Một đoạn clip ghi lại cảnh hai phụ nữ lớn tuổi bước vào quán nước trên phố Ngô Quyền, Hà Nội để kêu gọi ủng hộ đồng bào bị lũ lụt khiến tôi trăn trở. Khi nhân viên cho biết đã ủng hộ qua Mặt trận Tổ quốc, người phụ nữ tuyên bố: "Tất cả cửa hàng trên địa bàn của chúng cô là cô sẽ đi thu". Khi được đưa 30.000 đồng, họ lớn tiếng: "30.000 thì khỏi, ai nhận 30.000", rồi dọa "gọi công an ra".

Tôi không biết nên buồn cười hay lo lắng. Buồn cười vì cách vận động quá vô lý, lo lắng vì đây không phải trường hợp đầu tiên về kiểu vận động từ thiện ép buộc này. Điều đáng lo không phải ở hai người trong clip. Vấn đề nằm ở chỗ liệu có bao nhiêu nơi khác đang vận động từ thiện theo cách biến lòng tốt thành áp lực, biến thiện nguyện thành nghĩa vụ?

Nghị định 93/2021/NĐ-CP quy định rõ các đợt vận động hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai phải tuân thủ nguyên tắc tự nguyện, công khai minh bạch và nghiêm cấm hành vi ép buộc tổ chức, cá nhân đóng góp.

Clip cho thấy ít nhất hai dấu hiệu vi phạm. Thứ nhất, tuyên bố tất cả cửa hàng trên địa bàn đều phải ủng hộ. Cách nói áp đặt như thể ủng hộ từ thiện là "thuế ngầm" mà cơ sở kinh doanh phải nộp.

Thứ hai, phản ứng tiêu cực khi chủ quán chỉ ủng hộ 30.000 đồng, thậm chí dọa "gọi công an", là hành vi có dấu hiệu cưỡng ép, đe dọa.

Nếu dùng danh nghĩa từ thiện để đe dọa, uy hiếp tinh thần buộc người khác phải đưa tiền, có thể bị xem xét trách nhiệm hình sự về tội cưỡng đoạt tài sản theo Điều 170 Bộ luật Hình sự.

Nhưng câu hỏi quan trọng hơn là tại sao lại xuất hiện kiểu vận động từ thiện bắt buộc như thế này? Có lẽ do hiểu lầm về vai trò của chính quyền địa phương trong công tác vận động từ thiện. Đúng là tổ dân phố, ban công tác Mặt trận có nhiệm vụ tuyên truyền, vận động nhân dân ủng hộ đồng bào vùng lũ nhưng vận động không có nghĩa là bắt buộc.

Cách làm đúng là thông báo rộng rãi về hoàn cảnh khó khăn, kêu gọi người dân chung tay. Ai có điều kiện thì đóng góp, không có điều kiện thì động viên tinh thần cũng là đóng góp. Danh sách ủng hộ được niêm yết công khai, không phân biệt ai ủng hộ nhiều hay ít. Nhưng trong clip, logic đã bị đảo ngược. Từ kêu gọi thành ép buộc, từ mọi người cùng chung tay thành tất cả đều phải đóng góp, từ ai có gì giúp nấy thành phải đóng góp đủ mức.

Kiểu vận động từ thiện này để lại hậu quả nghiêm trọng. Trước hết nó làm tổn thương những con người tốt bụng. Cô nhân viên quán nước đã ủng hộ qua Mặt trận Tổ quốc là hành động đáng ghi nhận. Nhưng cô lại bị áp lực phải ủng hộ thêm và khi ủng hộ 30.000 đồng thì bị chê là ít. Lòng tốt của cô có còn được tôn trọng? Tiếp đến nó làm mất lòng tin vào các hoạt động từ thiện chính thống.

Để khắc phục tình trạng này tôi nghĩ cần làm rõ ba điều.

Thứ nhất, Mặt trận Tổ quốc và chính quyền các cấp cần có văn bản hướng dẫn cụ thể về cách thức vận động từ thiện. Cần nêu rõ vận động là tuyên truyền, giải thích, kêu gọi chứ không phải áp đặt, ép buộc. Người dân có quyền từ chối hoặc lựa chọn hình thức ủng hộ phù hợp với hoàn cảnh.

Thứ hai, phải ghi nhận và tôn trọng mọi hình thức đóng góp. Người dân ủng hộ trực tiếp qua Mặt trận Trung ương cũng là ủng hộ, không thể coi như chưa ủng hộ rồi đến tận nhà, tận quán đòi ủng hộ thêm.

Thứ ba, xử lý nghiêm những trường hợp lợi dụng danh nghĩa từ thiện để cưỡng đoạt tài sản hoặc gây áp lực không chính đáng. Clip trên mạng xã hội là nguồn thông tin tham khảo, cơ quan chức năng cần vào cuộc điều tra, làm rõ và xử lý theo đúng quy định.

Người Việt Nam có truyền thống tương thân tương ái lâu đời. Mỗi khi có thiên tai, lũ lụt, chúng ta đều sẵn sàng chung tay giúp đỡ đồng bào. Chiến dịch Quang Trung do Thủ tướng Chính phủ phát động đang diễn ra sôi nổi ở miền Trung và Tây Nguyên là minh chứng rõ nét nhất. Hàng nghìn căn nhà đang được dựng lên nhờ sự đóng góp tự nguyện của cả nước từ bộ đội, thanh niên đến doanh nghiệp, người dân. Không ai bị ép buộc nhưng ai cũng sẵn lòng chung tay.

Lòng tốt ấy cần được trân trọng, không được để những hành vi sai trái làm xấu đi hình ảnh cao đẹp của hoạt động thiện nguyện.

Xác minh clip 2 phụ nữ đi kêu gọi ủng hộ, nhưng 'chê' 30.000 đồng của nhân viên quán nước

Trước đề nghị của 2 phụ nữ, nhân viên quán đồ uống xin ủng hộ 30.000 đồng do quán không còn tiền lẻ và bán hàng khó khăn. Nghe đến số tiền, một phụ nữ lớn tiếng: '30.000 thì khỏi, ai nhận 30.000'!