Tiếp tục chuỗi ý kiến hiến kế, kiến trúc sư Lý Đăng Huy chia sẻ với Tuổi Trẻ ý tưởng tổ chức công trình biểu tượng trên.

Những sẻ chia, nghĩa tình

* Tham gia góp ý thiết kế cho "Công trình biểu tượng ghi nhận sự chung sức, đồng lòng của người dân TP vượt qua đại dịch COVID-19", ông mong đóng góp điều gì?

- Theo tôi, đối với công trình công cộng có tính tưởng niệm, gắn với tình cảm của người dân TP.HCM nói riêng và người dân cả nước nói chung về đại dịch COVID-19 thì quan trọng nhất và đầu tiên mình phải xác định thông điệp bao trùm mà mình muốn gửi đến, hướng đến người xem, người thụ hưởng.

Từ thông điệp đó mới xác định các hướng thiết kế, bố cục cho công trình.

Bản thân tôi, tôi muốn công trình trên sẽ thể hiện thông điệp về sự tri ân những người đã mất, trân quý cuộc sống hiện tại khi đã vượt qua đại dịch để sống tốt đẹp hơn, xây dựng cuộc sống tương lai. Bởi lẽ mất mát từ đại dịch là quá khủng khiếp cho đồng bào TP và cả nước, nhất là mất mát về nhân mạng.

* Từ thông điệp đó, công trình nên mang lại cảm xúc, giá trị gì cho người xem, người tham quan?

- Tôi mong muốn người xem, người tham quan sẽ không sa vào cảm xúc đau thương, bi lụy từ những mất mát của đại dịch.

Tôi tin hơn 10 triệu dân ở TP.HCM hiện tại nói riêng và 100 triệu dân cả nước nói chung hiện nay đều có trải qua những mất mát từ đại dịch. Có người mất người thân nhất (cha mẹ, ông bà, con cái, vợ chồng), có người mất người thân họ hàng, bạn bè, xóm giềng…

Và trong đại dịch, tùy mỗi gia đình, mỗi hoàn cảnh, nỗi mất mát mà họ cảm nhận mức độ nỗi đau khác nhau, không có mẫu số chung nào. Sẽ thật khó để công trình có thể khái quát nỗi đau bơ vơ, lạc lõng của những đứa trẻ bỗng mất cha mẹ, sẽ thật khó để diễn tả nỗi bàng hoàng của gia đình khi nhận lại cha mẹ, người thân bằng hũ cốt…

Trên hết những sẻ chia, những nghĩa tình, đùm bọc của tất cả người dân gồm cả những người dân, những lực lượng tuyến đầu chống dịch là giá trị đáng quý cần lan tỏa. Tôi muốn mọi người đến không gian tưởng niệm đó cảm nhận đủ độ lắng, đủ tĩnh để mỗi người tự cảm nhận, nhớ lại những ký ức qua đại dịch đó.

Từ phút giây lắng lòng lại đó sẽ gợi mở cho mọi người quý trọng từng khoảnh khắc sống trong hiện tại và phấn đấu cho cuộc sống tốt đẹp hơn, yêu thương nhau hơn, cư xử nghĩa tình như phẩm chất vốn có.

Gợi mở cảm xúc, tương tác

* Như vậy ý tưởng thiết kế chủ đạo cho công trình biểu tượng người dân TP chung sức, đồng lòng vượt qua COVID-19 như thế nào ?

- Từ thông điệp và giá trị trên tôi định hướng thiết kế chủ đạo cho công trình dựa trên tinh thần chữ tĩnh.

Tôi còn nhớ những ngày đại dịch TP.HCM vốn có nhịp sống sôi động, rộn ràng thì bỗng chốc phong tỏa, yên tĩnh lạ lùng. Yên tĩnh đến mức buổi sáng có thể nghe được tiếng chim hót, tiếng xe cấp cứu văng vẳng ngày đêm.

Yên tĩnh đến mức tôi ở trong nhà nghe được cả tiếng máy phun thuốc khử trùng văng vẳng là biết lực lượng vừa vào trong xóm mang một người mất vì COVID-19 đi. Âm thanh vang lên trong không gian tĩnh lặng một cách bức bối, ngột ngạt đó khiến tôi và có lẽ cũng nhiều người rùng mình.

Như vậy không gian công viên gắn với công trình tưởng niệm thể hiện sự tĩnh lặng là đủ chất liệu để gợi cảm xúc của người dân về đại dịch.

Tĩnh là chất liệu không gian cần thiết để người dân đến đây lắng lòng lại, để mỗi người tự hồi tưởng, tự chạm đến ký ức, cảm xúc riêng mình, tự chiêm nghiệm về cuộc sống hiện tại và tương lai.

