Nông dân các tỉnh Khánh Hòa, Lâm Đồng, Đắk Lắk, Gia Lai giờ như "đứng ngồi trên lửa" khi chưa biết trở lại với nghề bắt đầu từ đâu trước những ngổn ngang do lũ để lại do không còn vốn liếng, tiền bạc.

Nhiều nông dân đang tất bật dọn vườn, tìm nguồn cung cấp giống và đặc biệt là chờ vốn vay ưu đãi để tái sản xuất.

Làng rau, làng nho tan hoang vì lũ dữ

Ngày 2-12, gần 10 ngày sau khi trận đại hồng thủy rút đi, nhưng dưới những ruộng đồng còn nhão bùn và đầy đất đá. Nhiều hộ dân trồng rau, hoa ở các phường Tuy Hòa, Bình Kiến (thuộc TP Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên cũ, nay là tỉnh Đắk Lắk) xót xa nhìn hoa màu bị cuốn trôi.

Làng rau Ngọc Lãng (phường Tuy Hòa) là làng rau lớn nhất của tỉnh Phú Yên cũ. Những luống rau thẳng tắp đẹp như tranh vẽ trước kia, nay biến mất sau lũ, lớp phù sa màu mỡ bị cuốn sạch, để lại nền đất trơ cứng. Nhiều vết xói lở, lộ ra tầng đất sét gần như không thể gieo trồng nếu không cải tạo lại từ đầu.

Ông Trương Văn Vinh (57 tuổi, khu phố Ngọc Phước 2, phường Tuy Hòa) lặng lẽ rải vôi khử khuẩn trên mảnh ruộng 1 sào trồng cải sắp thu hoạch, giờ chỉ còn là nền "đất chết". "Nước lũ đổ về quá nhanh, chẳng kịp thu gì, coi như mất trắng. Giá cải lúc đó đang cao đến 30.000 đồng/kg, tiếc lắm nhưng biết làm sao" ông Vinh nói.

Còn ông Lê Hữu Đông (46 tuổi, khu phố Ngọc Phước 1, phường Tuy Hòa) cho hay lũ cuốn hết đất màu mỡ, chỉ còn trơ tầng đất sét bên dưới, trong khi vài ngày nữa là phải xuống giống củ hoa lay ơn cho kịp vụ Tết.

"Nhà tôi có 3 sào để trồng hoa lay ơn, rau củ. Giờ đất xói lở như vầy không biết đào đâu ra đất để lấp lại. Mà nếu có cải tạo, khôi phục lại đất canh tác thì tốn rất nhiều thời gian, có khi xuống giống lay ơn chậm. Nhà tôi cũng không có nhiều tiền để mua phân bón, thuốc trừ sâu, cây giống", ông Đông nói.

Theo ông Hà Văn Lam - Chủ tịch Hội Nông dân phường Tuy Hòa, làng rau Ngọc Lãng có 42ha, mỗi năm làm 7 vụ rau và 1 vụ hoa lay ơn. Đợt lũ lịch sử khiến hầu hết nông dân mất trắng, chỉ vài hộ kịp thu hoạch sớm. "Ngoài mất mùa, người dân còn bị cát bồi, xói lở, mất lớp phù sa. Cải tạo đất tốn thời gian và chi phí, trong khi vụ hoa Tết đã cận kề", ông Lam nói.

Tại tỉnh Ninh Thuận cũ (nay thuộc Khánh Hòa), dọc các cánh đồng nho và táo ở các xã Ninh Phước, Mỹ Sơn, Phước Hậu, Phước Dinh..., cảnh tàn phá sau lũ vẫn còn hiện rõ. Những giàn nho gãy nát nằm bệt xuống đất, trái non rụng trắng vườn. Chuồng trại lấm lem bùn đất, làng quê vắng tiếng vật nuôi.

Đứng lặng trước chuồng dê bị sập, ông Nguyễn Thanh Thái (56 tuổi, thôn Ninh Quý 3, xã Phước Hậu) cho biết lũ lên nhanh ông chỉ kịp mở cửa chuồng cho đàn dê chạy mà nước cuốn mất 22 con, chỉ còn 8 con. "Cả gia tài gần trăm triệu đồng trôi theo dòng nước. Hơn 2 sào táo cũng hư hại nặng, trái rụng đầy gốc, trụ chống bị gãy đổ", ông Thái thở dài.

