"Tôi tình cờ đọc được bài nghiên cứu, trong đó kết quả khảo sát với học sinh phổ thông về sử dụng AI cho thấy một tỉ lệ lớn học sinh được hỏi đánh giá thấp trình độ sử dụng AI của giáo viên. Bản thân tôi cũng từng bị học sinh qua mặt bằng cách sử dụng AI làm thay phần việc được giao. Điều đó thôi thúc tôi phải tìm hiểu, sử dụng AI ít nhất là bằng được học trò gen Z" - một giáo viên ở Hà Nội chia sẻ.

Sử dụng AI còn ở mức đơn giản

Tại đợt tập huấn cho giáo viên Hà Nội ứng dụng AI trong xây dựng kế hoạch giáo dục nhà trường, hỗ trợ tổ chức dạy học các môn học, hoạt động trải nghiệm... do Sở GD-ĐT Hà Nội phối hợp với Trường Bồi dưỡng cán bộ giáo dục Hà Nội tổ chức vào tháng 10-2025, khá nhiều giáo viên, cán bộ quản lý cho biết họ đã dùng AI cho công việc của mình. Nhưng đa số mới chỉ sử dụng AI cho những việc đơn giản.

"Các thầy cô đã sử dụng AI để hỗ trợ soạn bài, ra đề kiểm tra và giải quyết một số công việc chuyên môn khác như viết báo cáo, thuyết trình... Nhưng nhiều người chỉ viết câu lệnh một lần, rồi dùng luôn kết quả nhận được mà không biết cách "giao tiếp" với AI hay mô tả chi tiết điều mình mong muốn để có được kết quả tốt hơn.

Bản thân các thầy cô đã không yêu cầu cao với bản thân mình trong việc đặt mục tiêu xây dựng kế hoạch dạy học, giáo dục thì khó có thể kỳ vọng AI cho ra sản phẩm tốt" - một giảng viên của lớp tập huấn nhận xét. Cô cho rằng giáo viên hiện nay rất cần được hỗ trợ để nâng cao kỹ năng sử dụng AI.

Theo giảng viên này: "Từ chỗ ngại ứng dụng, tránh né, nhiều giáo viên có thể sẽ chuyển sang lệ thuộc vào AI khi chỉ dừng lại ở những thao tác đơn giản mà không có kỹ năng để vận dụng, làm chủ AI và một điều quan trọng nữa là nếu không có trình độ, giáo viên sẽ khó có thể dẫn dắt, định hướng và kiểm soát học sinh trong việc sử dụng AI".

Ngay ở buổi tập huấn trên, có một số giáo viên trẻ tự tin cho rằng họ chỉ cần sử dụng ChatGPT để yêu cầu "soạn một giáo án cho nội dung môn học cụ thể" là có kết quả dùng được. 

Trao đổi về cách làm đơn giản này, thầy Nguyễn Xuân Thành - Hiệu trưởng Trường Bồi dưỡng cán bộ giáo dục Hà Nội, trực tiếp tập huấn giáo viên - cho rằng do nguồn dữ liệu để AI sử dụng quá lớn nên nó có thể cho ra kết quả không sát với yêu cầu dạy học. Vì thế giáo viên cần cung cấp nguồn dữ liệu tập trung và mô tả chi tiết.

Ví dụ để soạn một bài giảng cần có nội dung chương trình, yêu cầu cần đạt của học sinh, sách giáo khoa. Ngoài ra phải "giao tiếp" với AI để nâng mức yêu cầu, sát với từng nhóm đối tượng học sinh. Đây là những kỹ năng giáo viên phải thành thạo. Quá trình rèn kỹ năng cho mình, giáo viên cũng tạo nên những con AI thông minh hơn.

Để khai thác AI hiệu quả

Tại TP.HCM, một lãnh đạo Sở GD-ĐT TP cho biết: "Đến nay hầu hết giáo viên các trường tiểu học, THCS, THPT đều đã được tập huấn về việc ứng dụng AI trong dạy học từ cơ bản đến nâng cao. Tuy nhiên mức độ thực hiện trên thực tế thì phụ thuộc vào từng tổ bộ môn, từng giáo viên. Đa số các thầy cô sử dụng AI để xây dựng bài giảng số, phần mềm mô phỏng, gợi ý hệ thống bài tập trực tuyến cho học sinh...".

Theo thầy Đặng Hữu Trí - tổ trưởng tổ toán Trường THCS Nguyễn Du, phường Bến Thành, TP.HCM: "Chúng tôi đã được tập huấn về ứng dụng AI trong dạy học từ năm 2023. Từ đó đến nay chúng tôi tiếp tục được tập huấn nâng cao, cập nhật thêm kiến thức, kỹ năng cũng như rút ra được nhiều kinh nghiệm về vấn đề này. 