Hình thức của công trình biểu tượng không nên đóng khung, cứng nhắc vào những hình khối, màu sắc thể hiện sự bi thương hoặc hình ảnh nào rõ rệt mà nên trừu tượng hơn, đẹp, lạ hơn, gợi mở cho người xem nhiều tầng ý nghĩa, cảm xúc hơn bao gồm cả người dân TP nói riêng cũng như người dân, du khách các nơi.

Bởi lẽ công trình này không giới hạn về giá trị mang lại chỉ cho người dân TP. Bên cạnh đó các không gian và công trình biểu tượng nên thiết kế theo hướng hiện đại giúp cho người xem, người tham quan có thể tương tác, chạm đến, nghe, nhìn…

Về chất liệu của công trình đài tưởng niệm không nên theo kiểu truyền thống là điêu khắc trên chất liệu bê tông, thép, đồng…mà chất liệu tự nhiên, gần gũi hơn như nước, ánh sáng, nắng, gió…

Chẳng hạn như công trình tưởng niệm sự kiện 11-9 ở Mỹ là hồ nước rộng với hệ thống chiếu sáng hiện đại tạo nên các hình thù kiểu "tượng đài ánh sáng" đẹp mắt vào buổi tối. Đó là phương án hay mà chúng ta có thể tham khảo.

Với ý tưởng trên mang lại cho người dân sự tương tác đối với công trình. Khi có tương tác thì công trình mới "sống", mới mang lại sự thú vị, gắn bó với đời sống sinh hoạt của người dân TP chứ không đóng khung trong một công trình khô cứng gợi nhớ về mất mát, đau thương từ đại dịch để rồi người dân đến nhìn, cúi đầu tưởng niệm một tí rồi thôi.

* Theo ông, bố cục của công trình trên tại công viên số 1 Lý Thái Tổ nên như thế nào?

- Với hình thái, vị trí khu đất giáp vòng bùng binh, có các mặt tiếp giáp đường lớn với dòng xe, nhịp sống hối hả, tôi hình dung bố cục không gian của công trình này bao gồm ba lớp.

Đầu tiên mọi người đến công viên sẽ chuyển từ không gian động sang không gian tĩnh dần với mảng xanh quý giá sẵn có tại công viên này. Vì vậy cần bảo tồn thật tốt mảng xanh ở đây khi thực hiện công trình.

Tiếp theo sẽ là lớp không gian lắng dần để dẫn dắt cảm xúc của người xem, người tham quan, để họ bắt đầu lắng dịu lại và trải nghiệm các công trình được bố trí tại lớp không gian này. Tại đây có thể bố trí các khu vực để triển lãm tranh ảnh, tượng, nghệ thuật sắp đặt ngoài trời...

Cố gắng bảo tồn, cải tạo các biệt thự bên trong khu đất để làm thành nơi cung cấp dịch vụ ăn uống cho khách tham quan, làm nơi nghỉ chân kết hợp trình chiếu phim tư liệu, trưng bày hình ảnh, tranh ảnh, kỷ vật, hiện vật… liên quan đại dịch hoặc các sự kiện văn hóa, nghệ thuật.

Lớp cuối cùng là không gian tĩnh mở ra công trình khu tưởng niệm chính. Công trình này thật sự chạm được đến cảm xúc của người tham quan.

Sau khi tham quan tại đây, người dân theo trình tự các không gian lại đi ra khỏi công viên, chuyển sang không gian động, hòa nhập lại vào dòng xe hối hả. Việc này thể hiện tinh thần thông điệp là vào công viên này để lắng lòng lại, tưởng nhớ quá khứ đại dịch nhưng sẽ hướng về tương lai vì cuộc sống vẫn vận động không ngừng.

Ghi tên để tri ân người đã mất vì COVID-19

Cần được khắc tên để tưởng nhớ

Theo kiến trúc sư Hồ Viết Vinh, đối với đồng bào TP đã nằm xuống trong cuộc chiến chống đại dịch cần được tri ân, ghi nhớ một cách trân trọng tại công trình trên bằng cách khắc tên ở công trình.

"Rất nhiều công trình tưởng niệm trên thế giới đều có khắc tên các nạn nhân như công trình kỷ niệm sự kiện 11-9 ở Mỹ hay trận động đất ở Đường Sơn, Trung Quốc…

Đối với 23.000 đồng bào mất đi cần được nhắc nhớ một cách trang trọng để mọi người còn biết tưởng nhớ đến ai, tri ân ai. Những người đã nằm xuống cho cuộc sống hôm nay thì bất kể họ là ai không phân biệt phải được những người hôm nay, thế hệ sau đến công trình tham quan tự lắng đọng, biết ơn mới thể hiện sự nhân văn…", ông Vinh nói.

