Ngày 10-12, tại TP Sóc Trăng, báo Tuổi Trẻ phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn và UBND tỉnh Sóc Trăng tổ chức hội thảo Xây dựng thương hiệu quốc gia cho gạo Việt. 

Đây là sự kiện có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh ngành lúa gạo Việt Nam đang đạt được những thành tựu ấn tượng về xuất khẩu.

Chương trình có sự tham gia của hơn 150 đại biểu là đại diện các cơ quan quản lý nhà nước, hiệp hội ngành nghề và doanh nghiệp.

Về phía lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn có ông Lê Thanh Hòa - phó cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường (Bộ Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn); ông Nguyễn Văn Bảy - phó cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ); ông Nguyễn Thành Nam - phó tổng cục trưởng Tổng cục Quản lý thị trường (Bộ Công Thương)

Về phía chuyên gia trong nước và quốc tế có ông Sakda Sinives - cố vấn chuyên môn Công ty TNHH A.S Power Green; ông Koji Takeuchi - giám đốc điều hành trang trại Yamabun (Nhật Bản); bà Phoebe Ricarte - chuyên gia Philippines.

Về phía chuyên gia trong nước có sự góp mặt của Tiến sĩ Trần Hữu Hiệp - chuyên gia kinh tế; Ông Nguyễn Phương Lam - giám đốc Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam - Chi nhánh Đồng bằng sông Cửu Long; Tiến sĩ Võ Hùng Dũng - nguyên giám đốc Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam - Chi nhánh Đồng bằng sông Cửu Long; Tiến sĩ Đặng Kiều Nhân - viện trưởng Viện nghiên cứu phát triển Đồng bằng sông Cửu Long; PGS.TS Nguyễn Văn Sánh - nguyên giám đốc, nguyên Viện nghiên cứu Phát triển Đồng bằng sông Cửu Long; Anh hùng lao động, kỹ sư Hồ Quang Cua.

Về phía lãnh đạo địa phương tỉnh Sóc Trăng có ông Lâm Văn Mẫn - ủy viên Trung ương Đảng, bí thư Tỉnh ủy Sóc Trăng, trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Sóc Trăng; ông Vương Quốc Nam - phó chủ tịch UBND tỉnh Sóc Trăng; ông Huỳnh Ngọc Nhã - giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Sóc Trăng.

Cùng lãnh đạo các Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Sở Công thương, Cục Quản lý thị trường, Sở Khoa học và công nghệ: Long An, Bến Tre, Trà Vinh, Vĩnh Long, Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang, Hậu Giang, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau và Cần Thơ.

Đại diện các doanh nghiệp, hợp tác xã của các địa phương Đồng bằng sông Cửu Long.

"Thời điểm xây dựng thương hiệu quốc gia cho gạo Việt đã đến gần"

Phát biểu khai mạc hội thảo, nhà báo Trần Xuân Toàn, phó tổng biên tập báo Tuổi Trẻ, kể câu chuyện bản thân trải nghiệm khi đi chợ Xóm Chiếu (quận 4, TP.HCM). Khi hỏi tiểu thương bán gạo ở chợ này về loại gạo nào bán nhiều nhất và có giá bán cao nhất, ông được cho biết khoảng hai năm nay, gạo ST "đánh bạt" các loại gạo khác, chỉ có bếp ăn tập thể mới mua gạo xá (không đóng bao cứng mà cân theo nhu cầu người mua).

Theo nhà báo Trần Xuân Toàn, TP.HCM có dân số 13 triệu dân, nhu cầu thị trường gạo vô cùng lớn. Xét rộng ra, Việt Nam có 100 triệu dân, nhu cầu thị trường gạo còn lớn hơn rất nhiều.

"Nhu cầu tiêu dùng đã thay đổi trong nhiều năm qua. Người tiêu dùng đã chuyển hướng tiêu dùng gạo chất lượng thay vì số lượng. Và nhìn rộng ra thế giới, nhìn vào con số xuất khẩu của Việt Nam trong những năm gần đây sẽ thấy được gạo chất lượng đang là nhu cầu lớn.

11 tháng đầu năm 2024, Việt Nam xuất khẩu 8,5 triệu tấn gạo, kim ngạch hơn 5,3 tỉ USD, tương ứng tăng 11% và 25% so với cùng kỳ năm 2023.

Điều đó cho thấy nhu cầu thị trường gạo vô cùng lớn, đặc biệt là chất lượng cao. Thời cơ, thời điểm xây dựng thương hiệu gạo quốc gia đã đến gần. Đây là cơ hội vô cùng lớn", ông nói.

Ở các nước lân cận, Thái Lan có gạo Hom Mali, Ấn Độ có gạo Basmati, Nhật Bản có gạo Japonica. Khi nói tới quốc gia nào thì định vị được gạo nổi danh của quốc gia đó. 

