Nhà tôi cất trên miệng một hố bom đã được lấp lại sau chiến tranh. Mẹ tôi kể, cái hố bom ấy to lắm. Rác rưởi của cả cái thị trấn nơi tôi sinh sống bao nhiêu năm đổ dồn về đó, lấp mãi không đầy.

Khi làm móng, bố tôi còn phải đóng bao nhiêu là cọc tre, gần hai chục xe đá hộc mới tạm yên tâm. Bao nhiêu công sức, tiền bạc của bố mẹ tôi đổ hết vào cái móng nhà ấy nhưng đổi lại ngôi nhà thì bé tí tẹo.

Bởi mẹ tôi muốn được ở gần ông bà ngoại nên bố tôi chẳng quản ở rể, chẳng ngại tốn thêm công sức. Vậy mới biết, sợi dây tình cảm nó mỏng nhưng đủ sức làm mỏ neo giữ chặt con người với mong muốn của bản thân.

Dù thời ấy, xin xã một miếng đất chỗ khác, cất một ngôi nhà có lẽ đơn giản hơn nhiều. Xét một khía cạnh khác, tổ ấm được xây dựng trên nền "dấu tích của chiến tranh" cũng là một cách con người chứng tỏ sức mạnh phục sinh mạnh mẽ.

Ngày ngày, bố chở mẹ trên chiếc xe đạp cà tàng, rong ruổi hết các quán hàng bán dạo. Trước là xoong thịt nướng, sau còn thêm cả tôi. Tuổi thơ tôi lớn lên trên yên xe, đường phố thênh thang, lấm lem khói xe và bụi đường.

Ngôi nhà tổ chim câu bé tẹo ấy là công sức tích cóp bao nhiêu năm bán hàng dạo của bố mẹ tôi. Nó bé đến mức đứng ở sân thôi đã nhìn thấy hết mọi ngóc ngách trong nhà, kể cả trong buồng.

Tường phía ngoài áo thô, vẽ tạm mấy đường bay kẻ ngang dọc. Nền nhà láng xi măng phẳng lì, chạm tay vào cảm giác trơn mướt, mát lạnh. Cửa chính ngôi nhà làm bằng gỗ lập bản thô mộc. Cửa hắt, bố tôi cột tạm một tấm ván đủ để che nắng che mưa. Ấy vậy mà, đó lại là nơi trú ngụ tuyệt vời của bầy chim sẻ đá.

Tấm ván có một lỗ tròn vừa đủ để lũ sẻ đá chui vào. Hàng ngày, chúng mải miết tha rơm xây tổ, ríu rít tha mồi. Sáng ngày xuân nắng vàng trải nhẹ, chim mẹ rộng cánh trông chừng lũ chim con tập bay. Bình yên đâu xa, ngay bên mái hiên nhà.

Đêm đầu tiên ngủ trong ngôi nhà đó, mẹ tôi trằn trọc mãi không ngủ được. Không còn mùi của rơm khô trộn với đất sét đắp lên tường nhà. Không còn nghe tiếng chuột tha rác, đào hang dưới nền đất. Mùi ấm tường vôi, cảm giác chở che vững chãi tràn vào giấc ngủ khiến mẹ tôi thổn thức mãi không thôi. Ngôi nhà bé xinh như tổ chim câu - giấc mơ những ngày ngược xuôi bán dạo trên đường giờ đã thành hình hài.

Những năm 1991, quê tôi vẫn chưa có điện. Ngọn đèn dầu leo heo bên mâm cơm đạm bạc nhưng bố mẹ tôi vẫn thấy mình giàu có nhất thế gian. Mẹ tôi sinh thêm em trong ngôi nhà mới ấy. Nhà lại thêm tiếng võng đưa, tiếng trẻ nhỏ khóc cười.

Chị em chúng tôi êm đềm lớn lên trong ngôi nhà tổ chim câu ấy, bên bầy chim sẻ đá. An yên đi qua ngày nắng, an yên đi qua những đêm mưa. Trùm chăn nghe tiếng mưa rớt bên hiên, năm tháng ấy ngỡ như đời sẽ chẳng bao giờ có giông bão…

Bố đi trong một ngày giáp Tết. Trời chẳng mưa mà lòng tôi giông bão thổi mãi đến tận bây giờ. Ánh đèn dầu từ ban thờ chiếu hắt ra, soi lờ mờ, dấm dứt tiếng mẹ khóc nghẹn, co ro bóng dáng con thơ. Những tiếng mưa đêm về theo nỗi buồn thê thiết.

20 năm xa bố, dưới bóng ngôi nhà tổ chim câu ấy, mẹ vẫn tảo tần nuôi hai chị em chúng tôi lớn khôn. Rồi đám trẻ của chúng tôi cũng lần lượt cất tiếng khóc chào đời. Nhà vẫn y nguyên như những ngày chúng tôi vẫn còn thơ bé. Nhà cũ kỹ rêu phong giữa làng xóm đã lên đời biệt thự, cao tầng. Nhà be bé, nhỏ xinh bên tán cây vú sữa già.

