Ở ngôi làng Tân Hưng ven sông Tiền, đoạn chảy qua Sa Đéc là nơi có nhà của ngoại. Ngôi nhà ấy, ông bà ngoại thừa hưởng từ thời ông bà cố của tôi.

Trước nhà là khoảng sân rộng có hàng rào bằng hoa kiểng rất đẹp. Ra vào nhà ngoại là một cổng nhỏ có trồng hoa móng bò tím rủ xuống cổng vào rất đẹp. Bên hông nhà trồng nhiều cau trầu.

Nhà ngoại có kết cấu kiểu nhà xưa ở Nam Bộ. Nhà có ba gian. Mỗi gian đều có bàn thờ tổ tiên. Gian chính ở giữa, đồ tế tự hoành tráng hơn. Tủ thờ cẩn xà cừ lấp lánh. Nhìn vào thấy ngay điển tích "Ngư tiều canh mục". Trên là bộ lư đồng với hai cặp chân đèn cao tầm 80cm.

Từ ngoài nhìn vào, có bốn đôi liễn viết bằng chữ Hán treo dọc trên bốn cột gỗ cao đến mái ngói, to giáp một vòng tay của tôi. Nội dung dạy con cháu giữ gìn đạo đức, cố gắng học tập, đóng góp cho đời.

Trên cao giữa nhà là một bức hoành phi sơn son, thếp vàng bằng gỗ tốt có ghi dòng chữ Hán "ẨM HÀ TƯ NGUYÊN", ngoại tôi giải nghĩa là: uống nước nhớ nguồn. Chính giữa nhà có treo một chiếc đèn măng sông cỡ lớn, sáng bóng.

Buổi tối và các ngày lễ, Tết, ông thắp đèn, cả một không gian sáng rực, con cháu tề tựu chung quanh đọc sách, vui đùa, gia đình ấm cúng lắm.

Ngôi nhà của ngoại, mái lợp ngói hỏa tiễn lâu năm mà vẫn giữ màu đỏ tươi. Ngoại nói ngói này làm từ đất sét nung qua nhiều công đoạn nên chắc và có độ sáng lâu dài, rêu khó bám.

Ngoài bàn tiếp khách ở giữa, ngoại còn đặt một bộ ván bằng gỗ lim bên cạnh để có thể ngả lưng nghỉ trưa nơi đó. Ba má và sáu anh em chúng tôi, cùng ông bà ngoại và cậu, dì sống vui trong ngôi nhà ấy suốt nhiều năm.

Nhà có nhiều phòng nhưng anh em chúng tôi hay tụ tập cùng nhau, nên lúc nào cũng gây ồn ào suốt ngày. Khi ngoại nhắc nhở là chúng tôi chạy ùa ra sân, đùa giỡn, vui chơi vì gian chính là nơi diễn ra các nghi thức lễ cúng của gia đình.

Lễ cưới của ba má, của các cậu tôi diễn ra ở đây. Khi giỗ ông bà, gia đình, dòng họ cũng tập trung ở nơi này. Hương trầm thơm ngát, ánh đèn sáng trưng, bông hoa bốn mùa khoe sắc, mâm ngũ quả luôn chất đầy trên bàn thờ.

Ngày Tết, con cháu về ngôi nhà này đầy đủ. Bà tôi tất tả đi chợ về tự tay làm thức ăn để dâng cúng và đãi cả nhà. Gian bếp phía sau, ba chiếc lò cháy đượm tàu lá dừa, tỏa hơi nóng ra xung quanh.

Tôi nhớ mãi những khi bà làm mứt dừa, chuối khô ngào đường, mứt bí, mứt hạnh… mấy anh em vây quanh để được bà cho thử vị ngọt, vị béo của chúng, hay giành nhau dọn dẹp để có cơ hội tận hưởng lớp mứt cháy giòn còn sót lại trong chảo. Cả ngôi nhà thơm lừng mùi mứt Tết.

Tôi còn nhớ mãi một kỷ niệm về ngôi nhà của ngoại. Những ngày giáp Tết năm đó, em trai tôi nghịch dại đã bắt chước bà nhóm lửa nấu bếp ngay trên chiếc vỏ xe tải to tướng dựng cạnh vách nhà.

Thời tiết hanh khô làm chiếc vỏ xe bốc cháy, nguy cơ lan qua nhà hàng xóm. Em hốt hoảng. chạy vào gọi ba tôi ra chữa cháy. Hồ chứa nước mãi sau nhà, không có dụng cụ gì để dập tắt. Nhà ngoại tôi nền gạch tàu, cao hơn mặt đất tầm 70-80cm nhưng vách gỗ, nhiều cột kèo. Nhà bà con đa phần vách lá rất dễ bắt lửa.

Nếu không giải quyết kịp thời e rằng không còn nhà để đón xuân mà còn gây họa đến cả xóm. Ba tôi chỉ còn cách dùng đôi bàn tay lăn chiếc vỏ xe ra khoảng đất trống gần đó rồi hô hoán người nhà dập lửa.

Đám cháy không thể bùng lên, nhà ngoại an toàn, nhà hàng xóm vẹn nguyên nhưng ba tôi bị phỏng hai bàn tay, phải vào bệnh viện băng bó. Tết vì vậy có giảm vui đôi phần nhưng chúng tôi có được bài học về cẩn trọng với lửa.

