Liên quan vụ ngộ độc sau ăn bánh mì ở TP.HCM, Sở Y tế TP cho biết tính đến sáng 12-11, các bệnh viện đã tiếp nhận 304 trường hợp rối loạn tiêu hóa liên quan vụ ngộ độc này đến khám và điều trị.

TS Cao Vũ Minh, Trường đại học Kinh tế - Luật (Đại học Quốc gia TP.HCM), gửi đến Tuổi Trẻ Online bài viết chia sẻ thêm góc nhìn về vấn đề này.

Không bảo đảm an toàn thực phẩm, chủ cơ sở chịu trách nhiệm gì?

Đây là vụ việc có số lượng người mắc lớn, nhiều trường hợp diễn tiến nặng… Tác nhân gây ngộ độc thực phẩm cũng được xác định là vi khuẩn Salmonella. Như vậy, số lượng người mắc, bị ảnh hưởng, phải điều trị, tác nhân gây ngộ độc… đã được xác định trên thực tế.

Với vai trò là chủ thể kinh doanh thực phẩm, chủ cơ sở phải chịu trách nhiệm về an toàn thực phẩm do mình kinh doanh.

Các yếu tố về đăng ký kinh doanh, giấy xác nhận kiến thức về an toàn thực phẩm, có dụng cụ chế biến, bảo quản thực phẩm chuyên dụng hay có hóa đơn, chứng từ, nguồn gốc của thực phẩm rõ ràng… không phải là yếu tố để loại trừ trách nhiệm pháp lý của chủ cơ sở.

Luật An toàn thực phẩm và các văn bản hướng dẫn thi hành đều quy định cơ sở sản xuất, chế biến, kinh doanh thực phẩm có nghĩa vụ bảo đảm an toàn thực phẩm. Yêu cầu đảm bảo này phải xuyên suốt từ khâu nhập nguyên liệu, chế biến, bảo quản, vận chuyển đến tiêu thụ. 

Do đó nếu để xảy ra ngộ độc thực phẩm, chủ cơ sở đương nhiên phải chịu trách nhiệm pháp lý.

Theo các quy định hiện hành, tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh thực phẩm vi phạm pháp luật về an toàn thực phẩm, tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý vi phạm hành chính, hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự; Nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường và khắc phục hậu quả.

Về trách nhiệm hành chính: Nghị định số 115 năm 2018 (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định số 124 năm 2021) quy định mức phạt tiền tối đa về an toàn thực phẩm là 100 triệu đồng đối với cá nhân, và 200 triệu đồng đối với tổ chức.

Về trách nhiệm hình sự: Bộ luật Hình sự quy định hành vi chế biến, kinh doanh thực phẩm mà gây hậu quả nghiêm trọng như nhiều người bị thương, nhập viện, thậm chí tử vong hoặc vi phạm quy định về an toàn thực phẩm dẫn đến ngộ độc hàng loạt... có thể bị xử lý về tội vi phạm quy định về an toàn thực phẩm.

Về trách nhiệm dân sự (bồi thường thiệt hại): Đây là trách nhiệm bắt buộc của chủ cơ sở kinh doanh gây ngộ độc thực phẩm. Theo đó người sử dụng thực phẩm bị ngộ độc được xác định là người tiêu dùng và chủ cơ sở phải bồi thường thiệt hại cho người tiêu dùng do sản phẩm không an toàn gây ra.

Chủ cơ sở phải bồi thường các thiệt hại về sức khỏe, chi phí hợp lý cho việc cứu chữa, điều trị, phục hồi sức khỏe (tiền thuốc, viện phí, chi phí khám bệnh, chữa bệnh...).

Đồng thời phải bồi thường các khoản thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút do nghỉ việc điều trị, chăm sóc; chi phí hợp lý và phần thu nhập thực tế bị mất của người chăm sóc trong thời gian điều trị; thiệt hại về tài sản khác (nếu có). Chủ cơ sở còn phải bồi thường tổn thất về tinh thần do sức khỏe bị xâm phạm.

Cơ sở nào để bồi thường thiệt hại?

Theo quy định của Bộ luật Dân sự, mức bồi thường này sẽ do các bên thỏa thuận, nếu không thỏa thuận được, mức tối đa không quá 50 lần mức lương cơ sở.

Trường hợp người cung cấp thực phẩm có lỗi (pa tê, chả lụa, thịt nguội… bị nhiễm khuẩn), đồng thời kết quả điều tra xác định nguyên nhân ngộ độc là do nguyên liệu đầu vào không an toàn, thì chủ cơ sở phải chịu trách nhiệm bồi thường cho người tiêu dùng trước tiên. Sau đó, chủ cơ sở có quyền yêu cầu nhà cung cấp có lỗi hoàn trả một phần hoặc toàn bộ số tiền đã bồi thường.

Khoản 5 Điều 53 Luật An toàn thực phẩm quy định: "Tổ chức, cá nhân cung cấp thực phẩm mà gây ngộ độc phải chịu toàn bộ chi phí điều trị cho người bị ngộ độc và bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật về dân sự".

Để có thể yêu cầu bồi thường thiệt hại, người bị ngộ độc cần thu thập đầy đủ các bằng chứng như hóa đơn mua hàng hóa (như bánh mì), hồ sơ bệnh án, biên lai, hóa đơn viện phí, giấy tờ chứng minh thu nhập bị mất… làm căn cứ yêu cầu bồi thường.

Tuy nhiên với thói quen mua hàng hiện nay của nhiều người dân, việc chứng minh để yêu cầu bồi thường thiệt hại là không đơn giản.

Khó khăn lớn nhất để yêu cầu bồi thường là chứng minh được thực phẩm có tác nhân gây ngộ độc và bằng chứng xác thực việc mua thực phẩm để sử dụng và bị ngộ độc. 

Các yếu tố này gây trở ngại cho người tiêu dùng vì nó đòi hỏi phải thu thập đầy đủ bằng chứng, từ việc lưu giữ mẫu thức ăn còn lại đến việc cung cấp hóa đơn, hồ sơ y tế và đôi khi là khó khăn trong việc xác định lỗi của chủ cơ sở.

Với thói quen mua tiêu dùng nhanh gọn, không lấy hoặc có lấy cũng không lưu lại hóa đơn thì rất khó để chứng minh quan hệ mua bán thực phẩm gây ngộ độc. Do đó về nguyên tắc, chủ cơ sở phải bồi thường thiệt hại cho người tiêu dùng bị ngộ độc thực phẩm, nhưng để hiện thực hóa việc nhận bồi thường thì còn cả một quy trình pháp lý phức tạp.

TP.HCM: Xác minh thông tin nhiều công nhân nghi bị ngộ độc sau khi ăn trưa tại công ty

Chiều 10-11, đại diện Sở An toàn thực phẩm TP.HCM cho biết đã nắm bắt được thông tin và xử lý gấp việc nhiều công nhân nghi bị ngộ độc sau khi ăn cơm trưa tại một công ty trên địa bàn.