Buổi sáng cuối tuần, anh Minh - một nhân viên IT ở phường Bình Lợi Trung (TP.HCM) - ngồi ở bàn ăn cùng con gái lớp 7 để kiểm tra lịch sử truy cập trên chiếc máy tính bảng dùng chung của cả nhà. Đây đã trở thành thói quen của gia đình anh từ ba năm nay: không ai trong nhà, kể cả cha mẹ, có "thiết bị riêng" trong phòng ngủ.

Chuyện nhỏ từ những mái nhà thời công nghệ

Con gái anh Minh chỉ được dùng máy tính bảng tối đa một giờ mỗi ngày, bất kỳ video mới nào con muốn xem đều phải gọi cha mẹ lại cùng xem. "Không phải vì chúng tôi nghi ngờ con mà vì chỉ một cú lướt thôi, nội dung độc hại có thể tràn vào tâm trí trẻ nhanh đến mức người lớn không tưởng tượng nổi", anh nói.

Chị Hạnh, giáo viên tiểu học ở TP Đà Nẵng, lại có quy tắc "3 chung": thiết bị chung, tài khoản chung và thời gian chung. Con trai 12 tuổi của chị không có mật khẩu riêng và không được ở một mình khi sử dụng Internet. "Mọi thứ phải diễn ra trong phòng sinh hoạt gia đình, dưới ánh sáng và trong tầm mắt người lớn", chị chia sẻ.

Nói với Tổ ấm, chị cho biết từng chứng kiến một học sinh lớp 6 rối loạn lo âu vì bị bạn bè "ném đá" trong nhóm chat kín. Một câu trêu chọc, vài biểu tượng chế giễu tưởng như vô hại lại đẩy cậu bé vào khủng hoảng.

"Tôi nhận ra rằng trẻ không thể tự bảo vệ mình. Chúng quá nhạy cảm, quá dễ tổn thương khi bị đẩy vào không gian mạng hoang dã như hiện nay", chị Hạnh bày tỏ.

Ở Hà Nội, gia đình anh Quang có nguyên tắc đơn giản: con dưới 16 tuổi không có mạng xã hội cá nhân. Con chỉ có thể liên lạc qua Zalo của mẹ và khi cần xem nội dung gì online, con phải dùng máy tính đặt ở phòng khách.

"Chúng tôi không cấm tuyệt đối nhưng trì hoãn càng lâu càng tốt", anh Quang chia sẻ.

Nguy hại không thể xem nhẹ

Khi Úc áp dụng lệnh cấm trẻ dưới 16 tuổi sử dụng mạng xã hội, dư luận đã dậy sóng. Có người ủng hộ, có người phản đối nhưng phần lớn đều thấy một điều: trẻ vị thành niên chưa đủ trưởng thành để tự bảo vệ mình trước môi trường số đầy biến động. Và đó không phải là
nỗi lo vô cớ.

Chỉ cần một clip gây sốc hay một dòng "ném đá", trẻ có thể gục ngã. Nguy cơ còn đến từ các thuật toán: khi người xem nội dung tiêu cực, nền tảng sẽ liên tục đẩy thêm những nội dung tương tự, nhốt trẻ trong một "vòng xoáy độc hại" mà ngay cả người lớn cũng khó kiểm soát.

Trong bối cảnh ấy, ThS văn hóa học truyền thông Trần Thanh Hùng nhiều năm làm báo nói phát thanh khiến ông đủ nhạy để nhận ra những "vết nứt tâm lý" của trẻ qua từng tiếng thở dài, từng cuộc gọi cầu cứu của phụ huynh.

"Trẻ em giống như những "người đi đường mới tập bước" trên xa lộ thông tin. Chỉ một cú lướt nhẹ đã mở ra cánh cửa dẫn vào những thế giới đầy kích động và tổn thương. Với cảm xúc mong manh, các em quá dễ bị cuốn vào vòng xoáy mà chính người lớn đôi khi còn chới với", ông nói.

Theo ông, bảo vệ trẻ cần ba tầng lá chắn. Lá chắn đầu tiên là gia đình. Cha mẹ phải là "tường lửa sống": trì hoãn tối đa việc cho con có tài khoản riêng, đặt thiết bị ở không gian chung và tuyệt đối không để trẻ một mình với mạng xã hội trong phòng ngủ. Nhưng quan trọng hơn cả là đồng hành. "Ba mẹ nên là người bạn truyền thông của con. Giám sát để yêu thương chứ không phải để hoài nghi".

Lá chắn thứ hai là nhà trường. Theo đó, trong một chương trình giáo dục hiện đại, kỹ năng số không thể bị xem nhẹ: phân biệt thật - giả, tránh xâm hại trực tuyến, bảo vệ dữ liệu cá nhân, ứng phó khi bị bắt nạt online.

Lá chắn thứ ba là khung pháp lý. Nhiều nước siết chặt độ tuổi sử dụng mạng xã hội bằng luật, còn Việt Nam đã có nghị định 147/2024 - yêu cầu tài khoản dưới 16 tuổi phải đăng ký bằng thông tin của cha mẹ. Tuy vậy vẫn cần tiến xa hơn: buộc nền tảng xác thực độ tuổi, phân tầng nội dung, lọc video độc hại và cảnh báo phụ huynh khi trẻ tiếp cận nguy cơ. "Chính sách là lá chắn lớn nhất nhưng phải được thực thi mạnh mẽ thì mới có hiệu quả", ThS Trần Thanh Hùng nhận định.

Mạng xã hội là con dao hai lưỡi. Nó có thể mở ra một chân trời học hỏi, sáng tạo, kết nối nhưng cũng có thể trở thành vực sâu của so sánh, sợ hãi và tổn thương. Trẻ không thể lớn lên khỏe mạnh nếu chỉ dựa vào may rủi.

Nhiều nước đã cấm, Việt Nam nên 'quản chặt' trẻ em dùng mạng xã hội

Quốc hội Úc vừa chính thức thông qua luật có nội dung cấm người dưới 16 tuổi sử dụng mạng xã hội, gồm cả Facebook, TikTok, YouTube. Còn ở Việt Nam thì sao?