Ngày 13-10, ông Trump đáp xuống Israel và sau đó đến Ai Cập - nơi ông đồng chủ trì hội nghị thượng đỉnh hòa bình Gaza với sự tham dự của hơn 20 nhà lãnh đạo thế giới. 

Chuyến công du chớp nhoáng này phần nào mang tính chất như một chuyến đi mừng chiến thắng, "đóng dấu bản quyền" lên thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel - Hamas.

Nhiều câu hỏi bỏ ngỏ

Việc đạt được thỏa thuận ngừng bắn ở Gaza giai đoạn 1 là một minh chứng ngoạn mục cho phong cách ngoại giao phi truyền thống của ông Trump. Tuy nhiên, trong những ngày tới, cách tiếp cận của ông sẽ phải đối mặt với một bài kiểm tra lớn hơn.

Chuyến công du của Tổng thống Trump diễn ra trong bầu không khí hân hoan ở cả Israel và Gaza. Tuy nhiên, kèm theo đó là những lo ngại sâu sắc về vai trò của Hamas ở Gaza trong tương lai. Một dấu hỏi lớn hiện lên trong chuyến thăm của ông Trump là liệu có thể tìm ra cách giải giáp Hamas hay không, cũng như bản chất của chính quyền quản lý cùng lực lượng quốc tế sẽ thay thế họ.

Với hầu hết người Israel, sự hiện diện của ông Trump tại Trung Đông không phải là điều quan trọng nhất. Theo thỏa thuận đạt được tại Sharm el-Sheikh (Ai Cập) vào hôm 8-10, Hamas sẽ thả khoảng 20 con tin còn sống.

Khuôn mặt của những con tin này đã in sâu vào tâm trí người dân Israel, và việc chứng kiến họ trở về nhà sẽ là khoảnh khắc thở phào nhẹ nhõm. Sau khi các con tin rời khỏi Gaza, Israel dự kiến thả 1.950 tù nhân Palestine.

Gaza cũng đã có khoảnh khắc vui buồn lẫn lộn ngay sau giữa trưa 10-10, khi Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) tuyên bố rút khỏi các khu vực đông dân cư trong Dải Gaza. Israel hiện kiểm soát khoảng một nửa dải đất này, chủ yếu gần biên giới.

Chỉ trong vài giờ, hàng trăm ngàn người ở Gaza đã đổ về nhà, rời khỏi các khu sơ tán khẩn cấp ven biển. Giờ đây nhiều người chỉ thấy đống đổ nát thay cho mái ấm xưa, và tất cả đều đối mặt thách thức to lớn trong việc tái thiết sau cuộc chiến đã khiến hơn 67.000 người chết và phá hủy khoảng 80% nhà cửa.

Kế hoạch hòa bình 20 điểm của ông Trump vẽ ra một bức tranh hoàn hảo như sau: Hamas sẽ giải giáp và chuyển giao quyền lực cho một chính quyền kỹ trị chịu trách nhiệm quản lý dân sự, còn lực lượng gìn giữ hòa bình quốc tế sẽ đảm bảo an ninh. Tuy nhiên, cho đến nay, chưa có quốc gia nào tuyên bố sẽ bắt đầu triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình tại Gaza.

Bên cạnh đó, lệnh ngừng bắn đã cho thấy dấu hiệu không ổn đầu tiên, làm dấy lên lo ngại về khả năng thỏa thuận hòa bình sẽ sụp đổ.

Các chiến binh Hamas có vũ trang đã xuất hiện trở lại sau lệnh ngừng bắn, khẳng định quyền lực trên đường phố tại thành phố Gaza và Khan Younis. Lý do là để thực thi giai đoạn đầu của thỏa thuận ngừng bắn, Hamas phải kiểm soát một phần lãnh thổ để tổ chức việc trao trả con tin.

Nguy cơ chệch hướng

Israel và Hamas đã đồng ý với giai đoạn đầu tiên trong kế hoạch 20 điểm của ông Trump, đó là ngừng bắn và thả các con tin Israel bị giữ tại Gaza để đổi lấy việc thả các tù nhân Palestine khỏi nhà tù Israel.

Tuy nhiên, các nhà ngoại giao cho rằng giai đoạn thứ hai - giai đoạn khó khăn hơn, bao gồm giải giáp Hamas và Israel rút quân khỏi Dải Gaza - mới quyết định nền hòa bình bền vững ở Gaza.

Cũng trong giai đoạn này, Tổng thống Mỹ sẽ phải tìm đến các quốc gia Ả Rập và Hồi giáo để cung cấp binh sĩ cho Lực lượng Ổn định quốc tế (ISF) cũng như rót hàng tỉ USD cho việc tái thiết Gaza. Các nhà ngoại giao cho biết các nước phương Tây hiện còn do dự trong việc triển khai binh sĩ và lo ngại rằng binh sĩ của họ có thể bị hiểu nhầm là lực lượng chiếm đóng.

Ngoài ra, hôm 12-10 Bộ trưởng Quốc phòng Israel, ông Israel Katz, cho biết quá trình phi quân sự hóa sẽ đòi hỏi phá hủy các đường hầm của Hamas, có thể do IDF hoặc lực lượng quốc tế đảm nhận. Việc phá hủy đường hầm phải được phối hợp chặt chẽ với nỗ lực tái thiết để tránh gián đoạn.

Báo Financial Times dẫn lời một nhà ngoại giao phương Tây nhận định: "Có rất nhiều cách khiến kế hoạch của Trump có thể đi sai hướng, vì rõ ràng Hamas vẫn sẽ hiện diện ở Gaza. Nếu không nhanh chóng triển khai lực lượng ổn định và thiết lập cơ chế quản trị, thì có nguy cơ mọi thứ sẽ sụp đổ. Không bên chủ chốt nào thực sự xác định được họ muốn gì: một phái bộ gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc đầy đủ quy mô hay chỉ là lực lượng nhỏ hơn nhiều?".

Các nhà phân tích còn chỉ ra một kịch bản đáng lo trong quá trình thực thi thỏa thuận: Israel không cảm thấy Hamas đang giải giáp và vì thế sẽ mở lại các cuộc tấn công quân sự; và ở chiều ngược lại, nếu Hamas không cảm thấy Israel đang rút quân thì Hamas sẽ không giải giáp.

Ông Trump nói Israel đã thắng Hamas, thế giới 'đang dần yêu Israel trở lại'

Tổng thống Mỹ Trump nhấn mạnh Israel đã thắng trong cuộc chiến với Hamas và đang dần lấy lại hình ảnh trên thế giới bằng quyết định kết thúc chiến sự.