Bốn mùa thực hiện, Nguồn đã tái hiện nghệ thuật múa rối nước, cải lương, gốm truyền thống, hát bội... qua lăng kính trẻ trung, sáng tạo và mới mẻ.

Mong thành dự án văn hóa cộng đồng

Cô gái tuổi 20 ấy nhớ mãi lúc nhận đề bài ngữ văn "Lập kế hoạch khôi phục một loại hình văn hóa Việt Nam có nguy cơ bị thất truyền" vào năm học lớp 10 tại Trường phổ thông Năng khiếu (ĐH Quốc gia TP.HCM). Bàn bạc cùng nhau, cả nhóm nhắc đến ký ức khi được xem múa rối nước lúc bé. Dẫu vậy các bạn đều tiếc nuối khi loại hình nghệ thuật này hầu như vắng bóng trong đời sống giới trẻ hiện nay.

Quyết định chọn môn nghệ thuật dân gian này cho chủ đề, nhóm càng nhận ra nhiều nét độc đáo khi tìm hiểu sâu về nó. Hình ảnh mặt nước vừa là sân khấu vừa là linh hồn của câu chuyện cùng những con rối được điều khiển bằng sự khéo léo của các nghệ nhân phía sau tấm mành như gọi bao ký ức tuổi thơ ùa về.

Sự kiện đầu tiên về múa rối nước của nhóm bất ngờ được nhiều người chú ý. Vậy là Nguồn chính thức ra đời với sứ mệnh "thắp lại những giá trị xưa bằng sức trẻ hôm nay". Tên gọi này được chọn vừa có ý nhắc đến cội nguồn văn hóa Việt nhưng cũng là nguồn cảm hứng, nguồn năng lượng các bạn muốn kết nối các thế hệ.

Sau múa rối nước, mỗi mùa Nguồn lại chọn một chủ đề riêng. Nếu múa rối nước có chủ đề mộc thì cải lương là son, với gốm là chạm và hát bội là thắp đi cùng với hình ảnh đèn lồng Hội An. Trân nói Nguồn với bạn như hành trình trở về cội rễ văn hóa dân tộc, giúp các bạn học thêm nhiều giá trị sống.

Mỗi loại hình khi các bạn tìm hiểu, tái hiện đều để lại bài học về sự kiên trì, sáng tạo, tình yêu cái đẹp giản dị… những phẩm chất mà đôi khi giữa nhịp sống hối hả hôm nay người trẻ đã có phần lãng quên. Thế nên tại mỗi sự kiện của Nguồn, khán giả đến xem và có dịp trải nghiệm như tự tay điều khiển con rối nước, nặn gốm, tập hát cải lương… điều ấy làm mọi người như chạm vào cái hay của văn hóa dân tộc

Văn hóa dưới góc nhìn trẻ

Suốt bốn năm hoạt động, dự án chứng minh sức sống không chỉ bằng mỗi chương trình thu hút cả trăm khán giả mà còn ở cách vận hành của chính các bạn học sinh. Thuận lợi nhất chính là nhà trường rất ủng hộ dự án này. Không thể không nhắc đến cô Phùng Thị Thanh Lài khi luôn đồng hành, kết nối nhóm với các nghệ nhân cũng như giảng viên văn hóa nghệ thuật. Thế nên không chỉ sinh động, mỗi chương trình luôn đảm bảo tính chính xác, truyền tải được giá trị truyền thống của loại hình nghệ thuật.

Cũng có không ít khó khăn với những người trẻ gen Z khi nói về câu chuyện truyền thống bao đời của cha ông. Ngoài bám sát tư liệu, dựa vào các nghệ nhân, các bạn chọn hình thức truyền thông mới mẻ như infographic, video hoạt hình, thiết kế trực quan để có thể tiếp cận và gần hơn với giới trẻ.

Đến cả cách viết thư tìm tài trợ cũng phải học để ngày càng chuyên nghiệp bởi kinh phí dàn dựng sân khấu, đạo cụ, trưng bày cũng là con số vượt ngoài khả năng của học sinh. May mắn, các bạn được nhiều nghệ nhân hỗ trợ hết mình. 

Đó là các nghệ sĩ Nhà hát nghệ thuật Phương Nam, nghệ sĩ cải lương Hạ Nắng và đạo diễn Định Hoàng hay nghệ nhân Mai Phước Từng của Gốm Nhà Mỡ rồi các nghệ sĩ hát bội… phù hợp với từng chủ đề của mỗi loại hình các bạn đã thực hiện.

Vậy là hiệu ứng lan tỏa cứ thế được truyền đi. Có những bạn trẻ từng đến xem cho biết vì thích quá nên sau đó đã trở thành cộng tác viên hoặc thành viên chính thức gia nhập nhóm. Các bạn cứ làm rồi học thêm cách làm việc nhóm, tổ chức sự kiện của những bạn trẻ yêu và trân trọng văn hóa dân tộc.

Thạc sĩ Trần Vũ, phó hiệu trưởng Trường phổ thông Năng khiếu, cho rằng những giá trị cộng đồng mà dự án mang lại khá lớn. Ông Vũ nói các bạn học sinh đã theo đuổi một chủ đề không dễ song vẫn duy trì suốt bốn năm qua với tất cả sự nỗ lực, chỉn chu trong từng mùa. Thế nên nói không quá lời rằng các bạn cũng đang chắt chiu từng cơ hội như các nghệ nhân nỗ lực bảo tồn những di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc.

"Tôi hy vọng những thành quả của dự án sẽ thúc đẩy việc kết nối, lan tỏa đến nhiều người, có thể là hợp tác với những câu lạc bộ văn hóa, nghệ thuật khác để cùng tiếp sức cho tinh thần nâng niu và bảo tồn di sản văn hóa của người trẻ Việt ngay từ môi trường học đường", ông Trần Vũ chia sẻ.

Tận dụng công nghệ để bảo tồn, phát huy văn hóa: Cơ hội trong tay người trẻ

Đề án "Thanh niên tham gia bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam giai đoạn 2024-2029" đề ra nhiều nội dung gắn thanh niên với di sản văn hóa.