Tại Việt Nam, vấn đề này cũng nhận được sự quan tâm đặc biệt khi nhiều phụ huynh, giáo viên và chuyên gia bày tỏ ủng hộ sớm siết chặt quản lý đối với việc trẻ em sử dụng mạng xã hội.

Hậu quả mạng rất nghiêm trọng với trẻ

ThS Lê Anh Tú (giảng viên khoa quan hệ công chúng và truyền thông Trường đại học Kinh tế - Tài chính TP.HCM (UEF) kiêm Giám đốc iGem Agency):

Cách làm hay

Từ góc độ bảo vệ trẻ, tôi thấy việc siết lại cũng như cấm trẻ em sử dụng mạng xã hội rất đáng ủng hộ.Việc Úc cấm trẻ em dưới 16 tuổi sử dụng mạng xã hội là hoàn toàn hợp lý. Nhiều quốc gia ở châu Âu cũng đang áp dụng những quy định tương tự với các mốc như 12, 13 hay 16 tuổi tùy theo mức độ nguy cơ và khả năng kiểm soát.

Một số nền tảng hiện chứa nhiều nội dung người lớn, ví dụ như mạng xã hội X của Elon Musk (trước đây là Twitter). Sau khi mua lại, ông ấy thay đổi định hướng nội dung theo hướng thương mại nhiều hơn, nên trên đó xuất hiện nhiều nội dung người lớn, nhạy cảm. Vì vậy, tôi thấy việc cấm trẻ em sử dụng nền tảng này là hoàn toàn hợp lý.

Trước lượng clip ngắn tràn lan, dễ khiến trẻ xem liên tục và trở nên "nhũn não", việc các bạn cứ lặp đi lặp lại thói quen xem hết clip này tới clip khác lâu dần đầu óc sẽ kém linh hoạt, giảm khả năng tập trung và suy xét. Một số nghiên cứu gần đây cũng chỉ ra rằng ngay cả người lớn khi phụ thuộc quá nhiều vào AI cũng có xu hướng suy giảm sự linh hoạt trong tư duy.

Về cách quản lý, theo tôi, mạng xã hội nên yêu cầu xác minh danh tính thật bằng giấy tờ, trẻ sẽ rất khó khai gian. Trường hợp cố tình dùng thông tin giả, người dùng phải tự chịu trách nhiệm và có thể bị khóa tài khoản, như vậy sẽ hiệu quả hơn.

ThS giáo dục học Chế Dạ Thảo (Giám đốc Trung tâm Tư vấn và Phát triển năng lực người học Trường đại học Công nghệ TP.HCM):

Có lợi cho sức khỏe tinh thần trẻ

Về việc cấm trẻ dưới 16 tuổi dùng mạng xã hội ở Úc, tôi cho rằng đây là động thái mạnh và có lợi cho sức khỏe tinh thần đối với trẻ em dưới 16 tuổi. Trẻ dưới 16 tuổi là nhóm có cảm xúc phát triển rất nhanh, nhưng khả năng tự kiểm soát và đánh giá rủi ro còn hạn chế. Vì vậy các em đặc biệt nhạy với kích thích từ môi trường mạng, nhất là những nội dung gây sốc, lệch chuẩn hay cổ vũ hành vi cực đoan.

Những nội dung này ảnh hưởng đến trẻ qua ba mặt:

Về nhận thức, trẻ dễ hình thành chuẩn mực sai lệch về cái đẹp, sự nổi tiếng hay giá trị bản thân. Các trào lưu khoe khoang, thử thách nguy hiểm hoặc cách giao tiếp tiêu cực có thể khiến trẻ nghĩ đó là điều bình thường.

Về cảm xúc, việc tiếp xúc lâu dài với nội dung độc hại như kích động, so sánh, body shaming khiến trẻ dễ lo âu, tự ti, cáu gắt. Nhiều em phụ thuộc vào lượt like, bình luận để xác định giá trị của mình.

