Có những giá trị không bị thời cuộc bào mòn, tồn tại bền bỉ và in sâu vào cách ứng xử của một dân tộc. Ở Việt Nam, những câu ca dao như "Nhiễu điều phủ lấy giá gương, người trong một nước phải thương nhau cùng", "Lá lành đùm lá rách", "Một con ngựa đau, cả tàu bỏ cỏ" không chỉ được nhắc lại như triết lý đạo đức.

Chúng đã trở thành thói quen sống, thành chuẩn mực được truyền qua nhiều thế hệ. Vì thế mỗi khi đồng bào gặp biến cố, lòng nhân ái của người Việt lập tức được kích hoạt, tự nhiên như hơi thở.

Tinh thần ấy không phân biệt giàu nghèo hay địa vị. Khi thiên tai xảy ra, từ người buôn gánh bán bưng đến những người có điều kiện hơn đều sẵn sàng chia sẻ những gì mình có. Nhiều hành động diễn ra trước cả khi có lời kêu gọi.

Đó không phải sự "hào hứng nhất thời" mà là thứ được nuôi dưỡng từ đời sống thường ngày: từ nếp sống láng giềng, từ ký ức gia đình, từ những lần đất nước cùng vượt qua gian khó.

Người Việt giúp nhau vì thấy người khác đau thì lòng mình cũng chộn rộn. Đó là thứ đạo lý không cần rao giảng, càng không phải phong trào.

Lòng nhân ái ấy trở thành nguồn lực đầu tiên trong mọi cuộc biến cố. Trước khi các lực lượng chuyên nghiệp có mặt, chính cộng đồng là những người dựng nên vòng tay cứu trợ.

Có người đem áo quần, có người nấu vội nồi cơm, có người chèo ghe đi từng nhà đưa nhau đến nơi an toàn. Những hành động giản dị ấy kết lại thành sức mạnh, vừa giúp giảm tổn thất vừa củng cố niềm tin xã hội - thứ vốn liếng quý nhất của một dân tộc.

Thiên tai cũng là lúc những giá trị này hiện rõ nhất. Khi một vùng quê chìm trong nước lớn, người ta nhận ra rằng giữa bao nhiêu bất trắc, điều ấm áp nhất lại đến từ chính con người.

Một chiếc áo cứu người, một thùng mì đúng lúc, một bàn tay đưa nhau qua dòng nước xiết - đó không chỉ là sự giúp đỡ vật chất mà là lời khẳng định: "Bạn không đơn độc".

Trong hoạn nạn, sự sẻ chia của người Việt có thể không làm thiên nhiên bớt dữ nhưng nó làm nỗi sợ nhỏ lại và giúp cộng đồng đứng dậy nhanh hơn.

Nhìn lại những hình ảnh trong mùa bão lũ năm nay ta thấy lòng nhân ái không hề suy giảm qua thời gian. Dù xã hội đổi thay, người Việt vẫn giữ cách nhìn nhau bằng chữ "tình". Khi gọi nhau là "đồng bào", người Việt không chỉ sử dụng một khái niệm.

Đó là cách nhắc nhau rằng chúng ta cùng sinh ra từ một cội nguồn, cùng mang một màu máu, cùng chia sẻ trách nhiệm trước mỗi mất mát và hy vọng. 

Những giá trị ấy không cần ai ép buộc. Nó nằm sẵn trong cách người Việt phản ứng trước nỗi đau của người khác.

Lịch sử đã chứng kiến không biết bao nhiêu lần đất nước này oằn mình trong thiên tai. Nhưng cũng mỗi lần như thế, cộng đồng lại cùng nhau đứng dậy.

Điều khiến dân tộc này tồn tại qua bao thử thách không chỉ là sức chịu đựng mà là lòng nhân ái nâng đỡ nhau trong những thời khắc khó khăn nhất. Tinh thần ấy chính là bản lĩnh văn hóa đã giữ Việt Nam qua hàng nghìn năm.

Vì vậy khi nhìn những hình ảnh cứu trợ chan chứa nghĩa tình trong những ngày mưa bão, chúng ta có thể tự nhủ một cách bình thản mà tự hào: "Đây là Việt Nam".

Đó là nơi mà lòng tốt không cần ai thúc giục, nơi mà hành vi tử tế bắt nguồn từ trái tim, nơi mà hai chữ "đồng bào" vẫn đủ sức làm con người gần lại nhau.

Niềm tự hào ấy giúp ta hiểu rằng giữa bao đổi thay, những điều đẹp nhất của dân tộc vẫn còn nguyên ở đó - trong cách người Việt nhìn nhau, thương nhau và nâng nhau qua những mùa dông gió.

Thơm thảo tấm lòng hướng về miền Trung

Ngày 24-11, những sẻ chia của bạn đọc tiếp tục được gửi về báo Tuổi Trẻ để hỗ trợ khẩn cấp cho đồng bào miền Trung đang gồng mình chống chọi mưa lũ. Tính đến chiều 24-11, báo Tuổi Trẻ đã nhận số tiền gần 20 tỉ đồng từ 771 lượt đóng góp của bạn đọc.