Chiều nay, trở về bên mẹ, bên mái nhà xưa, thấy lòng an yên nhẹ nhõm như ngày còn thơ bé. Không cần là ai, không cần làm gì cả, chỉ cần làm con của bố mẹ. Rút cuộc, con người có hàng vạn nơi để đi nhưng chỉ có một nơi để trở về, đó là nhà. Chúng tôi, những con chim sẻ đá, một ngày nào đó đã từng khao khát sải cánh bay lên bầu trời cao rộng. Hôm nay, lại thèm một cảm giác bình yên, muốn được trở lại nhà.

Ấu thơ đã qua, chúng tôi chẳng thể bé mãi. Nhưng tôi biết mẹ vẫn luôn đợi chúng tôi dưới mái hiên nhà hình tổ chim câu.

Mời bạn đọc tham gia cuộc thi viết

Mái ấm ngày xuân

Như một món ăn tinh thần mỗi dịp Tết đến xuân về, báo Tuổi Trẻ cùng đối tác đồng hành là Công ty xi măng INSEE tiếp tục mời bạn đọc tham gia cuộc thi viết Mái ấm ngày xuân để chia sẻ giới thiệu về ngôi nhà - mái ấm của bạn, về những đặc điểm ngôi nhà cùng những kỷ niệm mà bạn nhớ mãi không quên.

Ngôi nhà nơi ông bà, cha mẹ và bạn sinh ra, lớn lên; ngôi nhà do chính bạn tận tay xây dựng; ngôi nhà nơi bạn đón cái Tết đầu tiên cùng gia đình nhỏ... đều có thể gửi về cuộc thi để giới thiệu đến bạn đọc cả nước.

Bài viết Mái ấm ngày xuân phải chưa từng tham gia bất kỳ cuộc thi viết nào, chưa từng được đăng trên các phương tiện truyền thông, mạng xã hội. Tác giả chịu trách nhiệm về bản quyền, ban tổ chức có quyền biên tập, bài khi lựa chọn đăng trên các ấn phẩm Tuổi Trẻ sẽ được nhận nhuận bút.

Cuộc thi diễn ra từ ngày 1-12-2025 đến 15-1-2026, mời gọi tất cả người Việt Nam không giới hạn độ tuổi, nghề nghiệp đều được tham gia.

Bài viết Mái ấm ngày xuân bằng tiếng Việt tối đa 1.000 chữ, khuyến khích kèm theo ảnh, video minh họa (không nhận ảnh video minh họa lấy từ mạng xã hội không có bản quyền). Chỉ nhận bài qua email, không nhận qua đường bưu điện để tránh thất lạc.

Bài viết dự thi gửi đến địa chỉ email maiamngayxuan@tuoitre.com.vn.

Tác giả phải ghi địa chỉ, điện thoại, email, số tài khoản, số căn cước công dân để ban tổ chức liên lạc, gửi nhuận bút hoặc giải thưởng.

Cán bộ nhân viên báo Tuổi Trẻ và người nhà có thể tham gia cuộc thi viết Mái ấm ngày xuân nhưng không được xét giải. Quyết định của ban tổ chức là quyết định cuối cùng.

Lễ trao giải Mái ấm ngày xuân và ra mắt giai phẩm Tuổi Trẻ Xuân

Ban giám khảo gồm các nhà báo, nhà văn hóa tên tuổi cùng đại diện báo Tuổi Trẻ sẽ xét duyệt chấm giải từ các bài đã qua sơ khảo và chọn trao thưởng.

Lễ trao giải, ra mắt giai phẩm Tuổi Trẻ Xuân dự kiến tổ chức tại Đường sách Nguyễn Văn Bình, TP.HCM vào cuối tháng 1-2026.

Giải thưởng:

1 giải nhất: 10 triệu đồng + giấy chứng nhận, báo Tuổi Trẻ Xuân;

1 giải nhì: 7 triệu đồng + giấy chứng nhận, báo Tuổi Trẻ Xuân;

1 giải ba: 5 triệu đồng + giấy chứng nhận, báo Tuổi Trẻ Xuân;

5 giải khuyến khích: 2 triệu đồng mỗi giải + giấy chứng nhận, báo Tuổi Trẻ Xuân.

10 giải bạn đọc bình chọn: 1 triệu đồng mỗi giải + giấy chứng nhận, báo Tuổi Trẻ Xuân.

Số điểm bình chọn được tính dựa trên tương tác với bài viết, trong đó 1 sao = 15 điểm, 1 tim = 3 điểm, 1 like = 2 điểm.

Nhà từ đường

Nhà từ thuở chỉ là nhà thật ấm áp xiết bao. Nơi đó mấy đứa con quấn quýt bên cha mẹ mỗi tối. Là nơi có tiếng cười đùa của mấy chị em, tiếng làu bàu của ông bố già không quen nghe nhạc trẻ.