Ngày 16-9 tại TP.HCM, ngài Richard Snowden, Thẩm phán Tòa phúc thẩm Anh và Xứ Wales, có buổi chia sẻ với chủ đề “Thông luật và nguyên tắc Thượng tôn pháp luật trong thương mại quốc tế”, trong bối cảnh TP.HCM đang thu nhận ý kiến đóng góp từ các chuyên gia trong và ngoài nước cho việc hình thành Trung tâm tài chính quốc tế (IFC).

Thông luật thích ứng với đổi mới công nghệ

Thừa nhận án lệ như một nguồn luật chính thống, thông luật (common law) là hệ thống pháp luật xuất phát từ Anh và hiện được nhiều IFC trên thế giới áp dụng làm nền tảng pháp lý, như London (Anh), Singapore, hay Hong Kong…

Thông luật được ưu tiên lựa chọn trong việc giải quyết các tranh chấp thương mại quốc tế, vì tính chắc chắn và linh hoạt của hệ thống luật này.

Giải thích, Thẩm phán Snowden cho biết thông luật bảo đảm rằng các phán quyết của tòa án cấp cao sẽ định hướng cho tòa án cấp dưới, từ đó tạo ra một môi trường pháp lý nhất quán. 

Tính chắc chắn này cho phép doanh nghiệp đánh giá rủi ro một cách hiệu quả và hiểu được cách mà tòa án có khả năng sẽ diễn giải các nghĩa vụ theo luật định.

“Trong tất cả các giao dịch thương mại, mục tiêu lớn nhất phải là sự chắc chắn… vì các nhà đầu tư cần biết họ phải dựa vào đâu”, ông Snowden nói.

Bên cạnh tính chắc chắn, thông luật còn có tính linh hoạt khi cho phép thẩm phán giải thích và lấp khoảng trống (fill gaps), khi luật thành văn (statutes) chưa trả lời rõ cho một tình huống cụ thể. Các phán quyết này sau đó trở thành tiền lệ có tính ràng buộc.

Đặc điểm này của thông luật được cho là rất hấp dẫn cho môi trường IFC, trong bối cảnh môi trường kinh doanh quốc tế liên tục đổi mới và sự tham gia của công nghệ hiện đại, như trường hợp về tài sản số.

Nhờ đặc điểm này, các thẩm phán thương mại theo hệ thống thông luật Anh sẽ không bị bế tắc khi không có đạo luật hoặc án lệ hiện hành về một vấn đề mới, nhưng sẽ tìm cách giải quyết vấn đề bằng việc giải thích luật theo mục đích luật đó, đồng thời áp dụng các nguyên tắc án lệ để đáp ứng tình hình mới.

“Một thẩm phán dân luật có thể nói ‘tôi không thể áp dụng giải pháp đó vì nó không được quy định trong luật’, thì một thẩm phán thông luật khả năng cao sẽ phán quyết rằng ‘tôi có thể áp dụng giải pháp đó vì pháp luật không cấm’”, Thẩm phán Snowden nêu.

Nhà đầu tư cần hệ thống luật pháp quen thuộc

Hiện luật hợp đồng của Anh, Singapore hay New York đang được xem là chuẩn mực quốc tế, cho thấy các nhà đầu tư có xu hướng chọn IFC có áp dụng thông luật để tránh mạo hiểm và phải bỏ chi phí cao cho luật địa phương mà họ chưa thông thuộc.

Thẩm phán Snowden dẫn trường hợp khi doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận một bên cho vay dù ở Việt Nam hay nước ngoài, bên cho vay này sẽ muốn có các giao dịch tuân theo các điều khoản quen thuộc và được áp dụng phổ biến như common law.

“Nếu họ phải bỏ tiền thuê luật sư để tìm hiểu xem họ cần thực thi gì ở Việt Nam thì chi phí sẽ rất cao. Nhưng nếu có một trung tâm tài chính quốc tế, nơi họ có thể giao dịch theo một hệ thống luật quen thuộc (ví dụ như luật Anh), cùng với cơ chế giải quyết tranh chấp minh bạch và hiệu quả, họ sẽ sẵn sàng cho vay với chi phí thấp hơn”, ông Snowden nói, thêm rằng điều này cũng sẽ giúp các doanh nghiệp Việt Nam giảm chi phí vốn và dễ dàng tiếp cận đầu tư hơn.

Chánh án tòa tối cao nói về lập tòa chuyên biệt ở Trung tâm tài chính quốc tế tại TP.HCM, Đà Nẵng

Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Lê Minh Trí cho biết đã chỉ đạo nghiên cứu, khẩn trương xây dựng đề án Trung tâm tài chính quốc tế tại TP.HCM và Đà Nẵng.