Đề án 'Đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học giai đoạn 2025-2035, tầm nhìn đến năm 2045' vừa được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Ước tính đề án sẽ tác động đến khoảng 50.000 cơ sở giáo dục trên cả nước với gần 30 triệu trẻ em, học sinh, sinh viên và khoảng 1 triệu cán bộ quản lý, giáo viên ở tất cả các cấp học, ngành đào tạo.

Bài toán giáo viên tiếng Anh

Trên thực tế trước khi triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018, tiếng Anh chỉ bắt buộc dạy từ cấp THCS, ở cấp tiểu học tiếng Anh là môn tự chọn. Khi triển khai chương trình mới từ năm học 2020-2021 mới bắt buộc dạy tiếng Anh từ lớp 3. Các lớp 1, 2 nếu có điều kiện triển khai chỉ theo hình thức dạy tăng cường, tự chọn.

Chỉ việc dạy tiếng Anh bắt buộc từ lớp 3 đã là thách thức lớn đối với nhiều địa phương trên cả nước. Theo thống kê của Bộ GD-ĐT, cả nước còn thiếu trên 20.000 giáo viên các môn tiếng Anh, tin học, mỹ thuật, âm nhạc..., trong đó thiếu nhiều nhất là giáo viên tiếng Anh. 

Có nhiều địa phương khi triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018 không có giáo viên tiếng Anh tiểu học. Điển hình như Mèo Vạc (Hà Giang cũ) chỉ có một giáo viên tiểu học vào năm đầu tiên triển khai chương trình mới.

Theo Bộ GD-ĐT, để triển khai dạy học môn tiếng Anh bắt buộc từ lớp 1 sẽ phát sinh thêm biên chế giáo viên tiếng Anh trong các trường tiểu học trên cả nước với gần 10.000 người. Để triển khai đề án ở các cơ sở giáo dục mầm non cũng cần thêm khoảng 12.000 giáo viên tiếng Anh.

Cuối tháng 9-2025, Hội đồng quốc gia giáo dục và phát triển nhân lực tổ chức phiên họp xin ý kiến góp ý dự thảo đề án này, ý kiến của các chuyên gia vẫn tập trung nhiều vào việc chuẩn bị đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất, trang thiết bị và cho rằng cần có lộ trình cụ thể rõ ràng hơn đi kèm với các giải pháp thực hiện. 

Bên cạnh đó các chuyên gia cũng cho rằng không nên dàn hàng ngang thực hiện ở tất cả các địa phương mà nơi nào thuận lợi thực hiện trước với quy mô triển khai khác nhau. Việc bù đắp giáo viên phải có tính toán để tạo nguồn từ các cơ sở đào tạo sư phạm, trong đó quan tâm đến đào tạo giáo viên là người địa phương với các chế độ đãi ngộ để họ cam kết trở về địa phương công tác sau khi tốt nghiệp.

Ông Lâm Thế Hùng - Phó giám đốc Sở GD-ĐT Tuyên Quang - cho rằng việc thực hiện đề án tại địa phương có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số không chỉ khó khăn về giáo viên mà còn khó cả phía học sinh. 

Nhiều học sinh vào lớp 1, khả năng nghe nói, giao tiếp tiếng Việt đã khó. Nếu triển khai tiếng Anh là ngôn ngữ thứ hai sẽ càng khó khăn hơn. Vì thế cần có lộ trình riêng đối với những địa phương đặc thù.

Nhiều trường đã triển khai

Năm học 2025-2026, hầu hết các trường tiểu học ở Hà Nội đã triển khai dạy tiếng Anh từ lớp 1 theo hình thức tự chọn (phụ huynh đăng ký, trường tổ chức). Có những trường đã triển khai với 100% học sinh từ cấp tiểu học, có trường bố trí học sinh có nhu cầu học tiếng Anh vào các lớp riêng.

Tháng 10-2025, Sở GD-ĐT Hà Nội đã tổ chức tập huấn đổi mới phương pháp dạy học tiếng Anh và giải pháp đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học cho hơn 600 cán bộ phòng văn hóa xã hội của 126 xã, phường cùng hơn 800 cán bộ quản lý, giáo viên tiếng Anh cốt cán của các trường tiểu học công lập và tư thục trên địa bàn. 

Trước đó Hà Nội cũng quyết định nâng chuẩn tiếng Anh quốc tế bằng hình thức trực tiếp cho khoảng 1.900 giáo viên tiếng Anh.

Ông Trần Thế Cương, Giám đốc Sở GD-ĐT Hà Nội, cho biết năng lực ngoại ngữ của học sinh Hà Nội xếp thứ 3/63 tỉnh, TP trên toàn quốc (lúc chưa sáp nhập). Địa phương tiên phong, quyết tâm thực hiện các giải pháp để dần từng bước đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học. 

Nhưng với nhiều khó khăn như thiếu trường lớp, sĩ số học sinh/lớp cao, thiếu giáo viên... có rất nhiều việc phải giải quyết từng bước. "Nâng trình độ giáo viên là giải pháp ưu tiên. Từ đội ngũ cốt cán mới lan tỏa về các trường, chia sẻ kinh nghiệm, cách làm để triển khai đại trà" - ông Cương nói.

