Ngày 21-11, trang tin Axios vừa công bố toàn văn dự thảo kế hoạch hòa bình 28 điểm do chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump soạn thảo. 

Văn bản này có sự tham vấn của một số quan chức Nga và Ukraine, bao gồm Đặc phái viên của Tổng thống Nga Vladimir Putin về đầu tư nước ngoài và hợp tác kinh tế Kirill Dmitriev và Thư ký Hội đồng an ninh và quốc phòng Ukraine Rustem Umerov (từng là bộ trưởng Quốc phòng).

Bản kế hoạch bao quát hầu hết các vấn đề tồn tại trong mâu thuẫn Nga - Ukraine, yêu cầu các bên đều phải đưa ra một số nhượng bộ. Do đó, cả Matxcơva và châu Âu đều đã ít nhiều phản ứng thận trọng với kế hoạch này. 

Công nhận Donbass, Crimea thuộc Nga

Điều đáng chú ý nhất của kế hoạch 28 điểm là việc công nhận các vùng Crimea, Luhansk và Donetsk là lãnh thổ "trên thực tế" (de facto) của Nga, được thế giới, bao gồm Mỹ công nhận. 

Ukraine sẽ phải rút hết quân ra khỏi các khu vực tại Donetsk mà họ còn kiểm soát (Nga về cơ bản đã kiểm soát toàn bộ Crimea và Luhansk từ trước).

Ba khu vực trên sẽ trở thành "vùng đệm phi quân sự trung lập", tức dù được công nhận là lãnh thổ Nga nhưng Matxcơva cũng không được phép triển khai lực lượng đến đây. 

Riêng tại Kherson và Zaporizhzhia, hiện trạng sẽ được "đóng băng" dọc theo chiến tuyến.

Bên cạnh đó, Ukraine phải giới hạn quy mô Lực lượng vũ trang xuống còn 600.000 quân. Con số này thấp hơn mức 800.000 - 850.000 quân số hiện tại của Kiev, nhưng vẫn cao hơn quân số trước chiến tranh là 250.000 quân rất nhiều.

Ngoài ra Ukraine cũng phải cam kết trở thành quốc gia phi hạt nhân. Nga được kỳ vọng sẽ không tấn công bất kỳ nước láng giềng nào và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) cũng ngừng việc mở rộng thành viên.

Cánh cửa NATO khép lại, EU hé mở

Kế hoạch nhấn mạnh việc xác nhận quyền chủ quyền của Ukraine - phá vỡ một số luận điểm về việc "Liên Xô chưa bị giải thể về mặt pháp lý" xuất hiện trong thời gian qua.

Nga, Ukraine và châu Âu sẽ ký với nhau một thỏa thuận không gây hấn toàn diện. Mọi điểm mơ hồ trong hơn 30 năm qua (tức từ khi Liên Xô tan rã) sẽ được xem như được giải quyết.

Ngoài ra Nga và NATO cũng sẽ tiến hành đối thoại, với Mỹ là trung gian, để giải quyết mọi vấn đề an ninh và kiến tạo các điều kiện cho việc xuống thang căng thẳng.

Tuy nhiên, Ukraine sẽ phải sửa đổi Hiến pháp, bổ sung cam kết không gia nhập NATO. Ngược lại, NATO cũng đưa điều khoản không kết nạp Ukraine vào quy chế khối. 

Đổi lại, Kiev sẽ được phép gia nhập Liên minh châu Âu (EU) và nhận quyền tiếp cận ưu tiên ngắn hạn đến thị trường châu Âu trong thời gian vấn đề kết nạp được cân nhắc.

Đảm bảo an ninh cho Ukraine

Về vấn đề đảm bảo an ninh, NATO cam kết không đồn trú quân tại Ukraine. Điều khoản này trực tiếp phản bác kế hoạch cử lực lượng "gìn giữ hòa bình" đến Ukraine để giám sát việc thực hiện lệnh ngừng bắn do "liên minh tự nguyện" gồm Anh, Pháp và một số nước châu Âu đề xuất.

Đổi lại, Mỹ cam kết Ukraine sẽ nhận "bảo đảm an ninh đáng tin cậy". Một quan chức Mỹ khẳng định đây sẽ là những bảo đảm rõ ràng và cụ thể từ phía Mỹ - đánh dấu lần đầu tiên Washington chính thức đưa vấn đề này lên bàn đàm phán.

Cụ thể, Mỹ sẽ nhận các khoản "bù đắp" cho các bảm đảo an ninh dành cho Ukraine. Nếu Ukraine tấn công Nga, Ukraine sẽ mất đảm bảo an ninh này. 

Nếu Nga tấn công Ukraine, Matxcơva sẽ lập tức đối diện "phản ứng quân sự phối hợp quyết liệt". Mọi lệnh trừng phạt toàn cầu sẽ được áp đặt lại, sự công nhận những lãnh thổ mới cũng như những điều khoản có lợi cho Nga khác cũng sẽ bị vô hiệu.

Ngoặc lại, nếu Ukraine phóng tên lửa về phía Matxcơva hoặc St.Petersburg mà không có lý do chính đáng, các bảo đảm an ninh sẽ bị vô hiệu.

Mỹ thu lợi lớn từ cả hai bên

Mỹ đề xuất một gói tái thiết khổng lồ cho Ukraine, bao gồm Quỹ Phát triển Ukraine tập trung vào công nghệ và AI. 

Washington cũng cam kết hợp tác cùng Ukraine xây dựng lại, hiện đại hóa và vận hành hạ tầng khí tự nhiên của Kiev, bao gồm các đường ống dẫn và cơ sở lưu trữ.

Hai bên cũng sẽ cùng nhau tái thiết và hiện đại hóa các thành phố, khu vực dân cư bị chiến tranh tàn phá, đồng thời cùng khai thác khoáng sản và tài nguyên thiên nhiên.

Ngân hàng Thế giới (WB) sẽ đưa ra các gói tài chính đặc biệt nhằm đẩy nhanh nỗ lực này.

Đáng chú ý, Mỹ đề xuất dùng 100 tỉ USD từ tài sản bị đóng băng của Nga vào các nỗ lực tái thiết do Mỹ dẫn đầu. Washington sẽ nhận 50% lợi nhuận từ "khoản đầu tư" này. EU cũng phải góp thêm 100 tỉ USD vào quỹ tái thiết Ukraine.

Phần còn lại trong khối tài sản bị đóng băng của Nga ở châu Âu sẽ được đưa vào một cơ chế hợp tác đầu tư riêng giữa Mỹ và Nga trong một số lĩnh vực cụ thể.

Tuy nhiên, kế hoạch cũng mở đường cho Nga tái hòa nhập kinh tế toàn cầu. Các lệnh trừng phạt Nga sẽ được dỡ bỏ theo lộ trình, Nga được mời quay lại nhóm G8 và hợp tác dài hạn với Mỹ trong các lĩnh vực năng lượng, khai khoáng và AI.

Ngoài ra, Mỹ và Nga sẽ đồng ý việc gia hạn các hiệp ước về không chạy đua vũ trang và kiểm soát vũ khí hạt nhân, bao gồm Hiệp ước START 1.

Kế hoạch hòa bình Ukraine: Đàm phán hay tối hậu thư?

Chuyến thăm bất ngờ của các quan chức quân sự Mỹ tới Kiev hé lộ 'kế hoạch hòa bình' 28 điểm cho Ukraine với những điều khoản gây tranh cãi. Liệu đây là cơ hội hòa bình hay áp lực từ Washington?