Cục Cảnh sát giao thông (Bộ Công an) cho biết sau 5 năm nghị định 100/2019 có hiệu lực, quy định mới đã có nhiều thay đổi lớn và bổ sung nhiều nội dung nhằm quản lý, nâng cao ý thức của người lái xe.

Ba nhóm hành vi tăng mức phạt

Theo lãnh đạo Cục Cảnh sát giao thông, có ba nhóm hành vi được rà soát, tăng mức tiền xử phạt: Nhóm thứ nhất là xâm phạm trật tự quản lý nhà nước như dùng biển số giả, che biển số, cản trở người thực thi công vụ...

Nhóm thứ hai là cố ý vi phạm, làm xấu văn hóa giao thông như vượt đèn đỏ, đi ngược chiều... Nhóm thứ ba là nhóm hành vi nguy cơ rất cao gây ra tai nạn giao thông như đi ngược chiều, lùi xe trên đường cao tốc...

"Quá trình thực thi công tác đảm bảo trật tự an toàn giao thông phát sinh nhiều yếu tố mới phức tạp. Do vậy, quy định mới đã bổ sung nhiều hành vi, nhóm hành vi sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính. Đồng thời cũng cụ thể hóa, rõ ràng hơn một số vi phạm so với trước đây", lãnh đạo Cục Cảnh sát giao thông cho biết.

Vị này đồng thời cho rằng quy định xử phạt mới được xây dựng trong bối cảnh tình hình trật tự an toàn giao thông có chuyển biến tích cực, tai nạn được kiềm chế.

Tuy nhiên về tổng thể tình hình còn nhiều vấn đề đặt ra như hạ tầng phát triển chưa tương ứng với nhu cầu, tổ chức giao thông còn nhiều bất cập, lượng phương tiện tăng cao mỗi năm với gần 500.000 ô tô cùng khoảng 2 triệu xe máy...

Đáng chú ý, ý thức một số người tham gia giao thông chưa cao, tình trạng vi phạm còn phổ biến. Điển hình là một số hành vi có tính cố ý, liên quan tới ý thức chấp hành của tài xế, đồng thời các vi phạm có tính chất nguy hiểm trên đường cao tốc vẫn còn xảy ra.

Phạt nặng để răn đe

Theo lãnh đạo Cục Cảnh sát giao thông, các vi phạm là nguyên nhân trực tiếp dẫn tới tai nạn, cố ý xâm phạm trật tự an toàn giao thông cũng được rà soát, tăng mạnh mức xử phạt để tạo tính răn đe tương xứng.

"Những nội dung này xuất phát từ thực tế triển khai, với mục tiêu cao nhất là nâng cao ý thức và trách nhiệm khi lái xe của người dân. Từ đó phòng ngừa và kéo giảm tai nạn, đảm bảo trật tự, an toàn", lãnh đạo Cục Cảnh sát giao thông nhấn mạnh, và lý giải thêm rằng quy định được đề ra nhằm tạo tính răn đe và phòng ngừa, "không ai mong muốn người dân bị xử phạt".

Trao đổi với Tuổi Trẻ, nhiều ý kiến đồng tình với việc Chính phủ ban hành nghị định 168. Mức phạt trong nghị định mới này thể hiện sự răn đe, phòng ngừa, cảnh tỉnh đối với những ai vi phạm các lỗi dễ dẫn đến tai nạn giao thông, gây hậu quả xấu đối với xã hội. Như vượt đèn đỏ có khả năng gây tai nạn giao thông, hậu quả xấu cho người khác rất lớn.

Hay đi ngược chiều trên cao tốc, chở hàng hóa cồng kềnh không đảm bảo quy định, mở cửa xe hoặc để cửa xe mở không bảo đảm an toàn gây tai nạn giao thông, lạng lách, đánh võng, điều khiển xe bằng chân, chạy quá tốc độ đuổi nhau, vi phạm nồng độ cồn... đều là các hành vi có thể gây hậu quả nghiêm trọng.

