Thay vì chờ đợi cấp phép, doanh nghiệp (DN) sẽ được trao quyền chủ động nhưng đổi lại phải minh bạch và chịu hoàn toàn trách nhiệm về những gì mình làm.

Theo các chuyên gia, đây là thời điểm vàng để DN chủ động nâng cao năng lực quản trị, chất lượng sản phẩm và dịch vụ, biến áp lực trách nhiệm thành động lực cạnh tranh và phát triển bền vững.

Ông NGUYỄN ĐẶNG HIẾN (phó chủ tịch Hội Lương thực và Thực phẩm TP.HCM):

Cần duy trì chế độ hậu kiểm chặt chẽ

Việc chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm là một bước đi tạo ra rất nhiều thuận lợi cho DN trong giai đoạn cạnh tranh quốc tế, giúp DN giảm gánh nặng hành chính, tạo môi trường kinh doanh thông thoáng hơn. Thực tế cho thấy khi áp dụng tiền kiểm, DN sẽ mất rất nhiều thời gian, chi phí và phải chuẩn bị kỹ lưỡng cho các đợt kiểm tra định kỳ.

Ngược lại, hậu kiểm mang lại cơ hội và điều kiện để DN xúc tiến sản xuất kinh doanh một cách thuận lợi hơn. Tuy nhiên, vấn đề này cũng có hai mặt khi trong thời gian gần đây, đã có những DN làm không đúng. 

Do đó, các DN phải chấp hành đúng các quy định của Nhà nước trong vấn đề hậu kiểm, vừa tôn trọng các quy định và pháp luật, vừa tôn trọng đạo đức kinh doanh, đặc biệt trong ngành thực phẩm, hàng tiêu dùng, mỹ phẩm...

Nếu các DN phớt lờ hoặc cố tình không tuân thủ, điều này sẽ tạo ra hậu quả rất ghê gớm. Nó không chỉ ảnh hưởng tới toàn bộ DN và thị trường tiêu dùng, mà còn tạo ra một "hội chứng nghi ngờ" vào chất lượng sản phẩm. 

Hiện tượng này đang xảy ra với những sản phẩm liên quan tới sức khỏe con người như thực phẩm chức năng, sản phẩm bổ dưỡng hay cả thuốc Tây, song trách nhiệm trước tiên vẫn thuộc về DN.

Ngay cả trường hợp DN "thoát xác", bỏ công ty này và thành lập công ty khác, sản xuất sản phẩm khác, người dân vẫn tiếp tục nghi ngờ và tẩy chay sản phẩm hoặc không có ấn tượng tốt về sản phẩm đó. Điều này cho thấy vai trò rất quan trọng trong hậu kiểm, cơ quan chức năng cần rà soát tốt hơn, chặt chẽ hơn trong việc duy trì chế độ hậu kiểm để đảm bảo DN làm đúng.

Theo tôi, hậu kiểm không phải là dấu chấm hết cho sự quản lý của Nhà nước, mà là một cách tiếp cận hiệu quả hơn, đặt niềm tin vào sự chủ động của DN. Để không bị "việt vị" trong cuộc chơi mới, các DN cần tái định hình tư duy, đặt sự tuân thủ và đạo đức kinh doanh lên hàng đầu.

Ông LƯ NGUYỄN XUÂN VŨ (tổng giám đốc Công ty CP Tập đoàn Xuân Nguyên):

DN phải làm đúng từ đầu

Sự chuyển dịch từ cơ chế tiền kiểm sang hậu kiểm của các cơ quan chức năng là xu thế tất yếu, phù hợp với thông lệ quốc tế và yêu cầu hội nhập khi các nước tiến bộ trên thế giới đã thực hiện để dễ quản lý hơn.

Tại Việt Nam, đây không phải là vấn đề mới, một số ngành như thuế cũng đã chuyển sang hậu kiểm. Đối với lĩnh vực sản xuất, đặc biệt là thực phẩm, nông sản... việc tự chịu trách nhiệm đối với DN là rất lớn.

DN phải nhận thức đầy đủ trách nhiệm của mình trong quá trình sản xuất kinh doanh và thực hiện đúng quy định pháp luật. Trách nhiệm này không chỉ đối với cơ quan kiểm tra hay pháp luật, mà còn với người tiêu dùng. 

Nếu sản phẩm không đúng như công bố hoặc có vấn đề, DN sẽ đánh mất niềm tin của người tiêu dùng và phải tự chịu trách nhiệm. Trong xu hướng phát triển, người tiêu dùng sẽ đóng vai trò quan trọng, nếu DN không nhận thức đầy đủ, DN có thể bị đào thải bởi người tiêu dùng mất niềm tin sẽ gây ra hậu quả lớn hơn việc bị kiện.

Về cơ chế hậu kiểm, tôi cho rằng nếu DN cố tình làm sai hoặc gây ảnh hưởng, sau khi hậu kiểm cần có thể đưa thông tin lên truyền thông để người tiêu dùng cảnh giác và các DN khác tập trung làm đúng hơn bên cạnh những chế tài xử lý đã quy định. 

Bên cạnh đó, cơ quan chức năng cần ứng dụng công nghệ, số hóa và tự động hóa trong quy trình hậu kiểm. Số hóa sẽ giúp hạn chế tư duy chủ quan của con người, tránh được tiêu cực và phòng chống nhũng nhiễu.

Khi đã số hóa, DN không thể chạy hay trốn tránh trách nhiệm nếu bị phát hiện vi phạm, buộc phải làm tốt ngay từ đầu. Ngoài ra, cơ quan chức năng cũng cần hướng dẫn, phổ biến pháp luật, tạo điều kiện thuận lợi cho DN tự tuân thủ các quy định.