Về hành vi, do khả năng tự kiểm soát còn yếu, trẻ rất dễ bắt chước. Những thử thách nguy hiểm, bạo lực lời nói hay xu hướng "drama hóa" sự việc có thể khiến trẻ hành động bốc đồng, gây hại.

Điều đáng lo là thuật toán cá nhân hóa sẽ đẩy các nội dung lệch chuẩn xuất hiện dày đặc hơn khi trẻ lỡ tương tác một lần. Tác động vì thế trở nên lặp đi lặp lại, ăn sâu và khó lường, nhất là khi trẻ thiếu kỹ năng số, kỹ năng cảm xúc và sự đồng hành từ gia đình, nhà trường.

Theo tôi, việc cấm chỉ là một phần, cần đi kèm giáo dục kỹ năng số, tăng trách nhiệm của nền tảng và sự đồng hành của gia đình. Một hệ thống bảo vệ toàn diện sẽ hiệu quả hơn là chỉ cấm đơn lẻ.

Nên áp dụng như các nước

Anh Nguyễn Văn Thái (35 tuổi, phụ huynh học sinh ngụ phường Tân Hiệp, TP.HCM):

Ưu tiên cho con tập thể thao và học kỹ năng

Tôi hoàn toàn ủng hộ việc Úc triển khai quy định cấm trẻ em dưới 16 tuổi sử dụng mạng xã hội. Theo tôi thấy, môi trường mạng hiện nay có quá nhiều nội dung bạo lực, đồi trụy, phản cảm xuất hiện và lan truyền rất nhanh.

Ở lứa tuổi mà con tôi cũng như nhiều bạn trẻ chưa đủ khả năng phân biệt đúng sai, các em rất dễ tò mò, dễ bắt chước theo những hành vi lệch chuẩn mà những video độc hại thể hiện.

Nhiều phụ huynh bận rộn và không thể kiểm soát con 24/24, vì vậy một hàng rào pháp lý rõ ràng sẽ giúp gia đình yên tâm hơn. Tôi tin rằng quy định này giúp bảo vệ trẻ em và góp phần tạo ra một môi trường mạng lành mạnh để các bạn phát triển.

Ở nhà, tôi luôn ưu tiên cho con gái 11 tuổi vận động thể thao, học thêm kỹ năng như vẽ vào buổi chiều tối.

ThS Đặng Ngọc Thu (Giám đốc Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên quận 6):

Nhiều quốc gia đã mạnh tay cấm

Nhiều quốc gia mạnh tay cấm hoặc hạn chế trẻ dưới 16 tuổi sử dụng mạng xã hội không phải là phản ứng cực đoan, mà là kết quả của quá trình quan sát dài hơi về những tổn thương tâm lý đang lan rộng trong giới trẻ.

Từ góc độ một người làm giáo dục, tôi nhìn thấy khá rõ những hậu quả đang diễn ra mỗi ngày. Nhiều học sinh mất tập trung, học lực giảm sút, cảm xúc bất ổn, hành vi thay đổi đột ngột... 

Có những mâu thuẫn rất nhỏ trên mạng nhưng được đẩy lên thành xung đột thật ở trường. Có em thức đến nửa đêm để lướt video, sáng hôm sau bước vào lớp đầy mệt mỏi.

Thực tế ở trường chúng tôi, nhiều bạn vì hoàn cảnh gia đình, vì lý do khách quan mới vào đây học giáo dục thường xuyên. Song cũng không ít trường hợp là học sinh cá biệt, trễ học vì ham chơi game, mải mê với điện thoại dẫn đến thi trượt, không đủ điểm vào các trường công lập.

Khi giáo viên làm việc với phụ huynh về những em điểm thấp, họ cũng bày tỏ sự bất lực vì nguyên nhân chính là do các em về nhà chỉ thích bấm điện thoại, lướt mạng xã hội, thời gian cho việc đó đã chiếm hết giờ học.

