Theo Hãng tin Bloomberg ngày 22-11, các nhà lãnh đạo châu Âu đang gấp rút tìm cách trì hoãn và tạo thêm khoảng đệm ngoại giao cho Ukraine, sau khi chính quyền Tổng thống Donald Trump bất ngờ đặt ra thời hạn một tuần yêu cầu Kiev chấp nhận kế hoạch hòa bình 28 điểm do Mỹ đưa ra.

Đây là diễn biến khiến các quốc gia châu Âu lo ngại sâu sắc, khi bản kế hoạch bị xem là một bước nhượng bộ lớn cho Matxcơva, và có nguy cơ phá vỡ lập trường thống nhất của phương Tây suốt gần bốn năm qua.

Châu Âu tìm cách trì hoãn

Ngay sau khi kế hoạch được chuyển tới Kiev, Tổng thống Volodymyr Zelensky cùng lãnh đạo Pháp, Đức và nhiều nước châu Âu đã khẩn trương trao đổi nhằm đánh giá mức độ cứng rắn của Mỹ.

Thủ tướng Đức Friedrich Merz đã gọi điện cho Tổng thống Trump và thống nhất rằng các cuộc thảo luận sẽ tiếp tục ở cấp cố vấn an ninh quốc gia. Điều này đồng nghĩa Ngoại trưởng kiêm Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Marco Rubio sẽ trực tiếp tham gia đàm phán - dấu hiệu cho thấy Washington chưa khóa chặt cửa đối thoại, dù đã đưa ra thời hạn rõ ràng.

Các nước châu Âu dự kiến họp kín bên lề hội nghị G20 tại Johannesburg vào cuối tuần để vạch ra bước đi kế tiếp. Một quan chức EU cho biết đây không phải lần đầu ông Zelensky "rơi vào thế khó khi ông Trump đưa ra yêu cầu", và rằng châu Âu cần ngăn tình huống Ukraine bị ép ký một thỏa thuận bất lợi trong thời gian quá ngắn.

Giữa làn sóng phản đối, nhiều chuyên gia cho rằng kế hoạch 28 điểm là quá sâu rộng để thỏa thuận nhanh chóng.

Bà Meghan O'Sullivan, Giám đốc Trung tâm Belfer (Đại học Harvard), nhận định kế hoạch này "quá rộng và sâu" để Nga, Ukraine, lẫn châu Âu có thể đồng thuận chỉ trong một tuần.

"Đòi hỏi giải quyết trước ngày 27-11 là điều không tưởng", bà nói.

Theo dự thảo 28 điểm cần thỏa thuận để chấm dứt chiến sự Nga - Ukraine, kế hoạch yêu cầu Ukraine từ bỏ Crimea, Luhansk và Donetsk, tổ chức bầu cử trong 100 ngày, từ bỏ hy vọng gia nhập NATO và cắt giảm mạnh quân đội.

Đổi lại, Nga phải rút khỏi một số khu vực chiếm đóng, Mỹ đưa ra bảo đảm an ninh có điều kiện, và Washington sẽ hưởng 50% lợi nhuận từ tái thiết và đầu tư tại Ukraine sau chiến tranh. Những điều khoản này từng bị Kiev và châu Âu bác bỏ nhiều lần.

Mỹ "vừa đấm vừa xoa", Nga tận dụng thời cơ

Trong khi châu Âu nỗ lực kéo dài thời gian, Tổng thống Trump liên tục phát tín hiệu gây sức ép. Phát biểu cuối ngày 21-11, ông Trump thể hiện lập trường cứng rắn khi sẵn sàng rũ bỏ trách nhiệm đối với cuộc chiến nếu Ukraine không đồng ý với dự thảo mới.

"Ông ấy sẽ phải thích nó - mà nếu không thích, họ có thể tiếp tục đánh nhau", nhà lãnh đạo Mỹ nói về ông Zelensky, nhấn mạnh rằng người đứng đầu Ukraine "sẽ phải chấp nhận một điều gì đó mà trước giờ ông ấy chưa từng chấp nhận".

Tuy nhiên, ông Trump vẫn để "cửa mở" cho Ukraine đàm phán về hạn chót trên. Trên Fox News Radio, ông cho biết ngày 27-11 "là thời điểm phù hợp", nhưng nếu đàm phán tiến triển, thời hạn có thể được kéo dài.

Nga lập tức tận dụng cơ hội. Tổng thống Vladimir Putin cáo buộc chính Ukraine mới là bên "cản trở hòa bình", tuyên bố kế hoạch của Mỹ "có thể được dùng làm cơ sở cho một thỏa thuận cuối cùng" nhằm chấm dứt cuộc chiến kéo dài gần bốn năm qua.

Nga cũng cảnh cáo sẽ tiếp tục đà tiến công như hiện nay nếu Ukraine không chấp nhận kế hoạch này.

Trong khi đó, nội bộ Mỹ cũng chia rẽ sâu sắc. Các thượng nghị sĩ Cộng hòa như Roger Wicker và Mitch McConnell đều phản đối mạnh mẽ kế hoạch, cảnh báo việc buộc Kiev nhượng lãnh thổ sẽ là "phần thưởng cho ông Putin" và "đe dọa an ninh Mỹ và các đồng minh".

Ông McConnell thậm chí còn chỉ trích: "Ông Putin đã dành cả năm để cố thao túng ông Trump. Nếu chính quyền chỉ lo làm hài lòng ông Putin hơn là đảm bảo hòa bình, tổng thống nên đi tìm cố vấn mới".

Chi tiết kế hoạch hòa bình 28 điểm: Nga - Ukraine vừa nhượng bộ vừa hưởng lợi, Mỹ thu lợi nhiều

Kế hoạch hòa bình tại Ukraine của Mỹ yêu cầu mỗi bên vừa nhượng bộ vừa hưởng lợi một ít, bao gồm nhiều điều khoản lần đầu xuất hiện trên bàn đàm phán.