Theo Cục Phòng bệnh, hiện tại tỉnh Quảng Đông (Trung Quốc) đã ghi nhận rất nhiều ca mắc bệnh Chikungunya trong nửa đầu năm 2025. Đây là đợt bùng phát dịch lớn nhất từ trước đến nay tại khu vực này.

Tăng giám sát ca bệnh từ biên giới

Tại Việt Nam, theo thông tin từ Bệnh viện Bệnh nhiệt đới trung ương, bệnh Chikungunya đã được phát hiện từ năm 1975; tuy nhiên qua hệ thống giám sát trọng điểm quốc gia, nhiều năm liền chỉ ghi nhận một vài trường hợp bệnh lẻ tẻ, không bùng phát thành dịch. Trong năm 2025, tại Việt Nam chưa ghi nhận ca bệnh trên cả nước.

Mặc dù chưa ghi nhận ca bệnh, Cục Phòng bệnh nhận định Việt Nam có sự giao lưu thương mại, du lịch nhiều với các quốc gia trên thế giới nên có nguy cơ dịch bệnh xâm nhập vào nước ta. Muỗi Aedes (véc tơ truyền bệnh) lưu hành tại nhiều địa phương, nên Việt Nam chúng ta luôn tồn tại nguy cơ dịch bệnh xâm nhập.

Theo ông Võ Hải Sơn, phó cục trưởng Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế), nhằm chủ động kiểm soát và phòng chống dịch, Bộ Y tế đã ban hành công văn gửi các tỉnh thành đề nghị triển khai tăng cường giám sát dịch ngay tại cửa khẩu, các cơ sở y tế và cộng đồng nhằm phát hiện sớm ca bệnh nghi ngờ.

"Đặc biệt tại những khu vực có người trở về từ vùng có dịch, tổ chức điều tra và xử lý triệt để các ổ dịch, không để lây lan, giám sát muỗi, véc tơ truyền bệnh tại các khu vực cửa khẩu và tại cộng đồng theo hướng dẫn của Bộ Y tế; tổ chức tốt việc thu dung điều trị bệnh nhân, khai thác tiền sử bệnh, khám và điều trị kịp thời... Đồng thời rà soát, chuẩn bị đầy đủ nguồn lực phòng chống dịch bệnh, đảm bảo khả năng ứng phó kịp thời khi dịch xảy ra", ông Sơn cho hay.

Bên cạnh đó, ông Sơn cho biết Bộ Y tế đang phối hợp chặt chẽ với Tổ chức Y tế thế giới để cập nhật các biện pháp giám sát, điều trị hiệu quả bệnh Chikungunya để kịp thời triển khai các biện pháp phòng chống phù hợp và hiệu quả tại Việt Nam.

Triệu chứng nhận biết bệnh

Theo ông Võ Hải Sơn - phó cục trưởng Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế), bệnh Chikungunya là bệnh truyền nhiễm do vi rút Chikungunya (CHIKV) gây ra. "Bệnh Chikungunya không lây truyền trực tiếp từ người sang người mà lây truyền qua vết đốt của muỗi Aedes (loại muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết). Hầu hết các triệu chứng thường tự khỏi và kéo dài từ 2 đến 7 ngày, nhưng cũng có thể kéo dài hàng tuần ảnh hưởng đến sức khỏe", ông Sơn thông tin.

Các triệu chứng của Chikungunya xuất hiện từ 4-8 ngày (dao động từ 2 đến 12 ngày) sau khi bị muỗi nhiễm bệnh đốt. Bệnh đặc trưng bởi sốt cao, khởi phát đột ngột, thường kèm theo đau khớp dữ dội. Các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến khác bao gồm cứng khớp, viêm khớp, đau đầu, mệt mỏi và phát ban.

"Các triệu chứng tương tự như đối với bệnh sốt xuất huyết Dengue nhưng dấu hiệu đau và sưng khớp thường có biểu hiện rõ hơn, trong khi đó bệnh sốt xuất huyết Dengue thường có dấu hiệu xuất huyết nhiều hơn. Người dân không nên tự ý chẩn đoán, điều trị tại nhà; khi có các dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh, phải đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được tư vấn, khám, điều trị kịp thời", ông Sơn cho hay.

Bệnh không quá nguy hiểm nhưng không chủ quan

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Trần Đắc Phu, nguyên cục trưởng Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế), cũng nhận định không nên hoang mang trước nguy cơ dịch Chikungunya, nhưng tuyệt đối không chủ quan.

Theo ông Phu, bệnh nhẹ hơn nhiều so với sốt xuất huyết, đặc biệt hầu như không gây sốc hay tử vong. Phần lớn bệnh nhân điều trị tại nhà. Tuy nhiên người già, người có bệnh nền khi nhiễm vi rút vẫn cần được theo dõi.

Bên cạnh đó, cần tăng cường giám sát ca bệnh, nhất là người trở về từ vùng dịch có biểu hiện sốt, phát ban. Các cơ sở y tế phải xét nghiệm để phân biệt Chikungunya với sốt xuất huyết, tránh bỏ sót ca bệnh nặng. Bên cạnh đó, người dân chỉ cần đi xét nghiệm khi có triệu chứng nghi ngờ hoặc mới từ vùng dịch trở về.