Thầy Nguyễn Huy Phương (Phó hiệu trưởng Trường phổ thông nội trú IVS):

Việt Nam nên áp dụng cấm

Môi trường mạng đang trở thành chất xúc tác khiến những vấn đề tâm lý của trẻ bùng lên mạnh hơn bao giờ hết. Nhiều năm làm việc tại IVS , tôi thấy rất rõ một điều rằng học sinh đến với chúng tôi phần lớn đều đã trải qua những cú trượt dài như nghiện game, lệ thuộc vào mạng xã hội, đảo lộn nhịp sinh hoạt, thậm chí có em rơi vào trạng thái trầm cảm hoặc xung đột bạo lực vì một câu nói trên mạng.

Có những học sinh tưởng như rất hiền lành, nhưng chỉ sau vài tháng đắm chìm trong thế giới ảo, các em trở nên cục tính, xa lánh gia đình, mất khả năng tập trung. Nhiều phụ huynh nghĩ con chỉ "nghiện chơi", nhưng thực chất đó là một dạng lệ thuộc tâm lý giống như nghiện hành vi, khó thoát ra nếu không có can thiệp chuyên môn.

Vì vậy, khi nhiều quốc gia giới hạn trẻ dưới 16 tuổi sử dụng mạng xã hội, tôi cho rằng đó không phải là biện pháp quá tay, mà là một nỗ lực bắt buộc để bảo vệ trẻ khỏi một môi trường mà ngay cả người lớn còn khó kiểm soát. Việt Nam hoàn toàn nên cân nhắc áp dụng các mô hình tương tự, nhưng cần làm theo cách phù hợp với năng lực quản lý của chúng ta.

Trong môi trường nội trú như IVS, chúng tôi chứng kiến sự thay đổi rõ rệt khi học sinh được tách khỏi mạng xã hội trong một thời gian. Các em ngủ tốt hơn, giao tiếp tốt hơn, bắt đầu động não trở lại, tập trung vào các hoạt động thể chất và học tập.

Nhiều học sinh sau khi cai game và cai mạng xã hội mới thừa nhận rằng các em từng "không điều khiển được bản thân", rằng mạng xã hội khiến các em giận dữ, nông nổi hoặc tự ti hơn.

Phạm Anh Thư: Em từng chơi game nhiều đến mức không còn quan tâm bài vở, cũng ít nói chuyện với ba mẹ, thậm chí có lúc em cáu gắt vô cớ chỉ vì bị hạn chế thời gian chơi.

Mạng xã hội còn kéo em vào nhiều thứ tiêu cực. Em hay xem những clip "drama", những chuyện gây sốc hay cãi vã trên mạng. Mới đầu xem cho vui, nhưng dần dần lúc nào trong đầu cũng đầy sự bực bội và so sánh.

Khi ba mẹ đưa em vào IVS, em phản ứng dữ lắm. Em nghĩ mình bị ép buộc, bị tách khỏi thế giới mà em quen thuộc.

Nhưng sau vài tháng không dùng mạng xã hội, em thấy đầu óc mình nhẹ đi nhiều, ngủ ngon hơn, ít nổi nóng, và bắt đầu để ý đến những người xung quanh.

Lúc rảnh em chơi thể thao hoặc đọc sách với bạn, tự nhiên thấy vui hơn trước.

Nếu hỏi em có ủng hộ việc hạn chế trẻ dưới 16 tuổi dùng mạng xã hội không thì bây giờ em sẽ nói là có.

'Lá chắn' nào cho con trước độc hại trên mạng xã hội?

Thời gian qua mạng xã hội nổi lên với nhiều thông tin độc hại, một lần nữa đánh thức 'tuyến phòng vệ' từ gia đình trong câu chuyện bảo vệ, định hướng kỹ năng cho con...