Ngậm ngùi cắt bỏ từng chùm nho non treo lủng lẳng, nông dân Tống Minh Hoàng (ở thôn Phước Lợi, xã Ninh Phước) cho biết hơn 4 sào gồm: nho mẫu đơn, nho hồng Nhật của gia đình gần như mất trắng. Cây chết khô, trái non cũng teo tóp sau cơn lũ lịch sử.

"Nho vụ Tết coi như mất trắng lứa quả. Cây nho cũng thối chết dần nên phải đầu tư lại từ đầu, ít nhất cũng phải hơn một năm mới có lại lứa quả mới", anh Hoàng nói nhưng bày tỏ lo lắng là không biết lấy đâu ra vốn để tái thiết nếu không được Nhà nước hỗ trợ hay cho vay ưu đãi.

Dựng lại vùng rau lớn nhất Lâm Đồng

Lớp bùn nâu vẫn phủ dày trên đường nội đồng, những nhà kính rách tả tơi, khung sắt xiêu vẹo, vườn rau công nghệ cao biến thành bãi rác ngổn ngang. Giữa khung cảnh hoang tàn đó, vùng rau Đơn Dương (gồm Đơn Dương, Đà Lạt và vùng lân cận) - vựa rau lớn nhất Lâm Đồng - đang tất bật dựng lại từ đầu.

Theo thống kê sơ bộ, đợt lũ vừa qua đã làm khoảng 1.500ha rau màu ở Đơn Dương bị thiệt hại, trong đó khoảng 150ha đất mặt bị lũ cuốn trôi hoàn toàn. Đây là vùng nông sản có giá trị rất cao khi đa số hộ canh tác theo hướng công nghệ cao, sử dụng nhà lưới, nhà kính để chuyên canh rau, hoa cung ứng cho nhiều tỉnh thành và xuất khẩu.

Ở thôn Lạc Viên, xã D’Ran, nhà kính của bà Nguyễn Thị Lệ Quyên tan hoang, khung thép oằn xuống, màng phủ rách nát. "Nếu dọn bán sắt vụn chắc được vài chục triệu đồng", bà Quyên nói và cho biết bà từng đầu tư gần 3 tỉ đồng cho nông trại này nhưng nay chỉ còn lại những đống khung sắt, dây điện, bóng đèn lẫn trong bùn và rác.

Vừa kéo ra từ một đống rác bị lũ cuốn về, bà chỉ những dây bóng đèn, ống tưới, nói: "Của vườn khác trôi sang đấy. Cả vùng nông sản to lớn giờ thành bãi rác, vật dụng nhà này trôi sang nhà khác, tứ tung cả", bà Quyên than và cho biết phải dọn mớ hỗn độn này để một tuần sau xuống giống cho kịp vụ Tết.

Cách đó không xa, ông Trần Đình Thảo cùng gia đình cũng đang xúc bùn, dựng lại khung nhà lưới. Ông Thảo nói chưa bao giờ cả vùng nông sản hơn 2.500ha lại thiệt hại bất thường và nặng như lần này, nhưng "cũng phải chấp nhận để làm lại từ đầu, chỉ mong được giãn nợ, khoanh nợ để bà con còn kịp hồi phục làm ăn".

Ông Đinh Việt Dũng - Chủ tịch UBND xã D’Ran - cho biết UBND tỉnh Lâm Đồng đã phân bổ cho xã 7 tỉ đồng để cân đối hỗ trợ nông dân. "Ưu tiên trước mắt là hỗ trợ cây giống, vật tư thiết yếu để bà con sớm gieo trồng rau hoa đón vụ Tết. Đây là vụ mùa cực kỳ quan trọng. Nếu giữ được vụ này nông dân mới có cơ hội bù đắp phần nào tổn thất vừa qua", ông Dũng nói.

Không chỉ thiệt hại về diện tích, gánh nặng lớn nhất của nông dân vùng nông sản Đà Lạt (gồm Đà Lạt, Đơn Dương và các vùng lân cận) chính là chi phí đầu tư ban đầu. Ông Lưu Đình Châu - Trưởng Phòng kinh tế xã D’Ran - cho hay đầu tư cho nông nghiệp công nghệ cao ở đây lên đến khoảng 2 tỉ đồng/ha. Lũ quét qua, nhiều nông dân không chỉ mất trắng vốn liếng mà còn âm nợ ngân hàng.

