Ngày 16-6-2025, Quốc hội đã thông qua Luật Nhà giáo số 73/2025 - đạo luật chuyên biệt đầu tiên dành riêng cho đội ngũ giáo viên tại Việt Nam, có hiệu lực từ ngày 1-1-2026.

Trong bối cảnh những vụ việc giáo viên bị công kích trên mạng xã hội ngày càng gia tăng, việc luật hóa các quy định bảo vệ danh dự, nhân phẩm nhà giáo không chỉ là bước tiến pháp lý quan trọng mà còn đặt nền móng cho sự chuyển đổi văn hóa ứng xử trong toàn xã hội.

Luật Nhà giáo 2025 có những điều khoản rõ ràng về bảo vệ quyền lợi hợp pháp của giáo viên. Theo điểm c khoản 2 Điều 8, nhà giáo có quyền được tôn trọng, bảo vệ uy tín, danh dự, nhân phẩm; được đối xử bình đẳng trong hoạt động và phát triển nghề nghiệp. Đây không chỉ là tuyên bố mà còn được cụ thể hóa qua các quy định về xử lý vi phạm.

Điều 37 của Luật quy định rõ về xử lý vi phạm đối với hành vi xâm phạm uy tín, danh dự, nhân phẩm của nhà giáo. Các tổ chức, cá nhân có hành vi xúc phạm nhà giáo sẽ tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật, xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Điều này tạo ra hành lang pháp lý hoàn chỉnh, đảm bảo quyền được bảo vệ của giáo viên một cách toàn diện.

Quan trọng hơn, Điều 36 về tạm đình chỉ giảng dạy có ý nghĩa đặc biệt trong việc bảo vệ nhà giáo khỏi những phán xét vội vàng.

Theo quy định này, trong thời hạn xem xét, xử lý kỷ luật, người đứng đầu cơ sở giáo dục chỉ quyết định tạm đình chỉ giảng dạy đối với nhà giáo khi việc nhà giáo tiếp tục giảng dạy có thể gây khó khăn cho việc xem xét, xử lý kỷ luật hoặc ảnh hưởng đến uy tín nhà giáo và tâm lý người học. Điều này ngăn chặn tình trạng giáo viên bị "xử nhanh" vì áp lực dư luận trước khi sự việc được làm rõ.

Câu hỏi đặt ra liệu các quy định này có tạo ra "lá chắn" khiến phụ huynh, học sinh không dám phản ánh những sai phạm thực sự? Câu trả lời nằm ở chính tinh thần và nội dung của Luật.

Luật Nhà giáo không hướng đến việc "bịt miệng" những ý kiến chính đáng. Điểm b khoản 3 Điều 11 quy định những việc tổ chức, cá nhân không được làm đối với nhà giáo, trong đó có đăng tải, phát tán thông tin mang tính quy kết về trách nhiệm của nhà giáo trong hoạt động nghề nghiệp khi chưa có kết luận của cơ quan có thẩm quyền. Quy định này áp dụng cho tất cả các chủ thể, không chỉ riêng phụ huynh hay học sinh.

Thực tế khi có vấn đề xảy ra, Điều 39 đã quy định rõ nội dung quản lý nhà giáo trong cơ sở giáo dục, trong đó có kiểm tra nội bộ, giải quyết khiếu nại, tố cáo đối với nhà giáo. Điều này có nghĩa phụ huynh, học sinh hoàn toàn có quyền và được khuyến khích phản ánh đúng quy trình, qua các kênh chính thống của nhà trường và cơ quan quản lý giáo dục.

Sự khác biệt cốt lõi là phản ánh có căn cứ qua kênh chính thống thay vì tung thông tin chưa được kiểm chứng lên mạng xã hội dưới vỏ bọc kêu gọi công lý. Cách tiếp cận này không chỉ bảo vệ quyền lợi của học sinh mà còn đảm bảo quyền được bảo vệ danh dự của giáo viên trước khi sự việc được làm rõ.

Luật Nhà giáo đặt ra kỳ vọng về sự thay đổi toàn diện trong văn hóa ứng xử. Điều 6 nêu rõ chính sách của Nhà nước về xây dựng và phát triển đội ngũ nhà giáo, trong đó nhấn mạnh việc bảo vệ uy tín, danh dự, nhân phẩm của nhà giáo trong hoạt động nghề nghiệp và ưu tiên về tiền lương, chế độ đãi ngộ đối với nhà giáo.

Từ phía nhà trường, Điều 39 yêu cầu cơ sở giáo dục phải xây dựng kế hoạch phát triển nhà giáo và tạo môi trường thuận lợi, an toàn cho hoạt động nghề nghiệp của nhà giáo.

Điều này bao gồm cả việc xây dựng cơ chế tiếp nhận, xử lý phản ánh một cách minh bạch, công bằng. Phụ huynh cũng cần thay đổi nhận thức. Thay vì coi giáo viên là bên đối lập, hãy xem họ là người đồng hành cùng con em mình.

Theo Điều 34, việc khen thưởng nhà giáo và cá nhân có nhiều đóng góp cho việc xây dựng, phát triển đội ngũ nhà giáo được thực hiện theo quy định. Điều này khuyến khích văn hóa tôn vinh, ghi nhận thay vì chỉ tập trung vào việc chỉ trích.

Điều 37 đặt ra rào cản pháp lý đối với những hành vi xúc phạm nhà giáo vô căn cứ, đặc biệt trên môi trường mạng. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa giáo viên được miễn trừ trách nhiệm.

Điều 11 liệt kê rõ những việc nhà giáo không được làm, từ phân biệt đối xử đến lợi dụng chức danh nhà giáo và hoạt động nghề nghiệp để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật. Những giáo viên có hành vi sai trái vẫn phải chịu xử lý nghiêm theo Điều 35 về xử lý kỷ luật đối với nhà giáo và Điều 37 về xử lý vi phạm.

Nhưng quan trọng là việc xử lý phải đi qua quy trình chính thức, minh bạch, đảm bảo quyền được bào chữa, không phải qua tòa án với những phán quyết cảm tính dựa trên thông tin thiếu chính xác.

Luật Nhà giáo 2025 là bước khởi đầu quan trọng. Để thực sự thay đổi văn hóa ứng xử, cần sự phối hợp đồng bộ.

Theo Điều 38, Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về nhà giáo, còn Bộ Giáo dục và Đào tạo là cơ quan đầu mối chịu trách nhiệm trước Chính phủ. Sự phối hợp này cần cụ thể hóa bằng các văn bản hướng dẫn, tuyên truyền rõ ràng về quyền và nghĩa vụ của các bên.

Khi danh dự nhà giáo được luật hóa, đó là tín hiệu về sự trưởng thành của xã hội, biết cân bằng giữa quyền được phản ánh và trách nhiệm tôn trọng, giữa giám sát và tin tưởng.

Văn hóa nhà trường sẽ đổi khác theo hướng tích cực, nơi mọi người cùng xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh thay vì tiêu tốn năng lượng vào những cuộc tranh cãi vô bổ.

Bảo vệ danh dự nhà giáo chính là bảo vệ giáo dục. Khi giáo viên được tôn trọng, họ sẽ yên tâm cống hiến. Và đó mới là điều tất cả chúng ta mong muốn cho thế hệ tương lai.

Động lực giúp thầy cô giáo phá vòng vây áp lực

Lương thấp, áp lực công việc, thành tích... bủa vây tứ bề tưởng không còn lối thoát. Nhưng thầy cô vẫn có một động lực to lớn để vượt qua tất cả.