Trong bối cảnh chuyển đổi số đang trở thành động lực phát triển quan trọng trên cả nước, tại những bản làng heo hút và hạ tầng Internet còn hạn chế nơi vùng cao Tây Bắc, bắt đầu xuất hiện những câu chuyện thành công nhờ chuyển đổi số.

Hành trình của chị Sùng Thị Lan (36 tuổi, người Mông), Giám đốc Hợp tác xã Mường Hoa (xã Tả Van, tỉnh Lào Cai), là một trong những điển hình tiêu biểu.

Dùng Facebook bán hàng

Hợp tác xã Mường Hoa được thành lập năm 2018 với 9 thành viên, sản phẩm chủ lực là đồ thổ cẩm truyền thống của người Mông. Trước đại dịch COVID-19, 100% doanh thu đến từ khách du lịch trekking dọc tuyến Sa Pa - Tả Van.

"Chúng tôi hoàn toàn không biết online là gì vì bản chưa có Internet. Chúng tôi rất ít khi có cơ hội tiếp cận. Khi có rồi thì chỉ dùng Facebook hay Zalo để đăng tâm trạng vu vơ, chẳng có ích gì cho cuộc sống cả" - chị Lan nhớ lại.

Khi dịch bùng phát, cửa hàng phải đóng cửa hoàn toàn. Đó cũng là lúc GREAT - dự án hợp tác giữa Chính phủ Úc và UBND tỉnh Lào Cai - cùng hội phụ nữ địa phương kết nối chị Lan với doanh nghiệp KisStartup để tham gia các khóa học chuyển đổi số cơ bản: sử dụng Facebook bán hàng, tạo fanpage, xây dựng nội dung, quản lý dữ liệu khách hàng.

"Sau nhiều buổi học, chúng tôi mới hiểu Facebook dùng để tiếp cận thị trường, Zalo có thể chăm sóc khách hàng. Từ đó chúng tôi lập fanpage Hợp tác xã Mường Hoa và bắt đầu có đơn hàng dù dịch vẫn còn" - chị Lan chia sẻ.

Ngay cả trong thời gian giãn cách xã hội, chị vẫn mở cửa tiệm để... chụp ảnh sản phẩm. Mỗi khi có đơn, chị lại đi từ Tả Van lên Sa Pa để gửi hàng. Việc duy trì đơn hàng trong mùa dịch khiến nhiều hộ dân xung quanh tò mò và tìm đến học hỏi.

Từ nhu cầu tự thân, chị Lan dần trở thành người truyền lửa cho cộng đồng. Chị mở các buổi chia sẻ nhỏ cho phụ nữ trong bản về cách dùng điện thoại, đăng bài, chụp ảnh sản phẩm. Ban đầu, nhiều người không biết tiếng Kinh nên ngại học, nhưng khi thấy cơ hội tăng thu nhập, họ bắt đầu tham gia hợp tác xã.

Hợp tác xã từ 9 thành viên ban đầu đã phát triển thành một mạng lưới hơn 300 phụ nữ ở nhiều địa phương như Lào Cai, Lai Châu, Hà Giang cũ (tỉnh Tuyên Quang mới), Sơn La. Các nhóm được phân chia theo thế mạnh: thêu, nhuộm vải, dệt lanh, vẽ sáp ong, may, hướng dẫn du lịch, homestay và ẩm thực. Mỗi tỉnh còn có các trưởng nhóm phụ trách thu gom nguyên liệu, đào tạo kỹ thuật và phối hợp sản xuất.

Mô hình vận hành này giúp hợp tác xã có thể đáp ứng các đơn hàng lớn, đồng thời duy trì thu nhập ổn định cho phụ nữ dân tộc thiểu số, trung bình từ 300.000 đến 700.000 đồng/tháng từ việc làm sản phẩm thủ công. Dù không phải thu nhập chính, nguồn thu này giúp họ chủ động hơn trong gia đình và tiếp tục giữ nghề truyền thống.

Lan tỏa mô hình kinh doanh

Sau khi được GREAT và KisStartup hỗ trợ, chị Lan mở rộng mô hình kinh doanh: thay vì chỉ bán sản phẩm lưu niệm, hợp tác xã tập trung vào các sản phẩm bền vững, làm nguyên liệu cho các nhà thiết kế thời trang tại Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng và cả thị trường Trung Quốc. 70% doanh thu hiện đến từ đơn đặt hàng thổ cẩm theo tiêu chuẩn chất lượng cao.

