Xét nghiệm COVID-19 ở Vũ Hán, Trung Quốc hồi tháng 5 - Ảnh: AP

Bắc Kinh xem cuộc điều tra như bằng chứng cho thấy Trung Quốc là một cường quốc toàn cầu, có trách nhiệm và minh bạch. Nhưng cuộc điều tra của WHO có thể sẽ mất nhiều tháng.

Trước mắt, nhóm chuyên gia của WHO đang phải cách ly 14 ngày nên buộc phải làm công tác điều tra từ xa.

'Rõ ràng, việc các chuyên gia đến Trung Quốc rồi cách ly và làm việc từ xa không phải là cách làm việc lý tưởng, nhưng chúng tôi hoàn toàn tôn trọng quy trình quản lý rủi ro', giám đốc phụ trách các chương trình khẩn cấp của WHO, ông Michael Ryan nói trong cuộc họp báo vào thứ 6. Ryan cho biết phải mất vài tuần trước khi một đội đầy đủ có thể tới Trung Quốc.

Cuộc điều tra của WHO diễn ra khi Trung Quốc phải đối mặt với phản ứng dữ dội trên toàn cầu, bao gồm từ Mỹ, vì đã đánh giá thấp và xử lý dịch chưa tốt.

Trong nhiều tuần trước khi nhóm chuyên gia tới, Trung Quốc đã quyết liệt phản đối yêu cầu từ các quốc gia khác về việc cho phép điều tra độc lập nguồn gốc của virus corona.

Theo New York Times, Bắc Kinh cố gắng làm chệch hướng bằng cách gợi ý (không có bằng chứng) rằng virus có thể có nguồn gốc từ nơi khác.

Giờ đây, các quan chức Trung Quốc đang thổi phổng biện pháp chống dịch của Bắc Kinh như hình mẫu cho thế giới, đồng thời tấn công Mỹ vì đã trốn tránh trách nhiệm của mình trong cuộc chiến toàn cầu chống lại COVID-19.

Chính quyền Tổng thống Trump đã chỉ trích cuộc điều tra của WHO. Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo mới đây cho biết ông kỳ vọng một cuộc điều tra hoàn toàn minh bạch.

Quan hệ giữa Trung Quốc và các nước phương Tây đang xấu đi nhanh chóng trên nhiều khía cạnh như quân sự, công nghệ, thương mại hay nhân quyền. Các chuyên gia lo ngại rằng Bắc Kinh sẽ tìm cách giới hạn phạm vi nghiên cứu để không làm bẽ mặt Chính phủ Trung Quốc.

'Toàn bộ bối cảnh chính trị không thuận lợi để thực hiện cuộc điều tra khoa học không thiên vị. Tôi thấy tiếc cho các thành viên trong nhóm', nhà virus học Wang Linfa ở Singapore cho hay. 

Ông Wang từng thuộc phái đoàn của WHO tới Trung Quốc nghiên cứu dịch SARS vào năm 2002 và 2003.

Bên ngoài chợ hải sản Huanan ở Vũ Hán, nơi có nhiều ca bệnh COVID-19 đầu tiên được ghi nhận - Ảnh: AFP

Chính phủ Trung Quốc ban đầu che đậy sự bùng phát của dịch SARS, nhưng ông Wang nói rằng sau đó họ rất hợp tác với chuyên gia quốc tế. Lần này, ông Wang cho rằng cuộc điều tra của WHO có thể chủ yếu mang tính biểu tượng vì tình hình địa chính trị có thể khiến chuyên gia Trung Quốc không muốn chia sẻ nghiên cứu có giá trị.

Cuộc điều tra của WHO tập trung vào câu hỏi làm thế nào dịch bệnh lây từ động vật sang người. Hồi đầu tháng, sếp WHO Michael Ryan đã nói các chuyên gia sẽ không điều tra thực địa, thay vào đó là gặp quan chức và nhà nghiên cứu Trung Quốc để xem xét dữ liệu có sẵn và vạch ra phạm vi của cuộc điều tra.

Cuộc điều tra cũng mang lại cho WHO một cơ hội để phục hồi hình ảnh. Mặc dù tổ chức này được khen ngợi vì những nỗ lực phối hợp điều trị và phát triển vắcxin, nhưng WHO cũng được cho là quá tin tưởng Trung Quốc.

WHO phụ thuộc vào thông tin của quốc gia thành viên và khó khăn sẽ diễn ra nếu quốc gia đó quyết định cắt nguồn dữ liệu cần thiết để ứng phó nhanh với dịch bệnh.

Các nhà phê bình nói rằng xu hướng ca ngợi các quốc gia thành viên của WHO khiến các chính phủ, bao gồm cả Trung Quốc, dễ dàng dùng tổ chức này cho mục đích tuyên truyền.

Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus trong cuộc gặp với lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình tại Bắc Kinh vào tháng 1 - Ảnh: NY Times

Yanzhong Huang, chuyên gia sức khỏe cộng đồng, cho biết cả Trung Quốc và WHO phải đối mặt với áp lực ngày càng tăng để điều tra toàn diện những gì đã xảy ra, nhưng không rõ họ có làm được hay không.

Huang lưu ý rằng chưa chắc nhóm chuyên gia tới Trung Quốc sẽ bao gồm đại diện từ các quốc gia chỉ trích Trung Quốc, bao gồm Mỹ và Úc, và liệu họ có quyền truy cập đầy đủ hồ sơ và phòng thí nghiệm hay không.

"Nói ngắn gọn, chưa rõ liệu nhóm chuyên gia có thể điều tra kỹ lưỡng và khách quan hay không", Huang nói.