Những ngày Tết, nhà ngoại rất vui, nhiều tiếng cười. Người lớn chuyện trò quanh bàn trà, bàn chuyện làm ăn trong năm mới. Trẻ con chúng tôi chơi cờ, khoe nhau áo mới, phong bao lì xì, tha hồ thưởng thức những món mứt do bà tôi làm, chạy nhảy tung tăng khắp khu vườn sau nhà.

Khi Tết qua đi, mọi sinh hoạt trở về bình thường. Ngôi nhà của ngoại vẫn ấm áp dù thời tiết có thay đổi ra sao. Năm tháng lại nối tiếp nhau, nhà ngoại vẫn là nơi chúng tôi quay về sau thời gian đi xa học hành, làm việc.

Cho đến khi ông bà ngoại rời xa con cháu về nơi xa, chúng tôi vẫn giữ nếp xưa là quây quần bên nhau dưới mái nhà xưa. Đón chào Tết đến, chúng tôi trang hoàng nhà cửa, bàn thờ tổ tiên thật đẹp với nhiều hoa kiểng đủ màu.

Trong tâm tưởng của tôi, ngôi nhà của ngoại đong đầy kỷ niệm, dù có đi xa đến đâu, ngày Tết, ngày giỗ chạp cũng là nơi quay về. Nhớ thương ngôi nhà của ngoại.

Mời bạn đọc tham gia cuộc thi viết Mái ấm ngày xuân

Như một món ăn tinh thần mỗi dịp Tết đến xuân về, báo Tuổi Trẻ cùng đối tác đồng hành là Công ty Xi măng INSEE tiếp tục mời bạn đọc tham gia cuộc thi viết Mái ấm ngày xuân để chia sẻ giới thiệu về ngôi nhà - mái ấm của bạn, về những đặc điểm ngôi nhà cùng những kỷ niệm mà bạn nhớ mãi không quên.

Ngôi nhà nơi ông bà, cha mẹ và bạn sinh ra, lớn lên; ngôi nhà do chính bạn tận tay xây dựng; ngôi nhà nơi bạn đón cái Tết đầu tiên cùng gia đình nhỏ... đều có thể gửi về cuộc thi để giới thiệu đến bạn đọc cả nước.

Bài viết Mái ấm ngày xuân phải chưa từng tham gia bất kỳ cuộc thi viết nào, chưa từng được đăng trên các phương tiện truyền thông, mạng xã hội. Tác giả chịu trách nhiệm về bản quyền, ban tổ chức có quyền biên tập, bài khi lựa chọn đăng trên các ấn phẩm Tuổi Trẻ sẽ được nhận nhuận bút.

Cuộc thi diễn ra từ ngày 1-12-2025 đến 15-1-2026, mời gọi tất cả người Việt Nam không giới hạn độ tuổi, nghề nghiệp đều được tham gia.

Bài viết Mái ấm ngày xuân bằng tiếng Việt tối đa 1.000 chữ, khuyến khích kèm theo ảnh, video minh họa (không nhận ảnh video minh họa lấy từ mạng xã hội không có bản quyền). Chỉ nhận bài qua email, không nhận qua đường bưu điện để tránh thất lạc.

Bài viết dự thi gửi đến địa chỉ email maiamngayxuan@tuoitre.com.vn.

Tác giả phải ghi địa chỉ, điện thoại, email, số tài khoản, số căn cước công dân để ban tổ chức liên lạc, gửi nhuận bút hoặc giải thưởng.

Cán bộ nhân viên báo Tuổi Trẻ và người nhà có thể tham gia cuộc thi viết Mái ấm ngày xuân nhưng không được xét giải. Quyết định của ban tổ chức là quyết định cuối cùng.

Lễ trao giải Mái ấm ngày xuân và ra mắt giai phẩm Tuổi Trẻ Xuân

Ban giám khảo gồm các nhà báo, nhà văn hóa tên tuổi cùng đại diện báo Tuổi Trẻ sẽ xét duyệt chấm giải từ các bài đã qua sơ khảo và chọn trao thưởng.

Lễ trao giải, ra mắt giai phẩm Tuổi Trẻ Xuân dự kiến tổ chức tại Đường sách Nguyễn Văn Bình, TP.HCM vào cuối tháng 1-2026.

Giải thưởng:

1 giải nhất: 10 triệu đồng + giấy chứng nhận, báo Tuổi Trẻ Xuân;

1 giải nhì: 7 triệu đồng + giấy chứng nhận, báo Tuổi Trẻ Xuân;

1 giải ba: 5 triệu đồng + giấy chứng nhận, báo Tuổi Trẻ Xuân;

5 giải khuyến khích: 2 triệu đồng mỗi giải + giấy chứng nhận, báo Tuổi Trẻ Xuân.

10 giải bạn đọc bình chọn: 1 triệu đồng mỗi giải + giấy chứng nhận, báo Tuổi Trẻ Xuân.

Số điểm bình chọn được tính dựa trên tương tác với bài viết, trong đó 1 sao = 15 điểm, 1 tim = 3 điểm, 1 like = 2 điểm.

Mái nhà của ngoại trong mùa gió nắng

Mái nhà của ngoại nằm sâu trong con ngõ đất đỏ, nơi mỗi buổi chiều gió vẫn thổi qua bụi chuối, rì rào như kể những câu chuyện tôi đã từng nghe đến thuộc lòng.