Tháng 12-2025, Công an tỉnh Đắk Lắk thông tin triệt phá đường dây lừa đảo núp bóng dự án Kayple, bước đầu xác định số tiền chiếm đoạt khoảng 1.275 tỉ đồng từ hơn 4.000 ví đầu tư.

Trước đó vào tháng 5-2025, vụ MTC-Matrix Chain tại Đồng Nai với tổng số tiền huy động được phản ánh lên tới khoảng 10.000 tỉ đồng, được xem là một trong những vụ lừa đảo tiền ảo quy mô lớn trong thời gian qua tại Việt Nam.

Những con số này không ngừng gia tăng khi theo Chainalysis, doanh thu từ hoạt động lừa đảo tiền điện tử toàn cầu đạt 9,9 tỉ USD trong năm 2024, một phần do sự tiếp tay của trí tuệ nhân tạo.

Điều đáng chú ý là theo một số báo cáo thị trường, Việt Nam hiện có khoảng gần 26 triệu người sở hữu tiền kỹ thuật số, trong khi nhà nước chưa công nhận bất cứ loại tiền kỹ thuật số nào. Nghịch lý này tạo ra một khoảng trống pháp lý nguy hiểm, nơi nhóm lừa đảo có thể tự do hoạt động.

Theo khảo sát của Hiệp hội An ninh mạng quốc gia năm 2024, cứ 220 người dùng điện thoại thông minh thì có một người là nạn nhân của lừa đảo trực tuyến, chiếm tỉ lệ 0,45% và một phần đáng kể các kịch bản lừa đảo trực tuyến có liên quan tới đầu tư tài chính, tiền ảo, sàn hoặc các mô hình đa cấp biến tướng.

Lòng tham luôn là yếu tố tâm lý được nhóm lừa đảo khai thác triệt để. Các dự án tiền ảo lừa đảo thường cam kết lợi nhuận phi thực tế, từ vài chục đến vài trăm phần trăm mỗi tháng, cao gấp nhiều lần so với lãi suất ngân hàng.

Để tạo uy tín, kẻ lừa đảo thuê người tạo lập website chuyên nghiệp, giới thiệu dự án là hệ sinh thái chuỗi tiên tiến với các tính năng nổi bật như giao dịch tự động bằng trí tuệ nhân tạo, khả năng tương thích chuỗi chéo. Thậm chí một số người còn tổ chức hội thảo công nghệ, khoe siêu xe hoặc dùng người có ảnh hưởng trên mạng xã hội để quảng bá.

Thủ đoạn của nhóm lừa đảo càng ngày càng tinh vi. Sau khi nhà đầu tư tham gia vào nhóm Zalo hoặc Telegram, nhóm lừa đảo và thành viên trong nhóm liên tục nhắn tin, gọi điện để thuyết phục.

Thời gian đầu chúng trả hoa hồng rất đúng hạn để tạo lòng tin. Những người đóng vai trò chim mồi liên tục khoe chiến tích chốt lời để kích thích lòng tham của nạn nhân. Khi nạn nhân chuyển số tiền lớn, các ứng dụng bị sập và biến mất.

Điển hình như vụ Kayple, khi đã sử dụng hết số tiền chiếm đoạt vào cuối tháng 8-2025, nhóm lừa đảo cho sập hệ thống, thông báo dự án ở nước ngoài đang bảo trì, sau đó hạ dần giá trị đồng KAY để nạn nhân nghĩ là đầu tư bị thua lỗ.

Khoảng trống pháp lý hiện nay là một trong những nguyên nhân chính khiến lừa đảo tiền ảo gia tăng. Khung pháp lý về thanh toán không dùng tiền mặt hiện được điều chỉnh bởi Nghị định 52/2024/NĐ-CP có hiệu lực từ 1-7-2024. Nghị định này định nghĩa tiền điện tử là giá trị tiền Việt Nam đồng lưu trữ điện tử.

Các đồng như Bitcoin, Ethereum không được công nhận là phương tiện thanh toán hợp pháp nên giao dịch và xử lý vi phạm phát sinh vẫn vướng nhiều điểm khó trong thực thi.

Về xử lý theo quy định tại Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015 tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản có thể bị phạt tù từ 12 - 20 năm hoặc tù chung thân nếu chiếm đoạt tài sản trị giá 500 triệu đồng trở lên.

Ngoài ra theo Điều 206 Bộ luật Hình sự 2015, hành vi phát hành, cung ứng, sử dụng phương tiện thanh toán không hợp pháp tùy tính chất, mức độ, hậu quả và yếu tố định lượng có thể bị xử lý hình sự.

Tuy nhiên việc truy tố vẫn gặp nhiều khó khăn do tính chất xuyên biên giới của các giao dịch tiền ảo.

Thực tế cho thấy số nạn nhân bị lừa đảo lớn nhưng số có thể lấy lại được tiền rất nhỏ. Mặc dù 88,98% người dùng cho biết họ đã ngay lập tức cảnh báo, trao đổi với người thân bạn bè nhưng chỉ có 45,69% báo cáo với cơ quan chức năng, theo khảo sát của Hiệp hội An ninh mạng quốc gia năm 2024.

Tỉ lệ thấp này một phần do nạn nhân e ngại, một phần do họ cho rằng khả năng lấy lại tiền là không cao.

Tháng 2-2025, Chính phủ ban hành Nghị quyết 27/NQ-CP giao Bộ Tài chính khẩn trương hoàn thiện hồ sơ trình về đề xuất xây dựng văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh tài sản số, quản lý các giao dịch liên quan đến tài sản ảo. Đây là tín hiệu tích cực cho thấy nhà nước đang chủ động hoàn thiện khung pháp lý để quản lý lĩnh vực này.

Song song với hoàn thiện pháp luật, cần tăng cường giáo dục người dân về nhận diện chiêu trò lừa đảo. Bất cứ dự án đầu tư nào hứa hẹn lợi nhuận phi thực tế đều cần được xem xét thận trọng.

Người dân không nên tin vào quảng cáo siêu lợi nhuận hay có người nổi tiếng bảo chứng bởi đây chính là điểm chung của các vụ lừa đảo tiền ảo.

Trong khi công nghệ mở ra nhiều cơ hội, lòng tham cũng chính là kẽ hở để tội phạm len lỏi. Chỉ khi có sự kết hợp chặt chẽ giữa hoàn thiện pháp luật, tăng cường giám sát và nâng cao nhận thức cộng đồng, chúng ta mới có thể ngăn chặn hiệu quả làn sóng lừa đảo tiền ảo đang hoành hành.

Triệt phá đường dây lừa đảo tiền ảo dạng đa cấp quy mô gần 2.000 tỉ đồng

Công an Đà Nẵng vừa phá chuyên án, bắt giữ các nghi phạm trong đường dây lừa đảo kinh doanh đa cấp tiền ảo với quy mô toàn quốc, số tiền lên tới hàng ngàn tỉ đồng.