"Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong dạy học là xu thế tất yếu và yêu cầu cấp bách với giáo viên trong thời đại công nghệ số hiện nay" - đó là nhận định chung của nhiều nhà giáo. Thậm chí một số chuyên gia còn đặt vấn đề về việc AI sẽ thay thế giáo viên trong tương lai.

Chủ động dẫn dắt công nghệ

Thầy Đặng Hữu Trí - giáo viên môn toán Trường THCS Nguyễn Du, phường Bến Thành, TP.HCM - khẳng định: "AI không thể thay thế giáo viên được. Bởi người thầy giáo hiện nay không chỉ dạy kiến thức mà còn truyền động lực, cảm hứng học tập và định hướng cho học sinh.

AI đã và đang hỗ trợ giáo viên rất nhiều trong quá trình giảng dạy. Nhưng nó chỉ là công cụ hỗ trợ để người giáo viên làm tốt hơn vai trò của mình.

Người giáo viên cần có đủ kiến thức, kỹ năng, sự am hiểu tâm sinh lý học sinh để sử dụng AI cho phù hợp với từng bài dạy, từng đối tượng người học.

Không phải vì AI đưa ra cho ta một kết quả rất nhanh mà ta lạm dụng, phụ thuộc vào nó.

AI có thể hỗ trợ giáo viên - học sinh tạo ra bước đột phá về chất lượng giáo dục nhưng giáo viên phải là người chủ động dẫn dắt công nghệ chứ không thể bị công nghệ dẫn dắt" - thầy Trí cho biết.

Trong khi đó, cô Lan Anh - giáo viên Trường THPT chuyên Chu Văn An (Hà Nội) - chia sẻ nếu giáo viên không tự học hỏi sẽ không những không theo kịp với thời đại mà còn lạc hậu so với học sinh.

"Dùng ChatGPT để tạo ra một giáo án thông thường, kết quả khá ổn. Thậm chí yêu cầu nó gợi ý cho mình sử dụng phương pháp dạy học không cần quá cầu kỳ thì nó cũng làm được. Các yêu cầu như viết thuyết trình, hệ thống, phân loại tài liệu... thao tác cũng đơn giản.

Nhưng với các môn khoa học cơ bản, muốn ứng dụng AI ở mức cao hơn thì giáo viên vẫn phải tự tìm hiểu, mày mò thử làm. Đó cũng là quá trình tự học để nâng cấp trình độ ứng dụng AI của bản thân" - cô Lan Anh nói.

Cơ hội và khó khăn

Những ứng dụng cho việc dạy học giáo dục học sinh hiện có nhiều, trong đó nhiều ứng dụng miễn phí. Cùng với đó, chưa bao giờ nguồn tư liệu số phong phú như hiện nay. Đây là cơ hội cho người thầy trong việc tận dụng tài nguyên sẵn có. Nhưng đó cũng là khó khăn.

Cô Lan Anh chia sẻ với nhiều nguồn tư liệu khác nhau, trong đó có những tư liệu chưa được kiểm chứng, có thể cho ra kết quả thiếu chính xác. Nên khi viết câu lệnh cho AI càng cung cấp cho nó nguồn tư liệu có giới hạn, chọn lọc, kết quả càng đáng tin cậy. Nhưng điều này đòi hỏi người thầy cũng phải biết sàng lọc.

Một trong những cơ hội khác nhưng nếu không dùng đúng mức, đúng cách sẽ thành trở ngại, đó là việc lựa chọn công nghệ, phương pháp dạy học nào phù hợp với bài học, môn học.

"Và điều quan trọng nữa là bộ lọc của người thầy phải tinh để đánh giá đúng năng lực, sự tiến bộ của học sinh, từ đó phát hiện việc học sinh lạm dụng AI để chấn chỉnh. Với các môn khoa học cơ bản, nếu chỉ dựa vào bài kiểm tra online thì sẽ khó phát hiện việc học sinh nhờ AI làm bài giúp.

Vì thế, cần kết hợp nhiều biện pháp như kiểm tra trong quá trình học tập trên lớp (trả lời vấn đáp, thảo luận, làm việc nhóm) và các bài kiểm tra định kỳ thì nhất thiết phải làm trên lớp trực tiếp" - giáo viên này nhấn mạnh.

Tuy nhiên, một số thầy cô giáo khác thì cho rằng từ chính các sản phẩm mà học sinh dùng AI thực hiện cũng có thể thể hiện được mức độ hiểu biết, năng lực của học sinh.

Ví dụ để tạo nên một mô hình vật lý, học sinh cần hiểu rõ bản chất vật lý của nội dung bài học để mô tả cho AI thực hiện.

