Mảnh đất này có một người thầy đặc biệt - người mà dân trong vùng gọi bằng cái tên thân thương: thầy Hiền. Thầy tên đầy đủ là Nguyễn Văn Hiền, Hiệu trưởng Trường THCS An Đức, nhưng đối với nhiều người dân, thầy còn là "người anh", "người chú", "người cưu mang" và là "người thầy của những phận đời khó".

Trường nghèo níu chân

Khi được hỏi về con đường dẫn thầy vào nghề giáo, thầy cho hay: "Tôi học sư phạm trước hết vì... nghèo. Đi học không tốn học phí, đỡ gánh nặng cho mẹ. Nhưng lý do giữ tôi lại với nghề không phải chuyện tiền bạc". 

Rồi thầy kể về những người thầy cũ, những người đã nhìn ra sự lầm lũi của một đứa trẻ mồ côi cha, vừa đi học vừa giúp mẹ bán hàng rong. 

"Họ đối xử với tôi bằng tấm lòng. Tôi nghĩ nếu mình có thể trở thành người như họ, thay đổi cuộc đời những đứa trẻ nghèo như mình ngày xưa thì tốt biết bao".

Ngày được điều về Trường THCS An Đức năm 2018, thầy mới hiểu "ý trời" đã đưa mình về lại mảnh đất của tuổi thơ nghèo khổ. Trường thiếu thốn trăm bề: bàn ghế hư hỏng, sân trường mùa mưa thành ao nước, phòng học tạm bợ, công nghệ thông tin gần như bằng không. 

Điều làm thầy trăn trở nhất không phải thiết bị mà là những đứa trẻ khi nơi đây còn nhiều học sinh nghèo và cận nghèo. Có em đi học bằng đôi dép mòn vẹt, có em chạy học vì gia đình không đủ tiền đóng bảo hiểm hay mua tập vở.

"Nhưng trong cảnh nghèo đó, tôi lại thấy một điều đẹp - thầy kể - Thầy cô nỗ lực hết mình; phụ huynh lam lũ mà vẫn cố bám đất, bám nghề để con học cái chữ; học trò đa số ngoan lễ phép, nhiều em vượt khó đáng khâm phục. Tôi thấy mình không thể rời đi. Nếu tôi bỏ nơi này thì ai sẽ đứng lại với các em?".

Ngày đầu nhận nhiệm vụ, thầy chọn cách bắt đầu từ những thứ nhỏ nhất, như thầy nói: "Dễ trước, khó sau. Trong trước, ngoài sau. Cá nhân trước, tập thể sau". Thầy đích thân sửa từng bộ bàn ghế. Tự tay tháo những chiếc máy tính cũ để tận dụng linh kiện. Tự dọn từng góc sân trường, trồng từng bụi cây, quét lại từng bức tường lem luốc. 

Đồng nghiệp kể: "Có ngày thầy ở trường đến tận khuya để sắp lại hồ sơ sổ sách. Sáng hôm sau lại thấy thầy cầm chổi quét sân như bảo vệ".

Từ cái gương của người đứng đầu, tập thể giáo viên dần siết tay lại. "Lúc đầu nhiều thầy cô ngại khó nhưng khi thấy thầy làm ngày đêm, ai cũng mềm lòng - một cô giáo chủ nhiệm lớp 8 kể - Bây giờ nhớ lại, công sức của thầy như mồi lửa thắp lên tinh thần cho tụi tôi".

Thầy không chỉ "dọn lại" trường mà bắt đầu hành trình xây dựng - một hành trình gần như không tưởng đối với một trường thuộc xã đặc biệt khó khăn: xây thư viện đa năng, phòng học đa năng, nâng cấp sân trường, làm hệ thống thoát nước, xây nhà xe, nhà vệ sinh...

Tất cả bắt đầu từ con số 0 đồng. Thầy chạy vạy, kêu gọi, gặp từng nhà hảo tâm. "Tôi viết tay hàng chục lá thư vận động. Có người cho 5 triệu, có người cho bộ bàn ghế cũ. Ít cũng quý, miễn là giúp được học trò", thầy Hiền xúc động nhớ lại.

Song song là an sinh học đường: 100% học sinh nghèo - cận nghèo được trường tài trợ bảo hiểm y tế, bảo hiểm tai nạn, tập sách, học bổng. Tết Trung thu, Tết Nguyên đán tất cả học sinh đều có quà. Hơn 10 căn nhà tình thương được xây cho học sinh khó khăn. Chương trình "Đồng khởi khởi nghiệp" trao ba chuồng dê cho ba học sinh nghèo nuôi để thoát nghèo. "Tôi không muốn học trò bỏ học vì nghèo. Nghèo không có lỗi", thầy Hiền nói, mắt đỏ lên.

Người thầy giúp neo lại nét quê, nét văn hóa Việt

Thầy Hiền không chỉ thương học trò, đồng nghiệp, cộng sự, bà con ở xứ dừa, tôi cũng được tiếp thêm sức khi cùng các chị em nhà Hội quán Các Bà Mẹ về thăm trường lần đầu rồi lần thứ hai. Những nỗ lực, sự tận tụy của thầy là gương sáng cho nhiều người. Hiếm có thầy giáo nào như thầy Hiền.