"Sau khi hỗ trợ bà con ổn định chỗ ở, dọn lại vườn, bắt tay vào vụ mới, chúng tôi sẽ đề xuất chính sách khoanh nợ, giãn nợ. Việc này phải làm rất kỹ để bảo đảm công bằng, đúng đối tượng", ông Châu nói và thừa nhận nếu vựa rau Đơn Dương đình trệ sản xuất, sản lượng cung ứng nông sản vụ Tết của vùng nông sản Đà Lạt sẽ giảm đi 30%.

Làng nghề không có nguyên liệu để sản xuất bán Tết

Thôn Mỹ Thạnh Tây, xã Tây Hòa (Phú Yên cũ), tỉnh Đắk Lắk, vốn nổi tiếng với làng nghề trồng dâu nuôi tằm. Nhưng lũ khiến nguồn lá dâu không còn nhiều, hộ nuôi tằm đứng ngồi không yên vì không biết tìm đâu nguồn thức ăn để chăm tằm trong vụ nuôi mới.

Ông Trần Văn Thừa (50 tuổi, thôn Mỹ Thạnh Tây) cho hay gia đình đã có 25 năm làm nghề trồng dâu nuôi tằm, với hàng trăm gốc cây dâu tằm bên bãi bồi ven sông Ba với diện tích khoảng 1.500m2, nhưng chưa năm nào ông lo như năm nay.

"Trận lũ vừa qua, khiến diện tích trồng dâu này bị bồi lấp chết hoặc bị cuốn trốc gốc trôi biệt. Trong khi ăn Tết xong, chúng tôi sẽ bắt đầu vụ nuôi tằm, các cây dâu tằm giai đoạn này sẽ được chặt các nhánh cây già đến sát gốc, gốc nảy mầm lên khi đó hái lá non cho tằm ăn", ông Thừa nói.

Theo ông Thừa, nhà nông thường đến hợp tác xã lấy trứng tằm về nuôi sau đó bán kén lại cho hợp tác xã với giá 150.000 đồng/kg. "Năm nay nhà tôi và làng nuôi tằm này chắc gác nong nia, tằm ăn lá dâu nhiều lắm, hộ nuôi ít phải cả chục kg mỗi ngày. Mà giờ các hộ dân trồng cây dâu tằm bị hư hại hết lấy đâu cho tằm ăn", ông Thừa than vãn.

Trong khi đó, ông Nguyễn Anh Quân - Giám đốc Hợp tác xã sản xuất - dịch vụ - du lịch chiếu cói An Cư, xã Ô Loan (huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên cũ) - cho biết làng nghề với hơn 182 hộ làm nghề dệt chiếu cói, là nguồn sống của bà con nơi đây. Đồng cói hơn 23ha là nguồn nguyên liệu chính để làm chiếu.

Tuy nhiên, do cơn bão số 13 và đợt ngập lụt do mưa lũ vừa qua đã khiến hơn 182 hộ làng nghề bị ngập hoàn toàn; hơn 60 tấn lát của bà con bị ngập, hư hỏng; hơn 80 thiết bị, máy móc hư hỏng (máy tính, máy dệt chiếu, máy may công nghiệp...); hơn 5.000 chiếc chiếu mới làm bị ướt, trôi không sử dụng được; hơn 23ha cói bị ngập hư hoàn toàn... Ước tính thiệt hại gần 3,5 tỉ đồng.

"Khả năng cao năm nay rất khó để người dân làm hàng bán cho dịp Tết, vì chiếu trữ để bán Tết hư nhiều, máy móc cũng bị hỏng. Chưa kể vùng nguyên liệu bị ngập, người dân nếu muốn dệt chiếu phải mua nguyên liệu ở Đồng Tháp, nhưng người dân không có đủ kinh phí để nhập hàng ngay", ông Quân cho biết.

Khởi công dựng lại nhà cho người dân vùng lũ

Sáng 1-12, lễ khởi công dựng lại nhà cho người dân được triển khai đồng loạt tại xã Hòa Thịnh và xã Tuy An Bắc, tỉnh Đắk Lắk (tỉnh Phú Yên cũ) - hai địa phương bị lũ gây thiệt hại nặng nề với số người chết, nhà sập rất lớn.