Đồng tình, kiến trúc sư Lý Đăng Huy cũng góp ý thêm việc ghi tên những người đã nằm xuống vì COVID-19 tại công trình tưởng niệm không nên theo lối mòn cũ là dựng bảng đồng hoặc bê tông dày khắc tên lên đó.

Bởi lẽ với số nạn nhân nhiều như vậy thì các bảng đồng, bê tông sẽ khiến tổng thể công trình mất cân đối, hài hòa, làm giảm thẩm mỹ, cảm xúc cho người xem, tham quan. Trong khi đây là công trình không chỉ có ý nghĩa về mặt tưởng niệm mà còn là công trình nằm trong tổng thể không gian công cộng của khu đất, là nơi nhiều người đến với nhiều mục đích, nhu cầu cảm xúc khác nhau.

"Công trình này phải là công trình sống cùng thời gian là nơi lui tới cho hơn 10 triệu dân TP nói riêng và 100 triệu dân của cả nước tham quan.

Vì vậy việc ghi tên đồng bào tử nạn nên thể hiện một cách thẩm mỹ, hài hòa trong không gian kiến trúc chung của khu tưởng niệm cũng như công viên. Hoặc cũng có thể ghi tên theo cách khác hơn, ví dụ như bảng đèn led hoặc mã QR có chứa danh sách các nạn nhân…" - ông Huy nói.

Hài hòa, tối ưu giá trị cảnh quan

Góp ý về quy mô, hình thái của công trình theo kiến trúc sư Trần Đình Dũng, cần hài hòa với cảnh quan kiến trúc khu vực này vốn có mảng xanh lớn và các căn biệt thự cổ.

Việc thực hiện công trình tưởng niệm gắn liền với công viên, không gian văn hóa, công cộng tại đây. Vì vậy cần bảo tồn tối đa mảng xanh có sẵn ở khu đất này. Đồng thời trong khu đất này còn có các biệt thự cổ có giá trị về kiến trúc cũng cần cải tạo, bảo tồn, sử dụng hiệu quả công năng.

Các biệt thự này có thể cải tạo thành gắn với tượng đài, thành nơi trưng bày kỷ vật, hiện vật, hình ảnh, chiếu phim tư liệu… về đại dịch. Cùng với đó các biệt thự cũng có thể cải tạo thành nơi diễn ra các hoạt động phục vụ khách trú chân, ăn uống, hoạt động văn hóa, nghệ thuật, biểu diễn khác.

Việc bảo tồn các biệt thự cổ cũng thể hiện tinh thần tôn trọng các giá trị kiến trúc, văn hóa đã làm nên hồn cốt đô thị của TP.

"Cái khó của công trình tưởng niệm là dẫn dắt cảm xúc của người xem, người tham quan như thế nào chứ không phụ thuộc vào quy mô hay sự hoành tráng.

Tôi mong rằng công trình đài tưởng niệm sẽ có sự độc đáo về mặt ý tưởng, kiến trúc, có thể dẫn dắt cảm xúc của người dân khi tham quan chứ không nhất thiết phải hoành tráng hay nhắc nhớ chuyện đau buồn đã qua. Vì tôi cho rằng công trình sẽ gắn với nỗi niềm của từng gia đình, từng người dân ở TP trải qua đại dịch. Vì vậy công trình này cần chú trọng đến yếu tố cảm xúc" - ông Dũng nói.

Ông Dũng cũng góp ý thêm bên cạnh việc Sở Văn hóa - Thể thao cho người dân góp ý, hiến kế cho công trình biểu tượng ghi nhận sự chung sức, đồng lòng của người dân TP vượt qua đại dịch COVID-19 thì nên tổ chức một cuộc thi ý tưởng thiết kế.

"Công trình này sẽ chạm đến cảm xúc của hầu hết người dân TP ở mọi tầng lớp. Vì vậy tôi nghĩ nên tổ chức cuộc thi thiết kế. Trên cơ sở nội dung thông điệp mà Sở Văn hóa - Thể thao định hướng tôi tin rằng sẽ thu lại nhiều ý tưởng thiết kế rất hay, rất giá trị để TP có thể lựa chọn. Kinh nghiệm tham gia các cuộc thi ý tưởng thiết kế tôi thấy rằng đôi khi có những ý tưởng đoạt giải lại vượt xa sự tưởng tượng ngoài chủ đề cuộc thi đưa ra…" - ông Dũng nói.

Đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19: Biểu tượng của lòng tri ân và lời nhắc về giá trị cuộc sống

Báo Tuổi Trẻ đang tiếp nhận ý kiến của bạn đọc góp ý về công trình Đài tưởng niệm nạn nhân COVID-19. Công trình đang chuẩn bị xây dựng tại số 1 Lý Thái Tổ, phường Vườn Lài, TP.HCM.