Công an TP.HCM vừa khởi tố, bắt tạm giam Võ Thị Ngọc Ngân (hay còn gọi là Ngân 98) để điều tra về tội "sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm" - bán "viên rau củ Collagen" dù không được cấp phép lưu hành. Cơ quan chức năng xác định một số mẫu (sản phẩm viên Collagen) có chứa các chất cấm sibutramin và phenolphthalein.

Những năm gần đây, đa phần các sản phẩm giảm cân không phép bị phát hiện đều có chứa hai loại chất cấm trên. Vậy vì sao dù bị cấm sử dụng tại Việt Nam nhưng các chất này được sử dụng phổ biến?

Bay chục kg mỡ thừa chỉ cần "ngồi và ngủ"?

Theo điều tra năm 2021, Ngân 98 bắt đầu hợp tác với một số nhà máy tại Hà Nội để đặt gia công các sản phẩm thực phẩm "bảo vệ sức khỏe giảm cân" như Super Detox X3, X7, X1000... Trên giấy tờ, đây đều là các sản phẩm được cấp phép lưu hành. Tuy nhiên Ngân đã lợi dụng hình thức "hàng tặng kèm" để tiêu thụ thêm một loại sản phẩm khác mang tên "viên rau củ Collagen".

Giám định tại Phân viện khoa học hình sự - Bộ Công an, cơ quan chức năng xác định các sản phẩm do Võ Thị Ngọc Ngân sản xuất, kinh doanh không đạt chỉ tiêu chất lượng theo công bố, là hàng giả, trong đó một số mẫu (sản phẩm viên Collagen) có chứa các chất cấm sibutramin và phenolphthalein.

Trước khi bị bắt, các sản phẩm Super Detox X3, X7, X1000 của Ngân 98 được quảng cáo "nổ tung trời" trên khắp các sàn thương mại điện tử với tên gọi "Vua giảm cân". Những sản phẩm này được quảng cáo có thể dùng cho những người có cơ địa béo "khó cứu", khi sử dụng có thể giảm được 4 - 15kg/hộp uống. Ngoài ra các sản phẩm này còn được quảng cáo có công dụng "giảm luôn trong lúc ngồi ngủ; không cần ăn kiêng, tập thể dục".

"Giảm cân của nhà Ngân một hộp có thể giảm từ 4 - 15kg tùy theo cơ địa hấp thụ cũng như loại sử dụng. Sản phẩm X7 đang có chương trình khuyến mãi tặng collagen, cho nên những chị em nào nhận hàng khi shipper giao hàng hãy kiểm tra kỹ có collagen rồi mới thanh toán", Ngân nói trong đoạn clip quảng cáo sản phẩm giảm cân của mình.

Ngộ độc nặng do thuốc giảm cân

Bác sĩ Dương Minh Tuấn, khoa nội tiết - đái tháo đường Bệnh viện Bạch Mai - cũng cho hay trước đó Trung tâm chống độc của bệnh viện từng tiếp nhận nhiều trường hợp ngộ độc nặng do sử dụng thuốc giảm cân trôi nổi trên mạng xã hội, đặc biệt là các loại viên nang, trà, bột gắn mác "giảm cân siêu tốc", "giảm mỡ trong bảy ngày"...

Điểm chung của các ca bệnh này là đều chứa sibutramine, một hoạt chất đã bị cấm sử dụng trên toàn thế giới, vì gây hậu quả nghiêm trọng cho tim mạch và thần kinh trung ương.

Nhiều bệnh nhân vào Trung tâm chống độc trong tình trạng tăng huyết áp kịch phát, rối loạn nhịp tim, men tim tăng cao, suy gan - thận cấp sau khi dùng thuốc giảm cân chỉ vài ngày.

Tại TP.HCM những năm gần đây không ít trường hợp phải nhập viện điều trị sau khi sử dụng các sản phẩm trôi nổi chứa chất cấm này. Đánh vào tâm lý giảm cân nhanh, không cần ăn kiêng, tập luyện, hàng loạt bệnh nhân đã tin theo quảng cáo dẫn đến hậu quả "tiền mất, tật mang".

Tại Bệnh viện Bình Dân (TP.HCM) cũng tiếp nhận điều trị nhiều bệnh nhân bị suy thận do dùng viên giảm cân không rõ nguồn gốc, không ít trường hợp có tổn thương thận không hồi phục phải theo dõi và lọc máu.