"Tuổi Trẻ là cơ quan truyền thông. Chúng tôi thấy có nhiệm vụ chung tay xây dựng thương hiệu gạo quốc gia. Nhắc tới Việt Nam, người tiêu dùng trong nước và thế giới nghĩ tới thương hiệu gạo nào, nhãn hiệu gạo nào là vấn đề vô cùng thách thức", nhà báo Trần Xuân Toàn chia sẻ bối cảnh tổ chức hội thảo.

Thị hiếu người dùng thay đổi, cách làm ra hạt gạo cũng cần thay đổi  

Nói về ý nghĩa của hội thảo "Xây dựng thương hiệu quốc gia cho gạo Việt", ông Vương Quốc Nam - phó chủ tịch UBND tỉnh Sóc Trăng, cho rằng đây là sự kiện có nghĩa rất quan trọng, góp phần quảng bá thương hiệu gạo, đặc biệt trong bối cảnh các tỉnh miền Tây đang thực hiện Đề án phát triển bền vững 1 triệu hecta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL đến năm 2030.

Ông Nam cho biết thêm, trong những năm gần đây Sóc Trăng đã có chủ trương đẩy mạnh cơ cấu lại sản xuất nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng, thích ứng biến đổi khí hậu. Ngành lúa gạo được xác định là một trong những sản phẩm chủ lực của tỉnh. Đặc biệt, ngành lúc gạo từng bước đi vào chất lượng và hiệu quả kinh tế cao, tăng thu nhập cho người trồng lúa.

Điểm nổi bật là tỉ lệ lúa đặc sản, lúa chất lượng cao chiếm trên 54%. Riêng giống lúa ST24 và ST25 chiếm trên 18% và được xếp hạng "gạo ngon nhất thế giới" qua các kỳ dự thi quốc tế.

Ông Nam cho rằng hiện áp lực cạnh tranh trên trường quốc tế ngày càng lớn đối với ngành hàng lúa gạo. Nhiều nước trong khu vực có lợi thế về lúa gạo cũng đang dần mở cửa trở lại sau một thời gian hạn chế xuất khẩu. 

Thị hiếu tiêu dùng một số thị trường truyền thống cũng đã có sự thay đổi đáng kể. Nhiều nước và người tiêu dùng không chỉ quan tâm đến sản phẩm lúa gạo ngon, nhiều dinh dưỡng, an toàn cho sức khỏe mà còn yêu cầu sản xuất ra hạt gạo phải thân thiện với môi trường. Điều đó cho thấy ngành lúa gạo của Việt Nam đang đứng trước thử thách và cơ hội đan xen. 

Theo ông Nam, sự ra đời của đề án "Phát triển bền vững 1 triệu hecta chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp găn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030 là bước ngoặt mới, là nền tảng mở đường cho sự phát triển ngành hàng lúa gạo Việt Nam giai đoạn mới.

Thành công của ST25 là minh chứng cho tiềm năng của ngành gạo Việt Nam

Ông Lê Thanh Hòa - phó cục trưởng Cục Chất lượng, chế biến và phát triển thị trường (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn) cho biết ngành lúa gạo Việt đã trải qua quá trình phát triển ấn tượng trong những thập kỷ qua. Từ một nước nhập khẩu, Việt Nam đã trở thành quốc gia xuất khẩu hàng đầu thế giới, được tổ chức lương thực thế giới (PAO) xếp là quốc gia đảm bảo an ninh lương thực toàn cầu.

Vụ lúa gạo 2024, cả nước có 7,09 triệu ha, năng suất trung bình 61,2 tạ/ha, và sản lượng 43,4 triệu tấn. 

10 tháng đầu năm 2024, giá trị xuất khẩu gạo Việt sang Phillipines tăng 59,1%, sang Indonesia 20,2% và Malaysia tăng 2,2 lần. 

Ông Hòa cho biết thêm, vai trò của thương hiệu trong phát triển ngành gạo là yếu tố gia tăng giá trị sản phẩm và tính cạnh tranh, gắn kết mục tiêu phát triển bền vững và nâng cao giá trị gia tăng. 

Ông cũng nêu một số thực trạng phát triển thương hiệu gạo tại Việt Nam hiện nay đã mang lại kết quả. Cụ thể là một số doanh nghiệp gạo Việt Nam đã thành công trong việc xây dựng thương hiệu và tạo dựng chỗ đứng trên thị trường quốc tế. Điển hình là các thương hiệu như gạo ST25 của ông Hồ Quang Cua. Trong đó, gạo ST25 đã mang lại niềm tự hào cho ngành nông nghiệp Việt Nam khi giành danh hiệu "Gạo ngon nhất thế giới". 

