Người khuyết tật không phải là nhóm cần "chăm lo từ thiện", mà là một bộ phận không tách rời của cộng đồng. Cần tạo thêm điều kiện để họ được thể hiện năng lực và được đóng góp nhiều hơn vào đời sống xã hội.

Chăm sóc và trao quyền

Chính sách đối với người khuyết tật ở nước ta đã có bước tiến quan trọng, đặc biệt trong lĩnh vực y tế và trợ giúp xã hội. Tuy nhiên thực tiễn cho thấy cách tiếp cận vẫn còn nặng về "chăm sóc" hơn là "trao quyền", vẫn xem người khuyết tật như đối tượng thụ hưởng thụ động thay vì chủ thể tham gia phát triển. 

Chính vì vậy, yêu cầu chuyển từ tiếp cận "y tế - chăm sóc" sang "xã hội - hòa nhập" mà Tổng Bí thư nhấn mạnh mang ý nghĩa như một bước ngoặt tư duy chính sách.

Một xã hội văn minh không phải được đo bằng số lượng công trình hiện đại hay tốc độ tăng trưởng kinh tế mà bằng cách xã hội ấy đối xử với những nhóm yếu thế nhất. Đáng chú ý, kết luận của Tổng Bí thư không dừng lại ở việc "chăm lo" mà đặt vấn đề giảm số người khuyết tật mới như một nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị.

Đây là cách nhìn mang tính phòng ngừa và phát triển dài hạn, vượt ra ngoài khuôn khổ của ngành y tế. Từ chăm sóc sức khỏe bà mẹ - trẻ em, bảo đảm an toàn giao thông, an toàn lao động đến kiểm soát môi trường, an toàn thực phẩm, an toàn trong trường học và khu dân cư, tất cả đều liên quan trực tiếp đến việc hạn chế các nguyên nhân gây khuyết tật.

Mỗi chính sách giao thông an toàn hơn, mỗi nhà máy tuân thủ nghiêm ngặt quy chuẩn lao động, mỗi khu dân cư được quy hoạch tốt hơn đều góp phần giảm nguy cơ khuyết tật. Đây là cách tiếp cận phát triển bền vững đúng nghĩa, nơi chính sách xã hội gắn chặt với chính sách kinh tế.

Không ai bị bỏ lại phía sau

Một điểm nhấn quan trọng khác là yêu cầu coi tiếp cận hạ tầng đối với người khuyết tật là trách nhiệm bắt buộc, không phải khuyến khích. Thực tế lâu nay cho thấy không ít công trình công cộng, phương tiện giao thông, dịch vụ công - kể cả dịch vụ công trực tuyến - vẫn vô tình "đóng cửa" với người khuyết tật vì thiết kế chưa tính đến nhu cầu của họ ngay từ đầu. Khi tiếp cận với người khuyết tật chỉ được coi là khuyến khích sẽ dễ bị xem nhẹ trong quá trình triển khai.

Mọi công trình, dịch vụ trong tương lai phải tính đến nhu cầu của người khuyết tật ngay từ khâu thiết kế là một mệnh lệnh chính sách rõ ràng. Đây không chỉ là vấn đề kỹ thuật xây dựng mà là vấn đề quyền con người, xóa rào cản bất bình đẳng ngay từ không gian sống.

Trong lĩnh vực giáo dục, yêu cầu phát hiện sớm, bảo đảm mọi trẻ khuyết tật được đến trường và hòa nhập cho thấy định hướng lấy con người làm trung tâm. Giáo dục hòa nhập không chỉ giúp trẻ khuyết tật có cơ hội phát triển mà còn giúp trẻ em bình thường hình thành thái độ tôn trọng sự khác biệt - một nền tảng quan trọng của xã hội bao dung. Việc phát triển học liệu cho trẻ khiếm thị, khiếm thính và đào tạo đội ngũ giáo viên chuyên biệt cần được coi là đầu tư cho tương lai chứ không phải chi phí ngắn hạn.

Người khuyết tật không chỉ cần được nói thay mà cần có cơ hội trực tiếp tham gia vào quá trình xây dựng chính sách, mang tiếng nói và trải nghiệm sống của mình vào nghị trường. Vì thế bổ sung cơ cấu có đại biểu Quốc hội là người khuyết tật là bước tiến thể hiện tinh thần không ai bị bỏ lại phía sau.

Cùng với đó, việc đơn giản hóa thủ tục hành chính, tháo gỡ các rào cản tiếp cận quyền lợi cũng như phòng ngừa và xử lý bạo lực, phân biệt đối xử đối với người khuyết tật - đặc biệt là phụ nữ và trẻ em - cho thấy cách tiếp cận toàn diện, không bỏ sót những nhóm dễ bị tổn thương nhất.

Trao cơ hội cho người khuyết tật

Người khuyết tật có quyền tiếp cận giao thông, y tế, giáo dục và việc làm như bất kỳ công dân nào khác.