Tỉ lệ mắc chứng chán ăn tâm thần suốt đời chiếm khoảng 0,6% ở dân số trưởng thành, số mắc ở nữ giới gấp ba lần nam giới. Căn bệnh này thường bắt đầu ở tuổi vị thành niên, thường là khi bắt đầu dậy thì, hình dạng cơ thể thay đổi.

Nhịn ăn, sụt 31kg, trẻ 12 tuổi mắc chán ăn tâm thần

Khoa dinh dưỡng tiết chế ở một bệnh viện vừa ghi nhận thiếu niên V. cao 1,56m, cân nặng còn 31kg, chỉ số BMI 12,7, suy dinh dưỡng rất nặng. Theo chia sẻ của người nhà, V. mặc cảm ngoại hình ở tuổi dậy thì và áp lực không đáp ứng được hạng cân thi đấu võ thuật. Em muốn giảm cân nhanh, mỗi ngày chỉ ăn một bữa với lượng rất ít, thậm chí nhiều lần ăn xong tự gây nôn.

BS Đào Thị Yến Thủy, trưởng khoa dinh dưỡng tiết chế cho biết khối mỡ, cơ của V. suy giảm nghiêm trọng, lớp mỡ dưới da hầu như không còn. Không chỉ thế, V. còn mất kinh nguyệt, suy giảm miễn dịch, thiếu máu, thiếu sắt, vitamin D, canxi, kẽm và một số chỉ số bạch cầu, đạm thấp.

V. được chẩn đoán chán ăn tâm thần (Anorexia Nervosa) - một dạng rối loạn ăn uống do ám ảnh tăng cân ngay cả khi cơ thể đã gầy. Người bệnh nghĩ mình thừa cân dù thực tế thiếu cân. Bệnh kéo dài có thể gây suy kiệt, rối loạn tim mạch, suy đa tạng, loãng xương và biến chứng nguy hiểm.

V. được các bác sĩ chỉ định điều trị phục hồi dinh dưỡng theo từng giai đoạn, cung cấp vừa đủ và tăng dần khẩu phần, các dưỡng chất cần thiết để duy trì sức khỏe, phục hồi chức năng tiêu hóa. V. được tư vấn xây dựng thói quen ăn uống bền vững, phòng ngừa tái diễn tình trạng ăn kiêng cực đoan.

Sau hai tuần điều trị, V. tăng cân trở lại, tinh thần ổn định hơn. Tuy nhiên quá trình hồi phục của người mắc chứng rối loạn ăn uống nặng thường kéo dài nhiều tháng, thậm chí nhiều năm cần sự quan tâm, đồng hành của gia đình và bác sĩ.

Tương tự, Viện sức khỏe tâm thần Bệnh viện Bạch Mai vừa điều trị cho một cậu bé 13 tuổi (cao 1m56, nặng 67kg) bị bệnh chán ăn tâm thần. 

Tìm hiểu bệnh sử, các bác sĩ được biết T. vốn là người nhanh nhẹn, hoạt bát và luôn là học sinh giỏi suốt nhiều năm. Trước khi vào viện một năm, trong khi chơi đùa cậu bé bị bạn bè chê béo. Điều đó khiến cậu bé rất buồn, luôn cảm giác tự ti.

Dần dần cậu không thích chơi với các bạn, không thích tham gia các hoạt động ở trường lớp như trước. Sau đó cậu bé tự tìm hiểu về các phương pháp giảm cân trên mạng xã hội, tự giảm tất cả lượng thức ăn nạp vào cơ thể, đồng thời thực hiện các bài tập thể dục để đốt cháy mỡ thừa với cường độ cao. 

Điều đáng nói là khi cậu đã cao 1m73, nặng 51kg, thể trạng gầy gò, mệt mỏi, chậm chạp cậu vẫn tiếp tục ăn kiêng và tập luyện... nên gia đình phải cho nhập viện điều trị.

85% gặp ở lứa tuổi thanh thiếu niên

ThS Vũ Thị Mỹ Hạnh, khoa sức khỏe vị thành niên Bệnh viện Nhi trung ương cho biết nguyên nhân chính xác của chán ăn tâm thần vẫn chưa được biết rõ, có thể đây là sự kết hợp của các yếu tố sinh học, tâm lý và môi trường.

Những yếu tố chính gây ra bệnh chán ăn tâm thần đó là xu hướng xã hội ưa chuộng thân hình mảnh mai hay trẻ bị trêu hoặc bị bắt nạt về cân nặng; tiền sử gia đình về cân nặng, bệnh lý; các vấn đề sức khỏe tâm thần khác như trầm cảm hoặc lạm dụng chất gây nghiện.

Hầu hết trẻ chán ăn tâm thần là trẻ gái nhưng hiện nay ngày càng có nhiều trẻ trai mắc bệnh lý này. Trước đây bệnh thường xuất hiện ở các gia đình trung lưu và thượng lưu nhưng hiện nay được ghi nhận ở tất cả các nhóm kinh tế xã hội cũng như nhiều nhóm dân tộc và chủng tộc khác nhau.

Trẻ em mắc chứng chán ăn thường xuất thân từ những gia đình cha mẹ có tính cách cứng nhắc, hay chỉ trích. Những cha mẹ có xu hướng xâm phạm không gian riêng, bao bọc quá mức trong khi trẻ còn phụ thuộc và chưa trưởng thành về mặt cảm xúc. Trẻ có thể mắc các vấn đề sức khỏe tâm thần khác như rối loạn lo âu, rối loạn trầm cảm.

20-25% người bệnh có tiền sử cố gắng tự sát

Các chuyên gia y tế cho biết người mắc chứng chán ăn tâm thần thường kèm theo các dấu hiệu về thể chất như: giảm cân quá mức; ngoại hình mỏng manh, thon gọn quá mức; mệt mỏi; mất ngủ; chóng mặt hoặc ngất xỉu; móng tay đổi màu xanh; tóc mỏng, dễ gãy hoặc rụng; lông tơ mềm phủ khắp cơ thể; mất kinh hoặc rối loạn kinh nguyệt; táo bón và đau bụng; da khô hoặc hơi vàng; không chịu được lạnh; nhịp tim tăng hoặc giảm bất thường; huyết áp thấp; mất nước; sưng cánh tay hoặc chân; răng bị mài mòn…

Ở mức nghiêm trọng nhất, chán ăn tâm thần còn có thể gây tử vong đột ngột do rối loạn nhịp tim, mất cân bằng điện giải trong cơ thể…

Ngoài các biến chứng về thể chất, theo BS Sơn Tùng, những người mắc chứng chán ăn thường mắc các rối loạn sức khỏe tâm thần khác, bao gồm: trầm cảm, lo âu và các rối loạn cảm xúc khác, rối loạn giấc ngủ; rối loạn nhân cách; rối loạn ám ảnh cưỡng chế; lạm dụng rượu và chất gây nghiện; hành vi tự hủy hoại, ý tưởng và hành vi tự sát…

Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng có khoảng 22% người bệnh chán ăn tâm thần có tiền sử ít nhất một lần từng tự gây tổn thương bản thân bằng các hình thức như tự cắt, cứa vào da hoặc gây phỏng bằng thuốc lá... Khoảng 20-25% người bệnh mắc chán ăn tâm thần có tiền sử cố gắng tự sát.

Phát hiện cơ sở của chứng chán ăn tâm thần

Chứng chán ăn tâm thần là một rối loạn ăn uống khó chịu có thể liên quan đến việc giải phóng nhẹ một hóa chất đặc biệt trong não, hay có liên quan yếu tố thần kinh.