Bí quyết phát triển xanh của thủ đô Thụy Điển đã trở thành hình mẫu và động lực để những nơi khác học hỏi.

Thành phố này cũng hướng đến đạt được trạng thái khí hậu tích cực, tức là loại bỏ nhiều CO2 ra khỏi khí quyển hơn thải ra, với việc triển khai các biện pháp như bể chứa carbon.

Chính quyền là động lực

Năm 2010, Stockholm trở thành thành phố đầu tiên được Ủy ban châu Âu phong tặng danh hiệu "Thủ đô xanh nhất châu Âu". Năm 2023, Essential Living xếp hạng Stockholm ở vị trí số 4 trong 10 thành phố xanh nhất châu Âu. Còn theo tạp chí Forbes, Tổ chức European Best Destinations xếp Stockholm trong nhóm 20 thành phố châu Âu xanh nhất vào năm 2022.

Trong chuyến công tác đầu tháng 12 tới Thụy Điển, phóng viên Tuổi Trẻ có trao đổi với ông Björn Hugosson - người đứng đầu về vấn đề khí hậu tại Tòa thị chính Stockholm. Ông cho biết việc phần lớn đất đai của Stockholm thuộc sở hữu của thành phố, cho phép chính quyền thủ đô thiết lập các quy định trong việc sử dụng đất.

"Nếu chúng tôi muốn phát triển một khu vực nhà ở mới, chúng tôi có thể yêu cầu các công trình này phải thân thiện với môi trường, tiêu thụ ít năng lượng hơn", ông Hugosson đặt vấn đề.

Một minh chứng rõ nét cho sự khác biệt này là hệ thống sưởi ấm tập trung có tuổi đời hơn 50 năm của Stockholm. Người dân ở nơi này không cần phải lắp đặt các hệ thống sưởi riêng bởi 80% tòa nhà ở Stockholm hiện được kết nối với hệ thống sưởi tập trung với nhiệt được truyền đến từ các nhà máy lớn.

Hệ thống này cho phép thành phố đưa ra các quyết định chuyển đổi sang năng lượng sạch trong sản xuất nhiệt. Hiện nay các công ty năng lượng đã ngưng hoàn toàn việc sử dụng năng lượng từ dầu và chuyển sang các năng lượng sinh học hoặc đốt chất thải để tạo nhiệt.

Thậm chí các tòa nhà còn có thể bán lượng nhiệt dư thừa vào mạng lưới, tạo ra một thị trường năng lượng hiệu quả. Chẳng hạn một trung tâm dữ liệu tạo ra rất nhiều nhiệt và cần được làm mát, do đó trung tâm này có thể đưa lượng nhiệt dư thừa này vào đường ống dẫn nhiệt.

"Đây là một ví dụ về hạ tầng công cộng được thiết kế để tạo ra một thị trường mua bán nhiệt và đã được chứng minh có hiệu quả cao", ông nói.

Bên cạnh việc từ bỏ nhiên liệu hóa thạch, Stockholm đang cân nhắc triển khai công nghệ năng lượng sinh học kết hợp thu nạp và lưu trữ carbon (Bio-CCS hay BECCS) tại cơ sở của công ty năng lượng Stockholm Exergi, nhằm thu giữ CO₂ và đưa chúng trở lại lòng đất.

Cơ sở này có tiềm năng thu giữ 800.000 tấn CO₂ mỗi năm, giúp làm mát bầu khí quyển. Đây có thể là một trong những dự án tiên phong tại châu Âu trong ứng dụng công nghệ BECCS. Dù vậy, ông Hugosson thừa nhận công nghệ này còn khá mới mẻ và tốn kém.

Thành phố của tàu ngầm và xe điện

Ông Hugosson cho rằng các thành phố tại Việt Nam có thể học hỏi mô hình thu phí tắc nghẽn như Stockholm. Ô tô khi di chuyển vào thành phố này sẽ bị tính phí tắc nghẽn khoảng 4 euro (khoảng 105.000 đồng). Tiền thu được sau đó được thành phố tái đầu tư vào các tuyến đường và tàu điện ngầm mới.

Biện pháp này đã rất thành công khi góp phần giảm tới 20% lưu lượng giao thông, rút ngắn thời gian di chuyển đồng thời thúc đẩy người dân sử dụng các phương tiện công cộng.

Di chuyển bằng phương tiện công cộng là một lựa chọn với chi phí hợp lý và đa dạng, từ hệ thống tàu ngầm dày đặc đến xe điện mặt đất, xe buýt, scooter điện. Không chỉ thuận tiện và nhanh chóng, đi lại bằng tàu điện ngầm cũng trở thành một "đặc sản" không thể bỏ lỡ bởi Stockholm rất nổi tiếng với các ga tàu được thiết kế ấn tượng như triển lãm nghệ thuật.

Với tham vọng loại bỏ sử dụng nhiên liệu hóa thạch vào năm 2040, "Stockholm đang tiếp tục những nỗ lực giảm lưu lượng ô tô và thúc đẩy sử dụng phương tiện giao thông công cộng, khuyến khích người dân đi bộ và đi xe đạp, đồng thời điện khí hóa các phương tiện giao thông", ông Hugosson chia sẻ.

Hiện khoảng 30% ô tô trên đường phố Stockholm là xe điện hoặc xe plug-in hybrid. Thành phố có thể cấp đất miễn phí cho các trạm sạc nhưng yêu cầu các công ty phải tuân thủ tiêu chuẩn chất lượng và mỹ quan đô thị.

Vào năm 2025, Stockholm cũng sẽ đưa vào vận hành khu vực "phát thải ròng bằng 0" trong diện tích khoảng 20 khối nhà. Chỉ có các loại xe điện, xe chạy bằng năng lượng hydro hay xe CNG đạt tiêu chuẩn khí thải Euro 6 mới được di chuyển ở khu vực này.

Hiện tại 90% người đến khu vực này sử dụng phương tiện công cộng, đi xe đạp hoặc đi bộ, trong khi chỉ 10% đi ô tô. Dù còn nhiều ý kiến tranh cãi song ông Hugosson nhấn mạnh thành phố muốn ưu tiên tiếng nói của nhóm đa số sử dụng phương tiện công cộng và chịu ảnh hưởng bởi ô nhiễm không khí.

Sáng kiến này sẽ được nhân rộng nếu thử nghiệm tại khu vực nhỏ thành công. "Khu vực này sẽ góp phần cải thiện chất lượng không khí và gửi đi thông điệp xe điện là tương lai", ông Hugosson giải thích.

Bắc Âu xanh và kinh nghiệm cho Việt Nam: Thụy Điển tham vọng nói không với nhiên liệu hóa thạch

Nhiều người tin rằng khi một nền kinh tế phát triển, lượng điện tiêu thụ sẽ tăng lên. Song nhiều quốc gia, trong đó có Thụy Điển, đã cho thấy một câu chuyện khác: GDP tăng nhưng lượng điện sử dụng vẫn ổn định suốt nhiều năm.