Ông LÊ HỮU NGHĨA (phó chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM):

Công ty thiết kế, xây dựng phải làm đúng chuẩn

Đối với lĩnh vực xây dựng, việc chuyển đổi từ tiền kiểm sang hậu kiểm trong cấp giấy phép xây dựng sẽ có nhiều điểm rất tích cực, thuận lợi cho cả người dân lẫn DN. 

Việc Thủ tướng có công điện yêu cầu cắt giảm thủ tục cấp giấy phép xây dựng đối với công trình thuộc dự án đầu tư xây dựng đã có quy hoạch chi tiết tỉ lệ 1/500 hoặc các công trình thuộc khu vực đã phê duyệt thiết kế đô thị cũng là một cách chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm. Sự chuyển đổi này yêu cầu người dân và các công ty xây dựng phải chủ động và trách nhiệm hơn.

Tuy nhiên, Nhà nước cần xây dựng quy hoạch rõ ràng cho từng khu vực, ví dụ hẻm đó lùi bao nhiêu mét để xây dựng, được xây bao nhiêu tầng, chiều cao mỗi tầng, ban công được nhô ra bao nhiêu... Quy hoạch này phải được công bố trên các trang thông tin của cơ quan chức năng để ai cũng có thể tiếp cận. 

Từ các thông tin này, công ty thiết kế có chuyên môn và có trách nhiệm đối chiếu thông tin quy hoạch, thiết kế căn nhà theo đúng quy hoạch đã công bố. Còn nhà thầu xây dựng phải xây đúng theo thiết kế của công ty thiết kế, tức là xây đúng theo quy hoạch đã công bố.

Trên cơ sở đó, Nhà nước chỉ hậu kiểm, xem công ty xây dựng có xây đúng hay không. Nếu xây dựng sai, làm bậy sẽ bị xử lý, rút giấy phép công ty xây dựng, còn nếu người dân yêu cầu nhà thầu làm bậy sẽ không được hoàn công, không được cấp sổ hoặc chịu thêm những chế tài khác. 

Ngoài ra, Nhà nước cũng nên kiểm tra những vấn đề tổng thể, còn chi tiết bên trong nhà như vị trí phòng ngủ, cầu thang, nhà vệ sinh... thì đó là chuyện của người dân, Nhà nước không nên can thiệp. Hiện có những thanh tra đô thị đôi khi quản lý những chi tiết nhỏ như số bậc cầu thang hay vị trí nhà vệ sinh, đây là "quản lý tàu lao".

Bên cạnh đó, Nhà nước cần có một quy trình số hóa cho việc hậu kiểm trong lĩnh vực xây dựng, vì đây là lĩnh vực nhạy cảm, dễ xảy ra nhũng nhiễu khi kiểm tra, điều này sẽ giúp việc hậu kiểm minh bạch hơn.

Ông TIMEN SWIJTINK (nhà sáng lập kiêm giám đốc điều hành Lacàph):

Cần minh bạch và nhất quán của toàn bộ quy trình

Dù ngành ngân hàng Việt Nam đã có nhiều tiến bộ đáng ghi nhận trong số hóa và cải cách chính sách, vẫn còn một số thách thức, đặc biệt đối với các DN có hoạt động giao dịch quốc tế. Trong thực tế, các DN xuất khẩu trong ngành cà phê như chúng tôi thường phải tuân thủ nhiều quy trình giấy tờ phức tạp, mất thời gian khi thực hiện giao dịch xuyên biên giới. 

Các quy định nghiêm ngặt về giao dịch ngoại tệ có thể gây ra sự chậm trễ và tăng gánh nặng hành chính. Đặc biệt là thiếu nhất quán trong thực tiễn khi sự khác biệt trong cách vận hành giữa các ngân hàng khiến DN dễ bị rối và giảm hiệu quả.

Với tôi, các quy định về ngân hàng và tài chính là điểm gây khó khăn lớn nhất cho các DN đang hoạt động. Dòng tiền nên được luân chuyển tự do nhất có thể, bởi nếu gặp quá nhiều rào cản, nhà đầu tư sẽ cân nhắc rất kỹ trước khi quyết định mang vốn vào Việt Nam. 

Giải quyết những vấn đề này đòi hỏi tiếp tục đơn giản hóa quy trình ngân hàng, làm rõ khung pháp lý và thúc đẩy sự thống nhất trong thực thi giữa các tổ chức tài chính. Những cải thiện như vậy không chỉ có lợi cho DN mà còn đóng góp cho tăng trưởng kinh tế nói chung và quá trình hội nhập quốc tế của Việt Nam.

Thành công của các chính sách hỗ trợ DN được công bố gần đây sẽ phụ thuộc vào mức độ minh bạch và nhất quán của toàn bộ quy trình. Nếu thiếu hướng dẫn rõ ràng và cơ chế thực thi thống nhất giữa các địa phương, DN có thể đối mặt với sự bất định, như bị kiểm tra đột xuất hoặc gặp cách hiểu và áp dụng quy định không đồng nhất. Tính khó đoán này có thể làm nản lòng nhà đầu tư, nhất là những nhà đầu tư mới gia nhập thị trường và cản trở hiệu quả vận hành.

Xây dựng năng lực để quản lý hậu kiểm

Nhìn nhận chủ trương chuyển phương thức hậu kiểm từ tiền kiểm sang hậu kiểm phù hợp xu hướng cải cách hành chính hiện đại, tạo sự thuận lợi hơn. Nhưng nhiều ý kiến đề nghị cần xây dựng năng lực hậu kiểm để quản lý hiệu quả.