Từ năm 1998, tiến sĩ người Ấn Độ Binu Lal Sadanandan chọn Nhật Bản làm nơi lập nghiệp. Gần ba thập niên sau, ông trở thành chuyên gia trong lĩnh vực phân tích vật liệu tại thành phố Hamamatsu, thuộc tỉnh Shizuoka, miền trung Nhật Bản.

Theo báo Straits Times, câu chuyện của ông phản ánh bức tranh nhân khẩu học đang thay đổi nhanh chóng.

Cụ thể tính đến tháng 6-2025, Nhật Bản có gần 4 triệu người nước ngoài, chiếm 3,2% dân số - mức cao kỷ lục.

Trong khi nhiều nơi lo ngại về tác động xã hội, thành phố Hamamatsu lại tìm cách biến thách thức thành cơ hội.

Từ “thành phố công nghiệp” đến “thành phố toàn cầu”

Hamamatsu từng được biết đến như “thủ phủ công nghiệp” của Nhật Bản, quê hương của các tập đoàn nổi tiếng như Yamaha, Suzuki, Kawai. Thế nhưng ba thập niên qua, khi người trẻ Nhật Bản rời đi tìm việc ở các đô thị lớn, Hamamatsu lại trở thành “điểm đến mới” của người nhập cư.

Hiện thành phố có khoảng 31.000 cư dân nước ngoài, chiếm hơn 4% dân số, trong đó đông nhất là người Brazil, Việt Nam và Philippines.

Chính quyền địa phương sớm nhận ra rằng “sống chung” không thể chỉ dựa vào chính sách tuyển lao động, mà cần hạ tầng xã hội bao dung. Từ đó Hamamatsu đầu tư mạnh vào chương trình dạy tiếng Nhật Bản miễn phí, trung tâm tư vấn pháp lý cho người nước ngoài, và các lớp bổ trợ ngôn ngữ cho trẻ em nhập cư.

Ở khu Naka, trung tâm thành phố Shizuoka, các bảng hiệu song ngữ Nhật - Bồ Đào Nha hay Nhật - Việt xuất hiện khắp nơi. Các trường tiểu học có nhân viên phiên dịch, phòng khám y tế có đường dây nóng cho bệnh nhân nước ngoài.

“Chúng tôi không chỉ dạy tiếng Nhật, mà còn dạy cách sống trong cộng đồng, xã hội Nhật Bản”, bà Yuki Morita, điều phối viên Chương trình hội nhập cộng đồng của thành phố, chia sẻ.

Thị trưởng Hamamatsu Yusuke Nakano cho rằng yếu tố quyết định thành công là giao tiếp. “Khi mọi người hiểu nhau, họ sẽ không còn sợ hãi hay cảm thấy bị đe dọa”, ông nói.

Nhờ cách tiếp cận đó, Hamamatsu trở thành một trong những thành phố đầu tiên của Nhật Bản có Chiến lược Chung sống đa văn hóa (Multicultural Coexistence Strategy) - mô hình mà nhiều địa phương khác như Toyota và Oizumi đang học hỏi.

Đến nay các lễ hội văn hóa quốc tế được tổ chức hằng năm, thu hút hàng chục nghìn người tham gia.

Ở đó món sushi được bày cạnh feijoada Brazil, cà phê Việt Nam đứng cạnh trà đạo Nhật.

Người dân Hamamatsu xem đó là “hơi thở mới”, là một biểu hiện rằng sự đa dạng không hề làm Nhật Bản yếu đi, mà khiến thành phố sống động hơn.

Kết nối với Ấn Độ - hướng ra tương lai

Bên cạnh việc xây dựng xã hội đa văn hóa trong nước, Hamamatsu còn nhìn xa hơn về phía Ấn Độ, trung tâm nhân lực kỹ thuật mới của châu Á.

Nhiều năm qua, thành phố này là đầu mối hợp tác giáo dục - công nghệ giữa Nhật Bản và Ấn Độ, đặc biệt trong lĩnh vực cơ khí, robot và năng lượng tái tạo.

Thành phố Hamamatsu đã ký thỏa thuận kết nghĩa với thành phố Ahmedabad - trung tâm công nghiệp của bang Gujarat, đồng thời thiết lập chương trình trao đổi với Viện Công nghệ thông tin Ấn Độ Hyderabad. 

Dự kiến vào năm 2027, Hamamatsu sẽ khánh thành trường quốc tế Ấn Độ đầu tiên, phục vụ cộng đồng chuyên gia Ấn Độ ngày càng tăng.

Theo thỏa thuận song phương do Thủ tướng Nhật Bản Ishiba Shigeru và Thủ tướng Ấn Narendra Modi ký kết, trong 5 năm tới khoảng 50.000 người Ấn Độ sẽ sang Nhật Bản làm việc trong các lĩnh vực kỹ thuật, chăm sóc y tế và công nghệ thông tin.

Thành phố Hamamatsu được xem là một trong những “cửa ngõ” tiếp nhận đầu tiên, nhờ nền công nghiệp chế tạo phát triển và môi trường thân thiện với người nước ngoài.

Nhiều tập đoàn lớn đặt trụ sở tại đây như Suzuki, Yamaha, FCC đã bắt đầu tuyển kỹ sư trẻ từ Ấn Độ và Đông Nam Á, cung cấp ký túc xá, khóa học tiếng Nhật Bản và hướng dẫn hội nhập văn hóa.

Một số công ty thậm chí đưa món cà ri Ấn vào thực đơn nhà ăn như biểu tượng giao thoa giữa hai nền văn hóa công nghiệp.

Giới chức thành phố tin rằng Hamamatsu có thể trở thành mô hình thử nghiệm cho chính sách nhập cư mới của Nhật Bản - nơi dân số đang già hóa nhanh và thiếu hụt lao động nghiêm trọng.

“Chúng tôi không thể quay lưng với thực tế. Tương lai của Nhật Bản phụ thuộc vào khả năng chấp nhận và học hỏi từ người khác”, Thị trưởng Nakano nói.

Giữa lúc nhiều chính trị gia Nhật Bản vẫn dè dặt với khái niệm “xã hội đa văn hóa”, Hamamatsu lại chứng minh một điều đơn giản khi hội nhập không làm mất bản sắc, mà chính là nguồn năng lượng mới giúp Nhật Bản tiếp tục sáng tạo và hồi sinh trong thế kỷ 21.

Trẻ em nước ngoài, trong đó người Việt chiếm phần lớn, giúp làm chậm đà giảm sinh ở Nhật

Số liệu mới nhất cho thấy hơn 20.000 trẻ sơ sinh có cha mẹ là người nước ngoài đã chào đời tại Nhật Bản trong năm 2024 - chiếm hơn 3% tổng số trẻ sinh ra, mức cao kỷ lục cả về số lượng lẫn tỉ lệ.