Nguyên nhân gây đau và mỏi cơ

Bác sĩ Tăng Hà Nam Anh (phó chủ tịch Hội Y học thể thao và Nội soi khớp Đông Nam Á) chia sẻ về vấn đề này:

Một số người thấy các loại máy giúp tập thể dục có nhiều chức năng hay quá, nhưng khi mua về kết quả tập không như mong muốn. Chúng ta hãy thử tìm hiểu xem như thế nào.

Về mặt lý thuyết tập luyện, trên phương diện sinh hóa, người ta tạm chia (không phải lúc nào cũng rõ ràng) ra làm 3 kiểu luyện tập.

Đầu tiên là kiểu tập làm tăng sức cơ, làm cơ to ra. Các cơ phải được luyện tập với kháng lực lớn trong thời gian ngắn như tập cử tạ, thể hình.

Kiểu tập thứ hai là tập cho cơ thể đốt cháy năng lượng bằng oxy (aerobic fitness). Ở kiểu tập này, người tập thường không làm các động tác mạnh mẽ mà chỉ làm các động tác bình thường với tốc độ nhanh hơn một chút.

Đây là kiểu tập mà đa số chúng ta đang áp dụng, như đi bộ hay chạy bộ nhẹ, đi bơi hay đạp xe. Cơ thể cung cấp năng lượng cho cơ hoạt động bằng việc đốt cháy glucose và đặc biệt chất béo bằng quá trình oxy hóa, tim tăng thể tích tống máu để cung cấp đủ oxy (đây là kiểu tập mà chúng ta hay áp dụng làm tim khỏe hơn, cơ tốt hơn, giảm dư lượng mỡ trong cơ thể).

Kiểu tập cuối cùng là tập dùng năng lượng cung cấp cho cơ hoạt động dưới dạng đốt cháy nguyên liệu không có oxy, hay gọi là chuyển hóa yếm khí. Kiểu tập này giúp kéo dài thời gian hoạt động của cơ thể. Tuy nhiên kiểu này sẽ tạo ra acide lactique là nguyên nhân gây đau và mỏi cơ. 

Nguyên nhân gây đau đầu tiên dễ thấy và dễ hiểu nhất là tổn thương cơ gián tiếp gây rách cơ bán phần hay toàn bộ cơ.

Ở loại này nguyên nhân chính là do các bài tập, các động tác mạnh, đột ngột trong khi cơ chưa được làm nóng cũng như có thể chịu được cường độ lớn như vậy gây ra.

Kiểu đau này ngay chính người bệnh cũng chẩn đoán được vì nó liên quan đến chấn thương dễ nhận thấy. Tuy nhiên có nhiều người lại không đau ngay mà sau 24 - 72 giờ mới thấy đau cơ, các cơ co cứng và sưng làm giảm sức mạnh của cơ mà nguyên nhân là do tổn thương các cấu trúc trong sợi cơ.

Cơn đau này được gọi là đau cơ trễ (delayed muscle soreness). Với loại tổn thương này, việc nghỉ ngơi sẽ đem lại sự hồi phục từ từ, việc luyện tập nên bắt đầu ở cường độ thấp và tăng dần.

Nhưng có khi người tập không thấy đau thật sự mà thấy mỏi mệt, càng tập càng mỏi mệt, ăn không ngon, ngủ không yên, sức khỏe ngày càng kém hơn trước lúc tập. Đó chính là hội chứng luyện tập quá mức (overtraining syndrome).

Đây là hội chứng gây ra các rối loạn thần kinh - nội tiết do một chuỗi quá trình tập quá sức (overtraining) mà không đủ thời gian nghỉ ngơi. Hoặc do nghỉ ngơi không hợp lý, ví dụ như việc đánh tennis vào giữa trưa đến chiều rồi lại tiếp tục "chiến đấu" trên bàn nhậu.

Cần lên kế hoạch kỹ càng

Đối với quý cô, đó thường là việc nóng lòng đạt mục tiêu giảm béo bằng việc tăng cường độ, nhịp độ tập luyện thể thao. Nhất là khi nhìn sang bên cạnh mình thấy có nhiều người cũng tập như mình nhưng lại có thân hình hết sức lý tưởng.

Biểu hiện của hội chứng này bao gồm người tập thấy mình mau mệt dù tập y như hôm trước; khối lượng tập bị giảm đi; mệt mỏi triền miên; nhịp tim không giảm mà tăng chẳng hạn như vào buổi sáng; các cơ bị đau; sụt ký, ăn không ngon miệng; ngủ không ngon giấc.

Để giải quyết hậu quả của hội chứng này cần có thời gian nghỉ ngơi dài (tính bằng tháng), vẫn giữ chế tập luyện nhưng mức độ rất thấp, thấp hơn cả người bình thường cùng lứa và sẽ tăng dần lên thật chậm. Về tâm lý, cần sự động viên của người thân hay huấn luyện viên. Mọi lời nói châm chọc sẽ làm người bệnh chán nản hơn và thấy mỏi mệt.

Khi sự mệt mỏi kéo dài lâu hơn 6 tháng, chúng ta có hội chứng mệt mỏi mạn tính (chronic fatigue syndrome). Các triệu chứng cũng như trên. Tuy nhiên chỉ nên nghĩ đến hội chứng này sau khi đã cố gắng tìm các nguyên nhân khác mà không thấy.

Việc điều trị cũng là sự nâng đỡ về tinh thần, tập luyện (chứ không nên bỏ) thật nhẹ và điều trị triệu chứng.

Vì sao phụ nữ cần tập thể dục hơn nam giới?

Ai cũng cần tập thể dục. Nhưng với riêng phụ nữ, dường như họ lại càng có mục đích rõ ràng hơn nam giới trong các hoạt động về thể chất.