Tương tự, cách đặt câu hỏi trong các phiếu bài tập, nội dung bài học sinh chuẩn bị trước cũng có thể giúp giáo viên nhận biết học sinh có học bài, có hiểu bài không hay đơn thuần dùng AI. Đây là một quá trình mà người thầy thời công nghệ cũng phải có trải nghiệm để đúc rút kinh nghiệm.

Cộng đồng chuyển đổi số

Để người thầy không đơn độc trong cuộc làm mới, thay đổi bản thân ở thời công nghệ phát triển, mỗi nhà trường cần là một "cộng đồng chuyển đổi số". Không chỉ thay đổi về quản trị, về công tác quản lý chuyên môn mà cần tạo ra cơ chế để thầy cô giáo buộc phải thay đổi và được khích lệ, hỗ trợ khi ứng dụng công nghệ.

"Khi xây dựng kế hoạch giáo dục nhà trường của mỗi năm học, chúng tôi thường lấy tổ chuyên môn làm nòng cốt. Các tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch cho mỗi môn học, trong đó có tỉ lệ dạy học lý thuyết, thực hành, trải nghiệm, áp dụng các phương pháp, ứng dụng công nghệ thế nào.

Căn cứ vào đó nhà trường mới xây dựng chương trình tổng thể, với các mục tiêu trước mắt, lâu dài, tận dụng tối đa tài nguyên hiện có (nhân lực, cơ sở vật chất, thiết bị, mối quan hệ với các đối tác hỗ trợ bên ngoài), có lộ trình cho việc phát triển trong đó có vấn đề ứng dụng công nghệ vào dạy học, giáo dục" - cô Nguyễn Thị Nhiếp, Hiệu trưởng Trường THPT chuyên Chu Văn An (Hà Nội), nói.

Theo ghi nhận của Tuổi Trẻ, hiện một số trường tiểu học, THCS, THPT ở TP.HCM, Hà Nội cũng đã triển khai xây dựng nguồn dữ liệu sử dụng chung (kho học liệu số cho mỗi môn học, giáo án điện tử, ngân hàng) đề kiểm tra, phiếu bài tập, bài thực hành, thí nghiệm và đặt ra các quy định cứng để giáo viên phải có đóng góp (bài giảng, đề kiểm tra) vào nguồn dữ liệu dùng chung; quy định liên quan tới ứng dụng...

Thay cho việc giáo viên phải tự bỏ tiền mua bản quyền ứng dụng công nghệ, một số trường đã đầu tư kinh phí mua bản quyền các ứng dụng để dùng chung cho toàn trường.

Tuy nhiên những "cộng đồng chuyển đổi số" như trên hiện vẫn chỉ phụ thuộc vào nhận thức của hiệu trưởng, sự nỗ lực của từng trường mà thiếu các hướng dẫn chung, hành lang pháp lý cụ thể...

* Ông Huỳnh Thành Đạt (Ủy viên Trung ương Đảng, Phó trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương):

Chiến lược AI trong giáo dục

Đề nghị Bộ GD-ĐT, Bộ Khoa học và Công nghệ sớm tham mưu Chính phủ ban hành các văn bản hướng dẫn triển khai chiến lược AI trong giáo dục. Đặc biệt là khung đạo đức AI trong trường học và chương trình, tài liệu AI cho cấp phổ thông.

* Ông Nguyễn Văn Hiếu (Giám đốc Sở GD-ĐT TP.HCM):

Tiếp tục mở rộng mô hình lớp học số

Trong thời gian tới, TP.HCM sẽ tiếp tục mở rộng mô hình lớp học số, nơi giáo viên giảng dạy từ trung tâm số tại nội thành, truyền hình ảnh và âm thanh trực tiếp đến các lớp học ở vùng ngoại thành.

Bên cạnh đó TP.HCM cũng sẽ triển khai hệ sinh thái học tập số. Bao gồm các nền tảng học tập trực tuyến, kho học liệu mở, việc tích hợp công nghệ vào nghiên cứu khoa học và các hoạt động giáo dục khác... giúp học sinh phát triển toàn diện, theo đúng năng lực và sở thích.

* Cô Phạm Thị Bé Hiền (Hiệu trưởng Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong, TP.HCM):

Mong có đào tạo chính quy giáo viên dạy AI

Trong bối cảnh như hiện nay, nhà trường không thể không dạy AI cho học sinh. Nhưng chúng tôi gặp khó khăn ở chỗ chưa có nguồn giáo viên được đào tạo ging dạy AI. Vì vậy trường chúng tôi phải hợp đồng với chuyên gia AI.

Tôi hy vọng trong thời gian sắp tới sẽ có chương trình đào tạo chính quy giáo viên dạy AI cho cấp phổ thông.

Chân dung giáo viên thời công nghệ số - Kỳ 3: Dạy trò biết 'lợi dụng' công nghệ để học

Bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ, công tác chủ nhiệm không đơn thuần như trước mà trở nên phức tạp hơn với hàng loạt kênh giao tiếp trực tuyến.