Thành công của ST25 là minh chứng cho tiềm năng lớn của ngành gạo Việt Nam, tạo tiền đề để ngành gạo Việt Nam nâng tầm thương hiệu trên thị trường toàn cầu.

Tuy nhiên, việc phát triển thương hiệu gạo Việt còn một số khó khăn, như xây dựng lòng tin về chất lượng, thiếu hỗ trợ pháp lý trong việc bảo hộ thương hiệu quốc tế và chưa chú trọng thị trường nội địa.

"Cần nâng cao chất lượng sản phẩm, xây dựng phát triển thương hiệu gạo và chỉ dẫn địa lý, đa dạng hóa sản phẩm gạo xuất khẩu. Phát triển sản phẩm gạo giá trị gia tăng, đổi mới công nghệ trong sản xuất gạo và đẩy mạnh xúc tiến thương mại quốc tế, khẳng định vị thế thương hiệu", ông Hòa nêu 6 giải pháp để khắc phục và xây dựng thương hiệu gao Việt.

Xây dựng thương hiệu gạo từ doanh nghiệp mới thành công

Ông Lê Thanh Tùng, nguyên phó cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho rằng trong 30 năm qua, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang làm bước xây dựng thương hiệu gạo với các nền tảng khác nhau, về giống, quy trình canh tác, thị trường, vệ sinh an toàn thực phẩm… 

Theo ông Tùng, trong 30 năm, Việt Nam đã xuất khẩu gạo với nhiều chủng loại, đang đi dần tới gạo Việt Nam trắng, trong, hạt dài mà Việt Nam dày công xây dựng trong 20 năm gần đây. 

Trước đây gạo trắng, trong, hạt dài chỉ chiếm 15-20%, hiện tại đã chiếm khoảng 75%. Còn lại 10% là nếp, 10% gạo cho chế biến, còn lại khoảng 10% gạo đặc thù (như gạo giảm đường, gạo canh tác theo Viet GAP, Global GAP). 

"Xây dựng thương hiệu gạo phải từ doanh nghiệp, không đi từ quốc gia, xây dựng thương hiệu gạo từ quốc gia đều thất bại. Nhiều tiêu chuẩn, quy chuẩn sẽ làm hẹp đi sự sáng tạo của các doanh nghiệp. 

Gạo cũng giống các mặt hàng khác, đánh giá thương hiệu từ mức độ an toàn, độ đồng đều, về thời gian, giá cả phù hợp, về thân thiện thị trường, cách tiếp cận chuỗi thị trường… 

Không ai làm được chuyện này ngoài doanh nghiệp. Trong hội thảo hôm nay có nhiều doanh nghiệp đã làm được. Những cái này mà làm thành khối thì thành thương hiệu quốc gia. 

Hiện Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang triển khai đề án 1 triệu hecta gạo chất lượng cao, phát thải thấp cũng là cách để theo định hướng đó xây dựng thương hiệu gạo: đi vào canh tác, có doanh nghiệp, xây dựng nhãn mác, xây dựng thương hiệu, bán giá ổn định… Đó đều là thương hiệu gạo Việt Nam", ông Tùng bày tỏ quan điểm.

Xây dựng thương hiệu gạo thành công là xây dựng được lòng tin của người tiêu dùng trong nước và thế giới

Nói về viễn cảnh gạo Việt Nam đã xây dựng được thương hiệu thì 10 năm tới sẽ như thế nào, anh hùng lao động Hồ Quang Cua nhìn nhận, theo kinh nghiệm từ xây dựng thương hiệu gạo nổi tiếng của thế giới như ở Ấn Độ, Thái Lan, Campuchia thì "mình chưa làm được (thương hiệu), và có làm cũng chưa tới đâu". 

"Nhìn ra những quốc gia xây dựng thương hiệu thành công nhất thế giới, Ấn Độ tập trung cho giống Basmati, Thái Lan có Hom Mali, tức là họ tập trung cho một giống. Sau khi tập trung cho một giống thì luôn luôn có tiêu chuẩn độ thuần. Trong 10 năm tới, Việt Nam tiến tới đâu cũng phải tuân theo luật chơi của quốc tế, không thể làm khác", ông trình bày quan điểm. 

Theo ông Cua, độ thơm là tinh túy của gạo, các nước đều chọn độ thơm làm thương hiệu. Bước kế tiếp luôn luôn là độ thuần, còn tiêu chí về gạo trắng, độ ẩm là bình thường. Còn ở Việt Nam, xâm nhiễm hóa chất quá nhiều do vấn đề thâm canh, vì vậy trong vấn đề xây dựng thương hiệu ở Việt Nam, ngoài tiêu chuẩn độ thuần, cần hạn chế hóa chất để gạo có hương vị tự nhiên (giảm thuốc hóa học bằng thuốc hữu cơ, giảm phân hóa học bằng phân sinh học), tránh lúa chín thời điểm mưa dầm hoặc nắng quá gắt thì sẽ giữ được độ thơm. 

