Tại hội nghị khoa học thực trạng và giải pháp xử lý các vấn đề cấp bách trong công tác bảo vệ môi trường thủ đô Hà Nội mới đây, TS Hoàng Dương Tùng, chủ tịch mạng lưới không khí sạch Việt Nam, đề xuất Hà Nội nên áp dụng giải pháp cấp quota cho xe máy, xe ô tô chạy xăng đăng ký mới.

Khả thi để thực hiện

Trao đổi với Tuổi Trẻ Online, TS Hoàng Dương Tùng cho hay các báo cáo nghiên cứu thời gian qua đã chỉ ra nhóm nguyên nhân chính gây ô nhiễm không khí, nhất là ở các đô thị lớn gồm giao thông, xây dựng, công nghiệp, nông nghiệp và đốt rơm rạ sau thu hoạch, đốt rác...

Trong đó ô nhiễm từ giao thông, chủ yếu do các xe ô tô, xe máy chạy xăng dầu là một trong những nguồn ô nhiễm lớn nhất. Vấn đề này đòi hỏi phải có những giải pháp thực sự quyết liệt và cấp bách để giảm thiểu nguồn ô nhiễm này.

TS Tùng nhấn mạnh cùng với những giải pháp giao thông xanh khác, ông đề xuất áp dụng quota cho đăng ký lưu hành xe mới trước mắt cho xe chạy xăng dầu. Có nghĩa là không phải ai cũng có thể dễ dàng mua xe xăng, mà sẽ phải tham gia bốc thăm hoặc đấu giá để có thể sở hữu xe.

Ông kỳ vọng nếu áp dụng bốc thăm ngẫu nhiên này nhằm hạn chế các xe có phát thải, góp phần giảm thiểu ô nhiễm bụi, thúc đẩy chuyển đổi sang các dòng xe thân thiện với môi trường, nhất là xe điện.

Ông dẫn chứng tại Bắc Kinh, Trung Quốc, để cải thiện tình trạng ô nhiễm không khí rất nghiêm trọng, từ năm 2011 hằng năm đã áp dụng giải pháp quota cho xe ô tô đăng ký mới, đặc biệt đối với xe chạy xăng dầu.

Đồng thời triển khai nhiều chính sách khuyến khích chuyển sang giao thông xanh, phát triển mạng lưới giao thông công cộng, nhất là xe buýt điện.

Từ đó phát thải từ giao thông giảm đáng kể, góp phần chung vào đưa Bắc Kinh từ thành phố ô nhiễm nhất thế giới đã trở nên trong sạch hơn rất nhiều.

Singapore cũng áp dụng quota với xe mới thông qua hình thức bốc thăm, đồng thời tăng phí trước bạ rất cao để vừa giảm ùn tắc giao thông, giảm thiểu ô nhiễm môi trường không khí.

Ông Tùng nhấn mạnh đến thời điểm hiện tại, việc xem xét nghiên cứu triển khai thực hiện đề xuất này ở Hà Nội đã khả thi.

Bởi hiện nay nhận thức của người dân về tác hại của ô nhiễm không khí, trong đó có nguồn từ phương tiện giao thông sử dụng xăng dầu gây ra đối với sức khỏe là rất cao.

"Theo kinh nghiệm của các nước phải giảm thiểu ô nhiễm từ các nguồn giao thông. Trong đó tăng cường chất lượng xe và giảm đăng ký số xe xăng dầu, chuyển qua sử dụng các phương tiện sạch khác như xe điện, phương tiện công cộng...

Nếu như mấy năm trước còn khó bởi nếu không mua xe xăng dầu sẽ khó có phương tiện sử dụng. Nhưng hiện nay người dân đã làm quen, chấp nhận và sử dụng xe điện với hạ tầng sạc ngày càng đầy đủ.

Nhà nước cũng có hỗ trợ thông qua giảm lệ phí trước bạ, các chính sách khuyến khích của doanh nghiệp trong nước sản xuất xe điện... Vì vậy việc triển khai được là hoàn toàn khả thi", ông Tùng nêu.

Một yếu tố khác khiến đề xuất này khả thi, theo ông Tùng, bởi theo Luật Thủ đô, Hà Nội sẽ xây dựng một số vùng phát thải thấp nhằm hạn chế phương tiện giao thông phát thải cao lưu thông trong vùng.

Hiện nay Hà Nội cũng đang phát triển nhanh hạ tầng giao thông công cộng, nhất là các đường sắt đô thị hỗ trợ người dân đi lại.

Cùng với Hà Nội, ông Tùng cho rằng, với TP.HCM cũng có thể nghiên cứu thực hiện đề xuất này. Bởi thực tế, phương tiện giao thông chạy xăng dầu cũng là nguồn phát thải gây ô nhiễm không khí tại TP.HCM.

"Không nên đợi Hà Nội làm xong mà TP.HCM cũng nên nghiên cứu để có thể thực hiện việc này nhằm giảm thiểu ô nhiễm, ùn tắc", ông Tùng nêu.

Nên thực hiện thí điểm, có lộ trình, tính toán kỹ

Ông Tùng nhấn mạnh đề xuất này cần có lộ trình, thí điểm thực hiện, trước hết phải tuyên truyền, nâng cao nhận thức của người dân để tạo sự đồng thuận của cộng đồng.

Đồng thời, dựa trên số liệu qua các năm về số lượng xe đăng ký mới là bao nhiêu, có căn cứ, tính toán xem mức quota năm đầu triển khai là bao nhiêu, những năm sau lộ trình giảm như thế nào.

Quan tâm đến số liệu quan trắc chất lượng không khí, để có số liệu đối chiếu, so sánh và đánh giá tác động chính sách khi triển khai.

"Trước mắt nên thực hiện thí điểm ở các khu vực nội đô. Khi chuẩn bị đầy đủ truyền thông, cơ sở khoa học, đánh giá... có thể thực hiện cùng với thí điểm vùng phát thải thấp. Đồng thời, tiếp tục xem xét, nghiên cứu các giải pháp khác", ông Tùng đề nghị và nhấn mạnh phải chuẩn bị kỹ, nếu không kỹ có thể không thành công, phản tác dụng.

Ông nêu ra một số lo ngại nếu áp dụng quota cho xe xăng cho người dân khu vực nội đô có thể dẫn đến tình trạng lách luật hay người dân mua xe, đăng ký ở các tỉnh, sau đó mang về nội đô sử dụng. Thậm chí, còn xuất hiện thị trường mua bán lại suất quota.

"Cần thấy làm việc này theo lộ trình, ở vùng nội đô trước chứ không thể làm đồng loạt ngay và dù có thể có tiêu cực, còn một số vấn đề song bước đầu hạn chế dần được một số xe xăng.

Quan trọng hơn cần tính toán kỹ hết các vấn đề phát sinh để có giải pháp, chính sách bổ sung cụ thể khi triển khai...

Cùng với đó, phải có các giải pháp phát triển xe điện cũng như hạ tầng trạm sạc để người dân cảm thấy tiện lợi và sẵn sàng chuyển đổi...", ông Tùng nói thêm.

Hà Nội sẽ cấm xe máy gây ô nhiễm tại một số khu vực phát thải thấp từ năm tới

Hà Nội sẽ cấm hoặc hạn chế xe mô tô, xe gắn máy không đáp ứng tiêu chuẩn mức 2 lưu thông vào vùng phát thải thấp theo khung giờ/thời điểm hoặc khu vực. Bước đầu thí điểm tại một số khu vực thuộc quận Hoàn Kiếm, Ba Đình từ năm 2025.