Một số hiệu trưởng Hà Nội cho rằng cần có cơ sở pháp lý rõ ràng hơn để huy động lực lượng tình nguyện viên, giáo viên là người nước ngoài tham gia dạy học, tổ chức hoạt động nói tiếng Anh trong trường học.

TP.HCM: gần 100% học sinh học tiếng Anh ngay từ lớp 1

TP.HCM là địa phương đầu tiên trong cả nước chủ động triển khai việc dạy tiếng Anh cho học sinh lớp 1 với chương trình tăng cường tiếng Anh (TCTA), được thí điểm từ năm học 1998-1999 tại Trường tiểu học Trần Hưng Đạo (quận 1) với 60 học sinh lớp 1.

Đến nay chương trình TCTA đã được nhân rộng đến hầu hết các trường tiểu học tại TP.HCM (trước sáp nhập). Đây là một trong những lý do giúp TP đạt được thành quả liên tục tám năm liền dẫn đầu cả nước về điểm trung bình môn tiếng Anh trong kỳ thi tốt nghiệp THPT. Nói về bài học kinh nghiệm khi triển khai việc dạy tiếng Anh cho học sinh lớp 1, ông Nguyễn Bảo Quốc - Phó giám đốc Sở GD-ĐT TP.HCM - cho hay:

"Kinh nghiệm đầu tiên là đa dạng hóa mô hình học tập. Bên cạnh TCTA, từ năm 2014 TP còn triển khai chương trình tiếng Anh tích hợp theo Đề án 5695. Thứ hai là việc tiêu chuẩn hóa đánh giá. Sở GD-ĐT đã chủ động phối hợp với các tổ chức quốc tế (như ETS, Pearson...) để áp dụng các chuẩn chứng chỉ như TOEFL Primary, TOEFL Junior, PTE Young Learners để đánh giá năng lực học sinh. Điều này thúc đẩy việc dạy và học tiếng Anh theo chuẩn đầu ra quốc tế, tạo tiền đề để tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai".

Theo sở, năm học 2025-2026 nếu chỉ tính trên địa bàn khu vực 1 của TP.HCM (trước sáp nhập) đã có gần 100% học sinh được học tiếng Anh ngay từ lớp 1 ở trường tiểu học với nhiều loại hình học tập khác nhau. Sở cho rằng hiệu quả việc dạy tiếng Anh từ lớp 1 là rất tích cực, góp phần vào việc hình thành hệ thống ngữ âm chuẩn, xây dựng tư duy bằng tiếng Anh và nâng cao khả năng hội nhập cho học sinh.

Trong đó TP có thuận lợi là đào tạo được đội ngũ giáo viên TCTA/Tích hợp theo chuẩn riêng, đội ngũ cán bộ quản lý cũng tích lũy được nhiều kinh nghiệm trong gần 30 năm từ khi thí điểm đến nay.

Ngoài ra chương trình cũng nhận được sự ủng hộ của xã hội, phụ huynh TP.HCM nhận thức được và sẵn sàng đầu tư cho việc học tiếng Anh của con em, tạo động lực lớn cho các nhà trường. Sự hiện diện của nhiều đối tác quốc tế và các trung tâm ngoại ngữ cũng tạo ra hệ sinh thái hỗ trợ giảng dạy và kiểm tra đánh giá chất lượng hiệu quả.

Tuy nhiên ông Quốc cũng nêu những khó khăn và thách thức như sau: "Thứ nhất là việc thiếu hụt giáo viên chất lượng cao. Đây là thách thức lớn nhất. Mặc dù có đội ngũ giáo viên TCTA/Tích hợp, TP vẫn cần một lượng lớn giáo viên tiếng Anh đạt chuẩn quốc tế để đáp ứng mục tiêu "ngôn ngữ thứ hai" và đặc biệt là giáo viên có khả năng dạy các môn khoa học như toán, khoa học bằng tiếng Anh.

Thách thức thứ hai là cơ sở vật chất tại nhiều trường công lập chỉ đáp ứng việc dạy tiếng Anh như một môn học truyền thống, chưa đủ phòng lab chuyên dụng, trang thiết bị nghe nhìn hiện đại cần thiết cho việc triển khai tiếng Anh như công cụ giao tiếp thường xuyên.

Cuối cùng là chính sách đãi ngộ để thu hút và giữ chân giáo viên chất lượng cao, TP kiến nghị cần có chính sách đãi ngộ vượt khung so với mặt bằng chung nhằm cạnh tranh với thị trường quốc tế và các trung tâm ngoại ngữ. Điều này đến nay chúng tôi vẫn đang đề xuất" - ông Quốc cho biết.

TP.HCM thí điểm dạy học bằng tiếng Anh: Chọn mô hình nào?

Sở Giáo dục và Đào tạo TP.HCM quyết định thí điểm đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ dạy học thứ hai trong nhà trường.