Tôi thường sử dụng AI để tạo các video đọc đề toán cho học sinh; tạo ứng dụng ôn tập kiến thức có lồng ghép các trò chơi, phần mềm hỗ trợ kiểm tra - đánh giá trình độ học sinh... Những việc này trước đây giáo viên phải làm mất khá nhiều thời gian nhưng giờ có AI hỗ trợ thì thuận tiện hơn, làm tăng khả năng tập trung của học sinh, các em cũng thích thú hơn, dễ dàng tiếp nhận kiến thức hơn".

Tương tự, cô Lê Thị Phương, tổ phó tổ toán - tin Trường trung học thực hành Sài Gòn, phường Chợ Quán, TP.HCM, cũng cho hay cô thường sử dụng AI để thiết kế phần khởi động trong mỗi bài dạy, phần bài tập, ôn luyện kiến thức... có sự tương tác để tạo sự hứng thú cho học sinh. 

"Sau hơn hai năm áp dụng AI vào công tác giảng dạy, đến nay chúng tôi đã xem AI là một công cụ, một nguồn tham khảo không thể thiếu trong quá trình dạy học" - cô Phương chia sẻ.

Trong khi đó ThS Trần Nguyễn Tuấn Huy - tổ trưởng tổ văn Trường THCS Trần Bội Cơ, phường Chợ Lớn, TP.HCM - thông tin AI đã hỗ trợ giáo viên giảng dạy ngữ văn rất hiệu quả. Nhất là việc thiết kế hình ảnh minh họa cho nội dung, nhân vật hay bối cảnh khi dạy phân tích tác phẩm. Nhờ đó bài giảng trở nên trực quan, sinh động hơn thay vì phải mất thời gian tìm kiếm những hình ảnh sẵn có trên Internet như trước đây.

"Bên cạnh đó, trong hoạt động vận dụng và sáng tạo của bài dạy, AI cũng hỗ trợ giáo viên bằng cách đưa ra nhiều gợi ý hay cụ thể hóa hoạt động từ những ý tưởng. Chẳng hạn, AI có thể gợi ý trò chơi ngôn ngữ, đề tài sáng tác, tình huống nhập vai hay chủ đề phản biện, tranh luận. 

Nhờ vậy tôi tiết kiệm được nhiều thời gian xây dựng kế hoạch, có thêm nguồn ý tưởng phong phú và linh hoạt trong tổ chức tiết dạy. Qua đó, học sinh cũng hứng thú, chủ động hơn trong quá trình tiếp nhận bài học" - thầy Huy nói.

Tuy nhiên, thầy Huy cũng thừa nhận một số khó khăn đang tồn tại: "Điều kiện về cơ sở vật chất giữa các đơn vị giáo dục không đồng đều, không phải tất cả lớp học ở tất cả các trường đều có đủ phương tiện hay đường truyền Internet ổn định. 

Chưa kể năng lực hiểu biết và sử dụng AI ở học sinh là chưa đồng đều. Nhiều em còn lúng túng nhưng lại có những học sinh sử dụng thuần thục AI và còn rất lạm dụng AI nữa. Có em phụ thuộc vào AI, nhờ AI để xử lý các nhiệm vụ học tập thay vì tự tư duy. Thực tế này xuất phát từ việc học sinh chưa được trang bị kỹ năng sử dụng AI một cách đúng đắn và hiệu quả".

Thầy Huy cho rằng: "Việc khai thác AI đòi hỏi người giáo viên phải có kỹ năng thao tác, thiết kế câu lệnh và trình độ chuyên môn sâu sắc. Vì nội dung AI đưa ra đôi khi chưa chính xác hoặc chưa phù hợp với trình độ học sinh. Thế nên giáo viên phải biết chọn lọc và phân định đúng sai để điều chỉnh. Theo tôi AI chỉ thật sự phát huy hiệu quả khi được sử dụng đúng cách, có định hướng rõ ràng cho người học lẫn người dạy".

'Lạm dụng AI có thể khiến bằng giỏi, xuất sắc tăng lên một cách giả tạo'

Theo GS.TSKH Bành Tiến Long, bên cạnh các cơ hội, việc lạm dụng trí tuệ nhân tạo (AI) có thể dẫn đến nguy cơ lạm phát điểm số, suy giảm giá trị thực của bằng đại học, khi tỉ lệ bằng ưu tăng lên một cách giả tạo.