Công văn của Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP.HCM vừa qua đã chỉ rõ các sản phẩm và nghệ sĩ có dấu hiệu lệch chuẩn văn hóa. 

Sau công văn này đã có hàng loạt động thái tiếp theo của cơ quan quản lý cũng như bản thân một số ca sĩ đã cho gỡ một số bài hát. Tuổi Trẻ Online giới thiệu bài viết của thạc sĩ Đặng Thị Thúy Diễm chia sẻ thêm thực trạng và giải pháp xung quanh vấn đề này.

Khi "lượt xem" là thước đo của giá trị nghệ thuật  

Công văn của Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP.HCM không chỉ là cảnh báo mà phản ánh nỗ lực siết chặt quản lý nội dung trong bối cảnh môi trường số, nơi ranh giới giữa sáng tạo và lệch chuẩn ở một số lĩnh vực vẫn còn mong manh.

Âm nhạc đại chúng, đặc biệt là rap và các dòng nhạc phát triển trên nền tảng số, đang chiếm ưu thế trong đời sống tinh thần của giới trẻ Việt Nam. Nhiều sản phẩm tìm cách lôi cuốn công chúng bằng việc phóng đại yếu tố hình thức, sử dụng ngôn ngữ "bắt trend" hoặc khai thác trải nghiệm cảm xúc nhất thời.

Chúng nhanh chóng phổ biến trên nền tảng số, nơi thuật toán ưu tiên các nội dung gây chú ý và thu hút tương tác cao. Trong cuộc chạy đua chiếm lấy sự quan tâm của công chúng, không ít nghệ sĩ trẻ chấp nhận tạo chiêu trò để nhanh nổi tiếng, biến lượt xem thành thước đo của giá trị nghệ thuật. Điều này dần hình thành xu hướng tiếp nhận lệch chuẩn trong một bộ phận người nghe, đặc biệt là thanh thiếu niên.

Nhóm công chúng trẻ vốn đang trong giai đoạn hình thành hệ giá trị và nhân cách. Âm nhạc dễ tác động đến cảm xúc và hành vi, nhất là khi đi kèm hình ảnh trực quan và hiệu ứng "thần tượng" hóa mạnh mẽ.

Trong khi đó, gia đình chưa theo sát các biến động của không gian số, khiến khoảng trống định hướng bị lấp đầy bởi những trào lưu chú trọng giải trí nhanh. 

Từ lệch chuẩn thẩm mỹ đến lệch chuẩn hành vi là khoảng cách không xa, đòi hỏi sự can thiệp kịp thời nhằm tránh hậu quả lâu dài.

Làm gì để chặn văn hóa, thẩm mỹ lệch chuẩn? 

Lệch chuẩn văn hóa, thẩm mỹ là khái niệm rộng, dễ bị vận dụng tùy cảm tính nếu không có tiêu chí minh bạch. Những quy định phân loại nội dung cần được xây dựng rõ ràng cho từng độ tuổi, kèm theo cơ chế cảnh báo phù hợp. Cách tiếp cận này giúp việc xử lý trở nên thuyết phục và tránh được phản ứng tiêu cực từ cộng đồng sáng tạo.

Trong môi trường số, nghệ sĩ không còn là chủ thể duy nhất quyết định mức độ lan tỏa của tác phẩm. Các nền tảng số đang nắm giữ quyền lực đề xuất nội dung thông qua thuật toán. Khi thuật toán chỉ tập trung tối ưu hóa lượt xem và thời gian tương tác thì có thể những nội dung lệch chuẩn, không phù hợp dễ biến thành xu hướng. 

Cơ quan chức năng cần xác định rõ nhóm nội dung cần hạn chế và nhóm nội dung nên tạo điều kiện phát triển, hướng đến sự cân bằng giữa hiệu quả kinh tế và mục tiêu văn hóa.

Quản trị văn hóa trong kỷ nguyên số đòi hỏi sự tham gia đồng bộ của nhiều chủ thể. Nghệ sĩ cần chủ động nâng cao hiểu biết về tác động xã hội của sản phẩm, coi trách nhiệm nghề nghiệp là yếu tố nội sinh. 

Các tổ chức nghề nghiệp đóng vai trò trung gian tự điều chỉnh hoạt động sáng tạo trong ngành. Là nền tảng số phải cam kết bảo đảm lợi ích người dùng thay vì chỉ chạy theo doanh thu. Truyền thông, báo chí hướng dẫn cách tiếp nhận lành mạnh.

Công chúng cũng là nhân tố giữ vai trò quan trọng. 

Cần nâng cao thẩm mỹ và năng lực phản biện văn hóa phải được chú trọng trong giáo dục gia đình và nhà trường. 

Một xã hội có nền tảng tri thức tốt sẽ biết lựa chọn giá trị phù hợp, giúp thị trường âm nhạc vận hành theo hướng tích cực hơn. Khi người nghe đủ khả năng tự sàng lọc, nội dung thiếu giá trị khó tồn tại lâu dài dù được quảng bá mạnh đến đâu.

Mạng xã hội khiến người trẻ ngày càng ít hoạt ngôn, ngại giao tiếp?

Xu hướng trao đổi qua tin nhắn, mạng xã hội như Facebook, Zalo, TikTok, Instagram, Telegram… ngày càng nhiều, khiến nhiều người trẻ cảm thấy khó khăn và thiếu tự tin khi giao tiếp trực tiếp.