"Không nên vì lo lắng quá mà đi xét nghiệm ồ ạt. Nếu mắc Chikungunya thì chủ yếu điều trị tại nhà, còn sốt xuất huyết cần điều trị đúng phác đồ để tránh biến chứng nguy hiểm", ông nói.

Theo ông Phu, phòng chống Chikungunya giống như phòng sốt xuất huyết, đó chính là diệt lăng quăng/bọ gậy, loại bỏ nơi muỗi sinh sản, nằm màn, tránh muỗi đốt. "Nếu làm tốt phòng chống sốt xuất huyết, chúng ta sẽ đồng thời phòng được Chikungunya và cả Zika. Đây là giải pháp hiệu quả, tiết kiệm.

Điều quan trọng là không nên chủ quan, nhưng cũng không quá hoang mang. Cần đánh giá đúng nguy cơ để đáp ứng phù hợp, vừa bảo vệ sức khỏe cộng đồng vừa tránh lãng phí nguồn lực", ông Phu nhấn mạnh.

Dịch Chikungunya lan rộng nhiều khu vực

Tình hình dịch bệnh Chikungunya bùng phát mạnh ở Trung Quốc và đang có những diễn biến nghiêm trọng, đáng lo ngại tính đến ngày 11-8.

Tại tỉnh Quảng Đông, theo Đài NPR, hơn 8.000 ca nhiễm đã được báo cáo chỉ trong vài tuần, đánh dấu đợt bùng phát lớn nhất được ghi nhận trước nay tại Trung Quốc. Trước mức độ lây lan này, chính quyền Trung Quốc đã triển khai các biện pháp phòng dịch mạnh mẽ như phun hóa chất diệt muỗi, truy vết điểm phát sinh bệnh và buộc người nhiễm phải cách ly tại nhà, tương tự các biện pháp từng áp dụng trong đại dịch COVID-19.

Cũng theo NPR, vi rút Chikungunya không lây trực tiếp từ người sang người, thời gian ủ bệnh từ 3-7 ngày, triệu chứng nổi bật là đau khớp nghiêm trọng kèm sốt, phát ban, mệt mỏi. Khoảng 50% người bệnh có thể gặp tình trạng đau khớp kéo dài hàng tháng, thậm chí nhiều năm.

Ngoài Trung Quốc, nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ khác cũng đang ghi nhận số ca mắc Chikungunya cao. Tại đảo La Réunion thuộc Ấn Độ Dương, đã có gần 50.000 ca chỉ trong năm nay, theo Yahoo News. Singapore báo cáo 17 ca từ đầu năm 2025, hơn gấp đôi cùng kỳ 2024, phần lớn liên quan du lịch đến vùng dịch.

Nhiều ổ dịch Chikungunya khác cũng được ghi nhận tại Kenya, Madagascar, Mauritius, Mayotte, Somalia và Sri Lanka, với mức cảnh báo du lịch được Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC) nâng lên cấp độ 2 là "tăng cường phòng ngừa", theo Yahoo News.

Khu vực châu Mỹ Latinh cũng chịu ảnh hưởng nặng nề với tổng số hơn 240.000 ca Chikungunya được báo cáo trong năm nay ở các khu vực Trung - Nam Mỹ, châu Phi, khu vực Ấn Độ Dương và châu Á Một số quốc gia như Bolivia, Brazil, Colombia, Ấn Độ, Mexico, Nigeria, Pakistan, Philippines và Thái Lan cũng được CDC Mỹ đưa vào diện cảnh báo có nguy cơ cao về dịch bệnh đối với du khách.

Các đợt bùng phát này thường tập trung ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới, nơi muỗi Aedes sinh sôi quanh năm, tạo điều kiện cho vi rút lan rộng.

Theo giới chuyên gia, biến đổi khí hậu và gia tăng giao thương quốc tế có thể mở rộng phạm vi hoạt động của muỗi truyền bệnh, khiến các đợt bùng phát như hiện nay xuất hiện ở nhiều nơi hơn.

Để phòng ngừa Chikungunya, hiện có hai loại vắc xin được phê duyệt tại Mỹ là Ixchiq và Vimkunya. Ixchiq, ra mắt năm 2023, từng bị tạm dừng tiêm cho người từ 60 tuổi trở lên do tác dụng phụ hiếm gặp, sau đó được phép sử dụng trở lại với cảnh báo bổ sung. Còn Vimkunya được phê duyệt tháng 2-2025 và là vắc xin liều đơn, không chứa vi rút sống, phù hợp hơn cho người lớn tuổi hoặc có bệnh nền.

Dấu hiệu nhận biết bệnh Chikungunya và cách phòng bệnh

Bệnh Chikungunya đang diễn biến phức tạp tại Trung Quốc và Singapore. Bộ Y tế đã tăng cường giám sát và xây dựng kịch bản ứng phó để ngăn dịch xâm nhập vào Việt Nam.