Các ý kiến cũng phân tích rằng các hành vi tăng mức xử phạt đều là những lỗi vi phạm giao thông nghiêm trọng, còn nhiều người vi phạm và mức xử phạt hiện hành có thể chưa đủ sức răn đe. Việc nâng hay bổ sung mức xử phạt hành chính mới cao để nâng cao ý thức chấp hành pháp luật giao thông, phòng ngừa hậu quả xấu. Có phạt cao mới tạo ra ý thức chấp hành, từ đó thúc đẩy nhanh quá trình xây dựng văn hóa giao thông.

Cần kết hợp hài hòa giữa xử phạt và giáo huấn

TS Khương Kim Tạo, nguyên phó chánh văn phòng Ủy ban An toàn giao thông quốc gia, đánh giá việc tăng mức phạt lên cao đối với các hành vi nguy hiểm, có tính chất cố ý sẽ có tác động rất lớn tới ý thức của người tham gia giao thông.

Đáng chú ý, nhiều hành vi sẽ có mức phạt phổ biến 20 - 30 triệu đồng. "Đây là số tiền lớn đối với thu nhập trung bình một người lao động. Do vậy để không bị xử phạt, họ phải cố gắng lái xe thật chỉn chu, cẩn trọng và tôn trọng pháp luật", ông Tạo nói.

Tuy nhiên, vị chuyên gia cũng nhấn mạnh thêm rằng mức phạt lên tới hàng chục triệu đồng như trên chủ yếu là áp dụng với ô tô. Các vi phạm đối với xe máy cũng được tăng lên nhưng phần lớn chỉ quanh ngưỡng cao nhất là 8 - 10 triệu đồng nhằm đảm bảo tính khả thi và phù hợp.

Về mục đích của cơ quan chức năng khi tăng mức xử phạt, theo ông Tạo, đó là hướng đến tác dụng răn đe vi phạm, phòng ngừa tai nạn và thương tích. Các vi phạm này đều mang tính chất cố tình, cần ngăn chặn để lập lại kỷ cương, ngăn ngừa tai nạn.

Ông cũng đồng thời lý giải, để giáo dục ý thức con người hiệu quả, bên cạnh việc tuyên truyền, giáo dục thì cũng cần có giải pháp cưỡng chế. "Cần kết hợp hài hòa giữa giáo huấn và xử phạt. Nếu chỉ xử phạt nghiêm thì hiệu quả không bên vững, còn giáo dục nhưng thiếu phạt nghiêm minh thì thiếu tính răn đe", ông Tạo nói.

Cần lắng nghe khi áp dụng phạt nặng

* Ông Phạm Văn Hòa (ủy viên Ủy ban Pháp luật của Quốc hội):

Phòng tránh tiêu cực khi mức phạt tăng

Cùng với việc tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục với người dân về các mức phạt mới, để người dân nghiêm chỉnh chấp hành, tránh vi phạm để bị xử phạt với các mức phạt cao này, cần phải tăng cường giám sát lực lượng chức năng trong khi thực thi công vụ. Đặc biệt phải tránh tình trạng tiêu cực, "chia" khi xử phạt người vi phạm giao thông.

Hiện nay có những hành vi vi phạm, mức phạt tiền tăng đến từ hơn 10, thậm chí 50 lần so với trước đây.

Việc này không loại trừ khả năng người thực thi công vụ có thể "chia" theo kiểu 7 - 3, 6 - 4, 5 - 5... với người vi phạm để tránh lập biên bản, nộp phạt. Hay thay vì nộp phạt 30 triệu đồng thì tài xế vi phạm đưa 10 - 15 triệu đồng cho người thực thi để được bỏ qua...

Vì vậy, cần tăng cường công tác giám sát, phòng chống tiêu cực trong xử lý vi phạm. Nếu phát hiện các trường hợp vi phạm phải xử lý nghiêm minh để răn đe chung.

* Luật sư Bùi Sinh Quyền (nguyên chủ tịch Hiệp hội Vận tải Hà Nội):

Nên phân hóa hành vi vi phạm để xử phạt chính xác

Với các nhóm hành vi là nguyên nhân chính dẫn đến nhiều vụ tai nạn, mức phạt tăng cao như nghị định hoàn toàn bình thường.

Đồng thời nghiên cứu, rà soát thêm các trường hợp cố tình vi phạm như: cố tình vượt đèn đỏ, cố tình đi ngược chiều, cố tình lạng lách, đánh võng, tạt đầu...