Phá hủy cơ quan nội tạng, dễ dừng tim đột ngột

Theo bác sĩ Đoàn Dư Mạnh - thành viên Hội Bệnh mạch máu Việt Nam, việc phát hiện hai hoạt chất này trong viên collagen là rất đáng lo ngại vì chúng ảnh hưởng trực tiếp đến tim và hệ mạch máu, những cơ quan vốn rất nhạy cảm với sự thay đổi của thần kinh và áp lực máu.

Theo BS Mạnh, sibutramin từng được dùng trong thuốc giảm cân do có khả năng ức chế tái hấp thu serotonin và norepinephrine, khiến người dùng cảm thấy nhanh no và giảm thèm ăn. Tuy nhiên chính cơ chế này khiến tim đập nhanh hơn, huyết áp tăng cao, mạch máu co lại. Đây là nguyên nhân khiến thuốc chứa sibutramin bị cấm lưu hành từ hơn 10 năm trước.

Ông cho biết khi mạch máu bị co hẹp, tim phải hoạt động nhiều hơn dẫn đến tăng áp lực và nguy cơ tổn thương ở người có bệnh nền như tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, đái tháo đường. Nguy hiểm ở chỗ người dùng không nhận thấy triệu chứng sớm mà vẫn tưởng cơ thể đang khỏe mạnh, giảm cân hay "đẹp da" hơn, trong khi độc tính tích lũy từng ngày.

"Dù chỉ dùng liều nhỏ nhưng nếu kéo dài trong vài tuần hoặc vài tháng, độc chất vẫn có thể gây tổn thương thành mạch và cơ tim. Với người có bệnh lý tim mạch, nguy cơ biến chứng cấp hoàn toàn có thể xảy ra", bác sĩ Mạnh cảnh báo.

Bác sĩ Dương Minh Tuấn cũng cho hay sibutramine từng được sử dụng trong thuốc điều trị béo phì vì có tác dụng ức chế trung tâm thèm ăn, giúp người dùng giảm cân nhanh. Tuy nhiên sau một loạt nghiên cứu cho thấy thuốc làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ, loạn nhịp tim, tăng huyết áp, rối loạn tâm thần và trầm cảm, Cục Quản lý dược Mỹ (FDA) và châu Âu (EMA) đã rút toàn bộ thuốc chứa sibutramine khỏi thị trường từ năm 2010.

"Ở Việt Nam, Bộ Y tế cũng đã cấm tuyệt đối sibutramine nhưng nhiều cơ sở vẫn lén lút trộn vào thuốc giảm cân để tạo hiệu quả thần tốc", bác sĩ Tuấn cảnh báo.

Bên cạnh sibutramin, kết quả giám định còn phát hiện phenolphthalein, một chất được dùng trong phòng thí nghiệm để làm chất chỉ thị. Chất này trước từng được sử dụng trong thuốc nhuận tràng nhưng đã bị cấm từ năm 1999 vì gây độc tế bào, tiềm ẩn nguy cơ đột biến gene có thể gây ung thư ví dụ như ung thư đại tràng, hoại tử da ngộ độc như ngộ độc chì, thủy ngân.

Theo bác sĩ Mạnh, phenolphthalein không được phép tồn tại trong thực phẩm hay dược phẩm vì nhiều nghiên cứu cho thấy nguy cơ gây độc tế bào, rối loạn tiêu hóa và đột biến gene. Chất này kích thích nhu động ruột rất mạnh, gây tiêu chảy, mất nước, rối loạn điện giải, đặc biệt là giảm kali máu. Khi nồng độ kali giảm, cơ tim có thể rối loạn dẫn truyền gây loạn nhịp, yếu cơ hoặc ngừng tim đột ngột.

"Không thể nói dùng ít thì an toàn. Đây không phải vitamin hay khoáng chất mà là hóa chất độc đã bị loại bỏ vì gây tử vong. Nguy hiểm hơn, chúng bị pha trộn trong sản phẩm làm đẹp, người dùng hoàn toàn không nghi ngờ gì", bác sĩ Mạnh nói.

Biến động tại Công ty ZuBu ngay trước khi Ngân 98 bị khởi tố

Công ty TNHH TM-DV ZuBu đã thay đổi giám đốc kiêm người đại diện pháp luật trước thời điểm Ngân 98 bị công bố khởi tố vài tuần.