Tôi nhớ miết những món bánh quê, nhớ đoàn nào về trường, về quê Ba Tri cũng được thầy nấu bún riêu chay đãi khách. Nhớ luôn những câu vọng cổ và mâm bánh ít thầy đem lên nhân dịp 10 năm giỗ thầy Trần Văn Khê. Không chỉ dạy kiến thức, thầy Hiền còn giúp neo lại nét quê, mùa lễ hội, nét văn hóa Việt. Có lẽ những phẩm cách của con người đều tụ lại nơi thầy, người ham học hỏi và tảo tần nữa.

* Bà NGUYỄN THỊ THANH THÚY (chủ nhiệm Hội quán Các Bà Mẹ)

Người thầy vá đồ cho trò

Người viết hỏi thầy về câu chuyện khiến thầy xúc động nhất. Thầy lặng vài giây rồi kể về cậu bé mặc chiếc áo đồng phục rách đường chỉ. "Hôm đó tôi đang phụ thầy cô lao động thì thấy em mặc bộ đồ tội nghiệp quá. Tôi gọi lại hỏi chuyện. Em sống với ông nội, cha đi phụ hồ xa, mẹ bỏ đi từ nhỏ. Nhìn ánh mắt em buồn lắm", thầy Nguyễn Văn Hiền chia sẻ.

Thầy lấy kim chỉ vá lại bộ quần áo cho em - lúc ấy thầy chưa có máy may. "Tôi vừa vá vừa nói chuyện với em. Thấy áo được vá, em cười tươi làm tôi rớt nước mắt". Một tuần sau, đồng nghiệp tặng thầy một chiếc máy may. "Vậy là nghề vá đồ cho học trò nghèo bắt đầu từ đó", thầy cười. "Giờ thì tôi thành... thợ may của trường luôn rồi".

Một câu chuyện khác khiến thầy trăn trở mãi: lần đi tìm học sinh trốn học, thầy gặp một người phụ nữ bị biến dạng khuôn mặt vì phỏng lửa, hai bàn tay co quắp, sống trong căn chòi nhỏ, mưu sinh bằng nghề cạo vỏ hạt điều thuê. Chồng bỏ, con mất, cuộc đời như rơi xuống đáy.

"Tôi nhìn không đành. Muốn giúp nhưng sức mình không đủ". Thầy lên Facebook kêu gọi bạn bè. Và kỳ diệu thay, chỉ sau ít tháng chị đã có một căn nhà mới. "Khi chị đứng trước nhà mới vừa cười vừa khóc, tôi thấy lòng nhẹ hẳn. Những lúc như vậy tôi thấy mình sống không uổng", thầy Hiền lặng đi, xúc động.

Và từ những câu chuyện nhỏ ấy, bạn bè, người quen khắp nơi đã biết đến thầy - người hiệu trưởng có trái tim lớn trong dáng người gầy.

Đồng nghiệp thường thắc mắc: "Sao thầy làm nhiều vậy, không mệt sao?". Thầy Hiền chỉ cười: "Áp lực thì nhiều chứ. Nhưng mỗi khi thấy một gia đình khó khăn vui mừng khi được hỗ trợ hoặc thấy học trò mình cười, tôi quên hết mệt". Đó cũng là triết lý sống của thầy: "Hạnh phúc của họ chính là hạnh phúc của tôi. Vậy nên dù cực mấy cũng làm".

Với giáo viên trẻ, thầy coi họ như người thân. "Tôi luôn bảo: Tôi là người đứng mũi chịu sào, còn các thầy cô cứ yên tâm dạy, lo cuộc sống. Thi đua, khen thưởng cứ để thầy nhường".

Thầy xây mô hình "2+1": hai giáo viên giỏi kèm một giáo viên còn hạn chế. Nhờ vậy tập thể đoàn kết và tiến bộ rất nhanh. Trường từ xếp hạng áp chót đã vươn lên top 3 toàn huyện, có năm dẫn đầu. Chi bộ và tập thể trường nhiều năm liền đạt danh hiệu xuất sắc.

Khi hỏi điều gì khiến thầy tự hào nhất trong tám năm ở An Đức, thầy trả lời ngay: "Là học trò". Rồi thầy kể một kỷ niệm mà đến giờ thầy vẫn nhớ như in. Một buổi sáng ở chợ Ba Tri, có người chạy đến ôm thầy từ phía sau: "Thầy không cần nhìn con, chỉ nghe tiếng thầy nhớ ai không? Con là Hoa lớp 9/1 đây. Con báo tin vui cho thầy: con đậu sư phạm rồi! Con cảm ơn thầy vì căn nhà và học bổng để con có hôm nay".

Thầy chùng giọng, nói: "Nghe xong tôi đứng lặng. Một vòng tay nhỏ xíu mà làm tôi hạnh phúc cả đời".

Khi kết thúc cuộc trò chuyện, tôi hỏi thầy muốn gửi gì đến những người trẻ, đặc biệt là giáo viên vùng khó. Thầy mỉm cười, giọng chắc nịch: "Ngại chi việc gieo mầm dù trên sỏi đá, rồi một ngày sỏi đá cũng sẽ đơm bông". Một câu nói giản dị nhưng chứa đựng cả hành trình gieo trồng của người thầy hiệu trưởng quê dừa - người đã biến trường nghèo thành điểm sáng, biến hoàn cảnh thành động lực, biến thương yêu thành hành động.

Thầy dạy văn - người gieo vào tôi bài học sống tử tế

Trong khoảnh khắc tri ân, tôi chỉ muốn nói điều giản dị chưa kịp nói cùng thầy dạy văn của mình. Những gì tôi có hôm nay chính là nhờ những trang sách thầy trao ngày ấy.