Nhằm góp thêm một góc nhìn cho câu chuyện giáo dục đúc khuôn, chuyên mục Bạn đọc làm báo xin giới thiệu chia sẻ của cô giáo Nguyễn Thị Bích Nhàn (Trường THCS và THPT Võ Văn Kiệt, Sông Hinh, Phú Yên).

"Trước giờ, người ta phàn nàn nhiều về kiểu dạy Văn có công thức, giáo viên Văn là người bị công kích nhiều nhất. Thật lòng, tôi thấy được an ủi vì mọi người rất quan tâm đến giáo dục, đặc biệt là quan tâm đến tư duy đổi mới trong dạy - học Văn. 

Nhưng nỗi buồn thì lại lớn hơn, nỗi buồn tổn thương!

Tôi dạy ở một trường cấp 2, 3 của một huyện miền núi, từng đi dự giờ trong trường và ngoài trường.

Thật lòng mà nói, tôi chưa gặp giáo viên dạy văn kiểu công thức như "da mịn màng như da em bé, răng đều tăm tắp như hạt bắp, mũi dọc dừa, mắt bồ câu..." dù tôi vẫn công nhận có gặp những bài tập làm văn mà học trò viết như vậy!

Hỏi các em thì được biết là bắt chước một bài văn mẫu nào đó. Và, điều tôi thấy buồn nhất là mỗi khi có một hai hiện tượng nào đó thì tất cả gần như đồng thanh quy lỗi về một tập thể: Dạy Văn bây giờ nó vậy, thầy cô nào cũng nhồi nhét cào khuôn, lạ gì…

Xin thưa quý bậc phụ huynh, không có quy định nào bắt giáo viên Văn phải dạy học trò theo khuôn, cũng không phải thầy/cô dạy Văn nào cũng dạy theo công thức. 

Tôi là một cô giáo dạy Văn, đây là phương pháp dạy của tôi:

Đến với môn Văn, tôi khuyến khích các em đọc sách tham khảo, đọc càng nhiều càng tốt. Nhưng cấm lệ thuộc vào sách ấy. Hãy đọc và hãy quên đi. 

Chỉ như vậy thì mới có cơ may … nhớ vì theo bản năng chọn lọc, những thứ cần học sẽ ở lại, nó sẽ giúp hạn chế sai chính tả, làm giàu vốn từ, tăng khả năng diễn đạt, tạo bố cục… 

Tôi tha thiết nói với học sinh, hãy đọc sách tham khảo nhưng không phụ thuộc, đừng tin bài trong sách ấy là đáp án, là hay nhất. Đọc xong và đưa ra nhận xét, hãy nghĩ, em sẽ làm tốt hơn, hay hơn.

Một điều tối kị của dạy Văn nữa là áp đặt cảm nhận. Kiến thức thì có thể áp đặt nhưng cảm nhận thì không. Tôi chủ trương để các em thoải mái cảm nhận, và tôi sẽ là trọng tài, sẽ cân nhắc, điều chỉnh, định hướng để các em tìm ra "quy luật" cảm thụ được cái hay cái đẹp của một tác phẩm.

Tôi chú trọng những tiết trả bài. Nhận xét, đánh giá đúng sai hay dở của bài làm học sinh là chưa đủ. Tôi muốn học sinh hiểu rằng, tiết trả bài không phải là tiết biết điểm số mà là tiết học, thực sự học. 

Sau khi nhận xét, đánh giá chung, tôi sẽ lấy một đoạn văn trong một bài làm cụ thể nào đó, sửa từng lỗi chính tả, lỗi dấu câu, lỗi dùng từ, đặt câu, dựng đoạn... 

Có nghĩa cũng bằng mọi dung đó nhưng tôi diễn đạt lại cho sạch sẽ, gọn gàng, mạch lạc rồi bắt các em đọc lại bài mình viết, đọc lại cái cô sửa để rút kinh nghiệm.

Tâm lí của học sinh thường ngại học những môn xã hội nên tâm thế khi đến với những môn xã hội nói chung và môn Văn nói riêng thường rất bị động, lĩnh hội một cách máy móc chứ không chủ động tiếp cận, khám phá, sáng tạo.

Tôi biết điều đó nên trong những tiết dạy của mình, cái nhiệm vụ tối cao được tôi ưu tiên vào hàng bậc nhất là phải tạo được hứng thú cho học sinh. 

Chỉ khi có hứng thú thì các em mới mạnh dạn, chủ động trong quá trình chiếm lĩnh kiến thức. Dạy Văn đã khó, tạo hứng thú cho học sinh còn khó hơn.

Tôi tâm đắc với phương án phát động các cuộc thi viết trong nhà trường: đưa chủ đề để học sinh toàn trường thi viết, những bài hay sẽ được trình bày trước toàn trường dưới hình thức phát thanh măng non, có trao giấy khen phần thưởng. 

Trong chương trình dạy của mình, tôi thường lấy những tiết Tự chọn làm thành những tiết sinh hoạt chuyên đề cho bộ môn: có thể cho học sinh chia tổ, nhóm lần lượt trình bày cảm nhận của mình về câu thơ, đoạn thơ, bài thơ hoặc nhân vật, đoạn trích truyện rồi các nhóm khác sẽ "chất vấn", "giải trình", học sinh sẽ tranh luận thoải mái, tự do, giáo viên làm trọng tài điều chỉnh, khuyến khích. 

Rồi cho học sinh chuyển thể tác phẩm văn học sang hình thức tiểu phẩm, sân khấu, cũng có thể giới thiệu những bài thơ phổ nhạc, những tác phẩm truyện đã chuyển thể thành phim…

Tôi không phải là giáo viên của một trường có tiếng, tuổi nghề cũng chưa hẳn đã cao, có thể những vấn đề tôi đưa ra là không mới với nhiều đồng nghiệp nhưng tôi vẫn xin mạnh dạn chia sẻ kinh nghiệm dạy Văn của mình vì muốn phụ huynh có cách nhìn "thông thoáng":  không phải giáo viên nào cũng dạy Văn theo công thức!