên cường khi chẳng còn chồng nữa. Ba mất, mẹ cứ sống như thể phần đời còn lại của mẹ là để giữ những gì ba để lại: ngôi nhà, những kỷ niệm, và hơn hết là chúng tôi - những đứa con còn vụng về trong cách yêu thương nhau.

Chị em tôi ít khi nói cảm ơn hay xin lỗi. Nhưng hễ mẹ gọi, ai cũng nín nhịn nhau trong cơn tức sắp trào. Tôi nhìn mẹ, rồi nhìn gương mặt anh chị, chợt hiểu rằng chúng tôi không phải về vì ngôi nhà, mà vì mẹ còn ở đó.

Nếu mất mẹ…

Ngôi nhà này sẽ thành nơi thắp nén nhang ngày lễ Tết. Sẽ thành một điểm dừng trong hành trình mỗi năm, chứ không còn là nơi trú ngụ của trái tim. Anh chị em thương nhau, nhưng sẽ không còn quấn quýt như những năm có mẹ đứng giữa. Tất cả sẽ như những mảnh ghép rời, ghép lại vẫn chông chênh, dán keo cũng không kín khít như cũ.

Chiều cuối năm, gió từ cánh đồng thổi vào hiên nhà, mang theo mùi rơm khô và tiếng trâu kêu xa xa. Mẹ cặm cụi lau lại bàn thờ ba, đặt lên đó cặp bánh thuẫn vàng ươm. Tôi nhìn đôi tay mẹ run run mà lòng quặn lại.

Tết năm nào chúng tôi cũng về đông đủ. Mẹ ngồi giữa, nhỏ bé như một làn khói mỏng, neo giữ anh chị em. Bao nhiêu bão dông ngoài kia chẳng làm gia đình này rời rạc, chỉ vì mẹ vẫn còn ở đây, giữ hộ chúng tôi khoảng yên bình...

Mời bạn đọc tham gia cuộc thi viết

Mái ấm ngày xuân

Như một món ăn tinh thần mỗi dịp Tết đến xuân về, báo Tuổi Trẻ cùng đối tác đồng hành là Công ty Xi măng INSEE tiếp tục mời bạn đọc tham gia cuộc thi viết Mái ấm ngày xuân để chia sẻ giới thiệu về ngôi nhà - mái ấm của bạn, về những đặc điểm ngôi nhà cùng những kỷ niệm mà bạn nhớ mãi không quên.

Ngôi nhà nơi ông bà, cha mẹ và bạn sinh ra, lớn lên; ngôi nhà do chính bạn tận tay xây dựng; ngôi nhà nơi bạn đón cái Tết đầu tiên cùng gia đình nhỏ... đều có thể gửi về cuộc thi để giới thiệu đến bạn đọc cả nước.

Bài viết Mái ấm ngày xuân phải chưa từng tham gia bất kỳ cuộc thi viết nào, chưa từng được đăng trên các phương tiện truyền thông, mạng xã hội. Tác giả chịu trách nhiệm về bản quyền, ban tổ chức có quyền biên tập, bài khi lựa chọn đăng trên các ấn phẩm Tuổi Trẻ sẽ được nhận nhuận bút.

Cuộc thi diễn ra từ ngày 1-12-2025 đến 15-1-2026, mời gọi tất cả người Việt Nam không giới hạn độ tuổi, nghề nghiệp đều được tham gia.

Bài viết Mái ấm ngày xuân bằng tiếng Việt tối đa 1.000 chữ, khuyến khích kèm theo ảnh, video minh họa (không nhận ảnh video minh họa lấy từ mạng xã hội không có bản quyền). Chỉ nhận bài qua email, không nhận qua đường bưu điện để tránh thất lạc.

Bài viết dự thi gửi đến địa chỉ email maiamngayxuan@tuoitre.com.vn.

Tác giả phải ghi địa chỉ, điện thoại, email, số tài khoản, số căn cước công dân để ban tổ chức liên lạc, gửi nhuận bút hoặc giải thưởng.

Cán bộ nhân viên báo Tuổi Trẻ và người nhà có thể tham gia cuộc thi viết Mái ấm ngày xuân nhưng không được xét giải. Quyết định của ban tổ chức là quyết định cuối cùng.

Lễ trao giải Mái ấm ngày xuân và ra mắt giai phẩm Tuổi Trẻ Xuân

Ban giám khảo gồm các nhà báo, nhà văn hóa tên tuổi cùng đại diện báo Tuổi Trẻ sẽ xét duyệt chấm giải từ các bài đã qua sơ khảo và chọn trao thưởng.

Lễ trao giải, ra mắt giai phẩm Tuổi Trẻ Xuân dự kiến tổ chức tại Đường sách Nguyễn Văn Bình, TP.HCM vào cuối tháng 1-2026.

Giải thưởng:

1 giải nhất: 10 triệu đồng + giấy chứng nhận, báo Tuổi Trẻ Xuân;

1 giải nhì: 7 triệu đồng + giấy chứng nhận, báo Tuổi Trẻ Xuân;

1 giải ba: 5 triệu đồng + giấy chứng nhận, báo Tuổi Trẻ Xuân;

5 giải khuyến khích: 2 triệu đồng mỗi giải + giấy chứng nhận, báo Tuổi Trẻ Xuân.

10 giải bạn đọc bình chọn: 1 triệu đồng mỗi giải + giấy chứng nhận, báo Tuổi Trẻ Xuân.

Số điểm bình chọn được tính dựa trên tương tác với bài viết, trong đó 1 sao = 15 điểm, 1 tim = 3 điểm, 1 like = 2 điểm.

Mái ấm sau những ngày giông bão

Tôi về quê khi trận lũ cuối mùa vừa rút, mang theo hơi lạnh mằn mặn của miền Trung. Con đường làng còn vương đất cát, những lùm cây ngả rạp như vừa trải qua trận thở dài của đất trời.