Bên cạnh đó, chị phát triển các tour trải nghiệm văn hóa như vẽ sáp ong, nhuộm chàm, tắm lá thuốc... nhờ sự tư vấn từ KisStartup. Các quy trình vận hành, định giá tour và quản lý khách đã được số hóa từng bước, giúp mở rộng thị trường và tăng doanh thu.

Bà Vũ Thị Quỳnh Anh, Phó trưởng nhóm dự án GREAT, nhận xét: "Chị Lan là ví dụ điển hình cho chuyển đổi số phù hợp với năng lực của doanh nghiệp siêu nhỏ. Chị Lan không chỉ áp dụng các công cụ số để duy trì hoạt động kinh doanh mà còn chia sẻ kiến thức, hỗ trợ nhiều hộ phụ nữ dân tộc thiểu số cùng tiếp cận và áp dụng vào thực tế".

KisStartup cũng kết nối doanh nghiệp siêu nhỏ, hộ kinh doanh và hợp tác xã với các nhà cung cấp dịch vụ số có chi phí phù hợp. Mô hình tư vấn phí thấp (150.000 đồng/15 phút) giúp doanh nghiệp hình thành thói quen sử dụng dịch vụ chuyên nghiệp ngay cả sau khi dự án kết thúc.

Sau một năm triển khai, hơn 200 doanh nghiệp ở Lào Cai và Sơn La đã tăng năng lực số. Nhiều doanh nghiệp do phụ nữ dân tộc thiểu số quản lý đã sử dụng dịch vụ số trả phí và ghi nhận tăng trưởng doanh thu.

Theo đánh giá của GREAT, Việt Nam đã có những tiến bộ đáng kể trong hội nhập số: tỉ lệ hộ gia đình có Internet đạt 84%, hơn 70% người trưởng thành dùng điện thoại thông minh, thương mại điện tử nông thôn phát triển mạnh. 

Tuy vậy, doanh nghiệp siêu nhỏ và phụ nữ dân tộc thiểu số vẫn gặp rào cản về kỹ năng và tiếp cận thông tin. Các mô hình như Hợp tác xã Mường Hoa cho thấy việc đi từng bước, bắt đầu từ kỹ năng nhỏ nhưng thiết thực, có thể tạo ra thay đổi bền vững.

Đại sứ Úc tại Việt Nam Gillian Bird nhấn mạnh: "Thật sự truyền cảm hứng khi chứng kiến thay đổi rõ rệt trong cuộc sống của những trường hợp như chị Sùng Thị Lan, Giám đốc Hợp tác xã Mường Hoa. 

Mô hình kinh doanh thành công của chị giúp ích cho hơn 300 hộ dân trong cộng đồng địa phương lẫn những khu vực lân cận. Khi cả nam giới và phụ nữ có cơ hội phát huy tiềm năng, kinh tế sẽ tăng trưởng và các quốc gia sẽ thịnh vượng hơn".

Từ một phụ nữ không biết Facebook để làm gì, chị Lan đã trở thành thủ lĩnh cộng đồng, kết nối hàng trăm hộ dân vào nền kinh tế số. Hành trình ấy cũng phản ánh tinh thần mà các chương trình như GREAT đang theo đuổi.

Ông Nguyễn Hoài Nam, phụ trách dự án, nhận định rằng tư duy giảm nghèo hiện nay đã chuyển từ việc hỗ trợ cho không sang định hướng thị trường: không chỉ "cho cái cần câu", mà còn giúp người dân biết "câu cá thế nào và bán cá ở đâu". Chính cách tiếp cận này đang tạo điều kiện để những mô hình như của chị Lan phát triển bền vững ngay tại các bản vùng cao.

ASEAN ra tuyên bố về kinh tế xanh, chuyển đổi số

TTO - Kết thúc Hội nghị Cấp cao Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) lần thứ 38, các nhà lãnh đạo đã ra tuyên bố về nền kinh tế xanh và thúc đẩy chuyển đổi kỹ thuật số trong khu vực.