Đây là những hành vi coi thường tính mạng người khác, có thể tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn giao thông nghiêm trọng nên ngoài phạt tiền, trừ điểm bằng lái thì có thể tịch thu xe để tạo sự răn đe mạnh mẽ hơn.

Song trong quá trình xử lý vi phạm, lực lượng chức năng, cảnh sát giao thông nên có đánh giá, phân hóa cụ thể xem người vi phạm đó cố tình hay vô ý vi phạm để xử lý sẽ đảm bảo chính xác, công bằng, nhân văn hơn.

Bởi thực tế có những người chấp hành tốt nhưng do sơ ý, vô tình vi phạm hoặc do một nguyên nhân khách quan nào đó dẫn đến vi phạm. Với những người đó cần cân nhắc xử phạt để đảm bảo tính nhân văn, còn những trường hợp cố tình vi phạm phải xử thật nặng để làm gương và cảnh báo chung.

* Anh Phan Hồng Quân (tài xế ô tô ở Vĩnh Phúc):

Nhớ mức phạt để chấp hành luật giao thông

Tôi là tài xế liên tỉnh đồng tình việc nâng mức phạt vi phạm giao thông bởi nếu chấp hành tốt thì không có gì phải ngại.

Các mức phạt tăng cao này cũng là nhắc nhở anh em tài xế phải nghiêm chỉnh chấp hành, tránh vi phạm để bị phạt, ảnh hưởng tới kinh tế, thu nhập của mình, gia đình.

Việc phạt tiền kịch khung từ 40 - 50 triệu đồng đối với lái ô tô thực hiện hành vi điều khiển xe lạng lách, đánh võng; chạy quá tốc độ đuổi nhau trên đường bộ; dùng chân điều khiển vô lăng xe khi xe đang chạy trên đường là phù hợp, tạo được tính răn đe.

Bởi các hành vi nêu trên là đặc biệt nguy hiểm, có thể gây ra những vụ tai nạn giao thông đặc biệt nghiêm trọng, để lại hậu quả vô cùng lớn cho gia đình các nạn nhân và xã hội.

Nhưng tôi cũng mong cơ quan chức năng khi xử lý cần phân loại các hành vi để thấy các vi phạm thường gặp, vi phạm nhiều và các lỗi cố ý, có nguy cơ gây ra tai nạn giao thông để tăng mức xử phạt, có chế tài cho phù hợp.

* Luật sư Đặng Văn Cường (Đoàn luật sư thành phố Hà Nội):

Luật còn cho phép xử hình sự một số vi phạm

Tại nhiều nước trên thế giới, với những hành vi đi ngược chiều trên đường cao tốc, vượt đèn đỏ, không chấp hành hiệu lệnh của người điều khiển phương tiện giao thông, vi phạm nồng độ cồn ở mức cao... còn áp dụng chế tài hình sự trực tiếp mà không đòi hỏi hậu quả phải xảy ra.

Bộ luật Hình sự Việt Nam cũng có những quy định về xử lý hình sự đối với những hành vi vi phạm giao thông mà chưa gây ra hậu quả, như quy định tại điều 260 Bộ luật Hình sự có nêu: Vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ mà có khả năng thực tế dẫn đến hậu quả trong một số tình huống mà luật quy định nếu không được ngăn chặn kịp thời thì bị phạt tiền 10 - 50 triệu đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 1 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 1 năm.

Tuy nhiên, kể từ thời điểm quy định này có hiệu lực đến nay gần như chưa có vụ án nào xử lý hình sự với người vi phạm về giao thông đường bộ có khả năng gây ra hậu quả rất nghiêm trọng nếu không được ngăn chặn kịp thời. Đó cũng là lý do khiến cho những người vi phạm giao thông đường bộ chưa gây ra hậu quả tiếp tục tái phạm nhiều lần.

Vi phạm giao thông: Phạt nặng như liều thuốc rất đắng

Chỉ còn một ngày nữa bước sang năm mới 2025 và chưa đầy tháng nữa là Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025. Đây cũng là thời điểm các hoạt động giao thông tấp nập khi nhu cầu đi lại tăng vọt so với ngày thường.