Đang làm việc ổn định thì công ty phá sản, chị Trang (Hà Nội) phát hiện doanh nghiệp đã không đóng bảo hiểm xã hội nhiều tháng. Khi đến cơ quan bảo hiểm xã hội làm thủ tục, chị được thông báo chỉ có thể chốt sổ đến thời điểm doanh nghiệp đã đóng.

Tương tự, sau 10 tháng đóng bảo hiểm xã hội (từ tháng 8-2018 đến 6-2019), chị Hiền (Tây Ninh) xin nghỉ việc để chuyển sang công ty mới. Công ty cũ hẹn sẽ hoàn tất thủ tục sau một tháng, nhưng chưa kịp thực hiện thì phá sản, không còn hồ sơ hay giấy tờ để chốt sổ.

Công ty chưa đóng bảo hiểm xã hội, xử lý thế nào?

Theo Bảo hiểm xã hội Việt Nam (Bộ Tài chính), cơ quan này nhận nhiều phản ánh về việc doanh nghiệp sau khi giải thể hoặc di dời địa điểm sản xuất, kinh doanh đã chấm dứt hợp đồng lao động song chưa hoàn thành việc đóng.

Hậu quả, nhiều người không thể chốt sổ bảo hiểm xã hội, ảnh hưởng đến quyền lợi như lương hưu, chế độ liên quan.

Bảo hiểm xã hội Việt Nam cũng có công văn 2962/BHXH-QLT hướng dẫn xác nhận thời gian đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động tại các đơn vị mất khả năng đóng trước 1-7-2025.

Cụ thể, các doanh nghiệp thuộc diện này gồm đơn vị bị tòa tuyên bố phá sản, đang giải thể hoặc bị thu hồi giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp.

Người lao động được áp dụng gồm người đang bảo lưu thời gian đóng, đang tham gia bảo hiểm xã hội, đang hưởng lương hưu, tử tuất hoặc đã nhận bảo hiểm xã hội một lần.

Thời gian doanh nghiệp chậm, trốn đóng sẽ dựa trên mức lương làm căn cứ đóng, số tháng chưa được xác nhận và tỉ lệ đóng vào quỹ hưu trí - tử tuất theo từng giai đoạn (bao gồm cả thời gian nghỉ thai sản được tính đóng bắt buộc).

Người lao động hoặc thân nhân (nếu lao động đã mất) có thể nộp hồ sơ trực tiếp tại bảo hiểm xã hội cấp tỉnh, trung tâm hành chính công, trực tuyến hoặc qua bưu điện. Hồ sơ gồm tờ khai điều chỉnh, tham gia bảo hiểm xã hội - bảo hiểm y tế (mẫu TK1-TS).

Nếu hồ sơ hợp lệ, cơ quan bảo hiểm xã hội sẽ giải quyết trong 15 ngày làm việc, tối đa 45 ngày nếu cần xác minh thêm. Trường hợp không đủ điều kiện, cơ quan chức năng sẽ có văn bản trả lời.

Ví dụ công ty A. phá sản tháng 10-2023, đã đóng bảo hiểm xã hội cho chị Nguyễn Thị C. đến tháng 5-2023 và còn nợ 5 tháng. Chị được chốt sổ đến tháng 5-2023. Sau này doanh nghiệp đóng, chị sẽ hưởng thêm 5 tháng còn lại, cộng vào chế độ hưu trí, tử tuất. Song chị C. vẫn có thể đề nghị chốt tạm sổ và sang công ty B. làm việc, tiếp tục tham gia bảo hiểm xã hội.

Theo Luật Bảo hiểm xã hội 2024, nếu người lao động thiếu tối đa 6 tháng đóng bảo hiểm xã hội để đủ điều kiện hưởng lương hưu hoặc trợ cấp tuất hằng tháng thì có thể đóng bù một lần số tháng còn thiếu (bao gồm cả phần của doanh nghiệp).

Nếu dừng đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc và thiếu trên 6 tháng để hưởng lương hưu, người lao động có thể tiếp tục tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện.

Quy định rõ chậm, trốn đóng

Chính phủ đã ban hành nghị định số 274/2025, có hiệu lực từ 30-11-2025, quy định chi tiết hành vi chậm, trốn đóng bảo hiểm xã hội và tăng cường chế tài xử lý.

Theo nghị định, chậm đóng là không nộp đúng hạn, còn trốn đóng là không đóng sau 60 ngày kể từ thời điểm phải nộp hoặc đóng thiếu cho lao động thuộc diện bắt buộc.

Trong khi chiếm dụng tiền đóng là đã trích tiền lương của người lao động nhưng không nộp vào quỹ.

So với trước, nghị định mới làm rõ thẩm quyền phát hiện vi phạm, lập biên bản, truy thu và tính lãi. Đồng thời bổ sung cơ chế phối hợp giữa công an, viện kiểm sát và tòa án trong xử lý các hành vi nợ kéo dài.

Người đứng đầu doanh nghiệp có thể bị kiến nghị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu cố tình chây ì.

Giám đốc bảo hiểm xã hội cấp quản lý trực tiếp có trách nhiệm rà soát, gửi yêu cầu doanh nghiệp khắc phục. Nếu không chấp hành, hồ sơ sẽ được chuyển cơ quan có thẩm quyền thanh tra, kiểm tra hoặc cưỡng chế.

Điều 216 Bộ luật Hình sự quy định rõ về tội trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động.

Đáng chú ý, khung 1 quy định người có hành vi gian dối, dùng thủ đoạn khác để không đóng hoặc đóng không đủ từ 6 tháng trở lên, đã bị xử phạt hành chính mà tái phạm sẽ bị phạt tiền từ 50 - 200 triệu đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 1 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 1 năm.

Các trường hợp cụ thể là trốn đóng bảo hiểm từ 50 triệu đến dưới 300 triệu đồng hoặc trốn đóng bảo hiểm cho từ 10 đến dưới 50 lao động.

Thời gian tới, cơ quan bảo hiểm xã hội sẽ tăng cường đôn đốc doanh nghiệp đóng tiền bảo hiểm xã hội cho người lao động, ví dụ thông báo số tiền chậm đóng hằng tháng và phối hợp với cơ quan thuế, nội vụ, công an và UBND các cấp để phát hiện, xử lý nghiêm hành vi vi phạm.

Nếu doanh nghiệp cố tình trốn đóng, cơ quan chức năng sẽ chuyển hồ sơ, kiến nghị khởi tố theo quy định Bộ luật Hình sự.

Cảnh báo doanh nghiệp nợ bảo hiểm xã hội: Mỗi ngày chậm, thêm 0,03% tiền phạt

Theo quy định mới của Chính phủ, cơ quan bảo hiểm xã hội sẽ rà soát, xác định doanh nghiệp chậm đóng, trốn đóng bảo hiểm xã hội và chuyển cơ quan chức năng xử lý nếu đủ căn cứ vi phạm.