"Chúng tôi rất mừng là năm nay, khi chúng ta bước vào thị trường gạo cao cấp của thế giới, hành vi doanh nghiệp và nông dân đã thay đổi nhiều. Doanh nghiệp và người dân từng bước yêu cầu qua yêu cầu lại, hỗ trợ qua hỗ trợ lại để cùng nâng cấp. Đó là yếu tố cho chúng ta tiến bước lên. Có năm Việt Nam có 600 container gạo xuất khẩu do Mỹ trả về, có nghĩa chúng ta sử dụng hóa chất. Gạo thơm Việt Nam là giống lúa thơm cải tiến, sử dụng nhiều phân bón và chất hóa học nên yếu tố an toàn cần được đặt ra", ông Cua góp ý.

Trong khi đó cùng câu hỏi này, ông Phạm Thái Bình, chủ tịch hội đồng quản trị Công ty cổ phần nông nghiệp công nghệ cao Trung An, cho rằng Việt Nam nói và làm thương hiệu gạo từ lâu. Hiện tại nếu nói chưa có, chưa thành công thì không hẳn đúng. 

Hiện tại Philippines mỗi năm nhập khẩu của Việt Nam vài chục ngàn tấn gạo. "Cuối năm 2023 có sự kiện Ấn Độ cấm xuất khẩu gạo, làm giá gạo lên. Nhưng giờ Ấn Độ xả lệnh cấm và bán giá rất rẻ, vì sao Philippines không mua của Ấn Độ mà mua của Việt Nam? Đó là vì họ có lòng tin vào gạo Việt Nam", ông nhận định. 

Vì vậy, theo ông Bình, xây dựng thương hiệu gạo thành công là xây dựng được lòng tin của người tiêu dùng trong nước và thế giới. 

Về vấn đề xây dựng thương hiệu quốc gia cho gạo Việt Nam, ông Bình kể từ năm 2010 đến năm 2014, ông và ông Hồ Quang Cua "như hình với bóng" trong vấn đề xây dựng gạo ST để lan tỏa trên thế giới. "Việt Nam của chúng ta tại sao ST25 vang lừng trên thế giới, dù sản lượng xuất khẩu chưa nhiều, nhưng có thể lấy xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam. Khi chúng ta có gạo ngon nhất thế giới là thương hiệu quốc gia, các loại gạo khác cũng được hưởng lợi theo. Việt Nam nên lấy gạo ST25 làm giống lúa tiêu biểu của Việt Nam. 

Còn về vấn đề chung là chúng ta xây dựng thương hiệu nên từ đồng ruộng tới bàn ăn, đặc biệt vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm. Nếu không xây dựng chuẩn chỉnh, gạo có ngon nhất thế giới mà bị trả về hàng trăm container thì chúng ta cũng bị ảnh hưởng. 

Xây dựng thương hiệu gạo phải xây dựng cả chuỗi từ khâu giống, tới đồng ruộng, sản xuất và chế biến. Chúng ta xây dựng được lòng tin của người tiêu dùng thì lúc đó xây dựng thương hiệu sẽ thành công", ông Bình nói.

Ông Nguyễn Thành Nam, phó tổng cục trưởng Tổng cục Quản lý thị trường, cho biết trong năm 2023 và 2024, đơn vị kiểm tra 57 vụ, xử lý 49 vụ vi phạm về bao bì, nhãn hiệu, hàng hóa bị tịch thu hơn 1,8 tỉ đồng.

Theo ông, thị trường trong nước rất phức tạp. Thứ nhất trên kênh phân phối cửa hàng lớn, siêu thị tỉ lệ vi phạm bao bì ít, nhưng cửa hàng gạo trong ngõ hẻm, đặc biệt trên môi trường thương mại điện tử, rất khó quản lý.

"Khó khăn nữa là việc bảo vệ thương hiệu của doanh nghiệp ở thị trường trong nước rất lỏng lẻo. Có nhiều loại gạo đầu tiên đăng ký nhưng không đóng phí bảo hộ, khi tranh chấp thì rất phiền phức", ông nói.

Sẽ sớm có nhãn hiệu gạo Việt

Bộ NN&PTNT mong sớm chuyển giao nhãn hiệu Gạo Việt Nam cho các cơ quan quản lý để có thể thúc đẩy phát triển, xây dựng nhãn hiệu Gạo Việt Nam, đồng thời cho phép các doanh nghiệp đưa vào sử dụng trong thời gian sắp tới.