Thất bại trong nỗ lực thúc đẩy kung fu

Những chương trình như Võ Lâm Phong ra đời năm 2004, rồi đến Kunlun Fight năm 2014, từng thu hút đông đảo công chúng trong nước, kèm theo kỳ vọng "phát dương quang đại" giá trị của kung fu truyền thống trên võ đài chuyên nghiệp.

Thế nhưng thực tế thi đấu đã khiến tham vọng ấy trở nên mờ nhạt. Các võ sĩ sử dụng kỹ thuật thuần truyền thống thường bị hạ gục chóng vánh, làm dấy lên cuộc tranh luận kéo dài trong giới võ thuật và truyền thông Trung Quốc về tính thực chiến của kung fu.

Theo báo South China Morning Post (Hong Kong, 2020), nguyên nhân lớn nằm ở chỗ kung fu truyền thống không được thiết kế cho thi đấu theo luật hiện đại. 

Các đòn thế vốn xuất phát từ bối cảnh tự vệ, mang màu sắc văn hóa, và nhiều kỹ thuật thuộc nhóm động tác bị cấm trong thể thao đối kháng, như đánh vào mắt, cổ họng hay khớp. 

Khi bước vào võ đài với quy tắc chặt chẽ và trọng tài giám sát, phần tinh túy ấy gần như bị loại bỏ, khiến võ sĩ truyền thống lép vế trước những đối thủ đã quen với nhịp độ giao tranh, tra tấn thể lực và chiến thuật điểm số.

Một yếu tố khác đến từ quy trình huấn luyện. Theo tạp chí học thuật của Đại học Thể thao Bắc Kinh năm 2019, các môn phái cổ truyền thường thiếu khối lượng tập đối kháng cường độ cao, từ đó không phát triển được phản xạ dưới áp lực thực chiến. 

Trong khi đó, các môn hiện đại như tán thủ, quyền Anh hoặc kickboxing chú trọng va chạm thật, liên tục điều chỉnh chiến thuật dựa trên dữ liệu khoa học và video phân tích. Vì vậy, dù nhiều động tác kung fu trông đẹp mắt, khả năng chuyển hóa thành hiệu quả trận mạc lại hạn chế.

Làn sóng tranh cãi dâng cao từ năm 2017, khi võ sĩ tự do Từ Hiểu Đông liên tiếp thắng nhanh nhiều võ sư Thái Cực hoặc Vịnh Xuân chỉ trong vài chục giây. 

Báo Sixth Tone (Thượng Hải, 2018) ghi nhận phản ứng mạnh đến mức cơ quan chức năng buộc phải hạn chế việc thách đấu công khai, do lo ngại ảnh hưởng hình ảnh võ thuật truyền thống. 

Dù vậy, những thất bại ấy khiến công chúng đặt câu hỏi: nếu kung fu thực sự mạnh, vì sao lại không chứng minh được trên võ đài?

Không thể theo kịp võ hiện đại

Truyền thông quốc tế phân tích sâu hơn về góc độ đào tạo. South China Morning Post dẫn lời chuyên gia Song Wei thuộc Đại học Thể thao Bắc Kinh cho rằng kung fu truyền thống là sản phẩm văn hóa và mang tính trình diễn nhiều hơn. 

Theo ông Song Wei, kung fu có giá trị tinh thần và hình thái biểu diễn, nhưng không được xây dựng theo chuẩn đấu đối kháng hiện đại. Quan điểm này cho thấy sự chênh lệch về triết lý: một bên chú trọng bộ pháp, thân pháp đẹp mắt và nội công, bên còn lại tối ưu hóa lực, tốc độ và khả năng chịu đòn.

Ở góc độ tổ chức sự kiện, các chương trình như Kunlun Fight buộc phải mời nhiều võ sĩ nước ngoài theo luật kickboxing để thu hút khán giả. 

BBC tiếng Trung năm 2021 nhận định điều này làm mờ chất kung fu, biến các giải đấu được quảng bá là “truyền thống” trở thành sân chơi mang hơi hướng K-1, khiến nỗ lực xây dựng bản sắc riêng bị hòa loãng. 

Khi các võ sĩ cổ truyền không đủ sức cạnh tranh, nhà tổ chức thiên về hướng thương mại hóa, dẫn tới mất mục tiêu ban đầu.

Các nhà bình luận võ thuật trong nước cũng chỉ ra nguyên nhân nằm ở cấu trúc quyền lực của các môn phái. Theo Sina Sports (2019), nhiều hệ phái vận hành như võ đường gia truyền, nhấn mạnh lễ nghi và tôn sư trọng đạo hơn là kiểm chứng kỹ thuật thông qua thi đấu thực tế. 

Khi bản sắc bị đặt lên trên hiệu quả, quá trình cải tiến kỹ thuật gần như trì trệ. Trong khi đó, thể thao đối kháng hiện đại cập nhật liên tục dựa trên phân tích dữ liệu và khoa học huấn luyện.

Cũng cần thừa nhận kung fu sở hữu giá trị văn hóa lớn. Các bài quyền truyền thống giúp rèn sự linh hoạt, kiểm soát hơi thở, khả năng phối hợp thân thể, phù hợp với mục tiêu dưỡng sinh. Nhiều bài quyền còn được Bộ Văn hóa Trung Quốc ghi nhận là di sản phi vật thể. 

Tuy nhiên, theo báo The Paper (Thượng Hải, 2020), chính sự gắn nhãn di sản này khiến cải tiến trở nên khó khăn, bởi mọi thay đổi dễ bị xem là phá vỡ truyền thống.

Thất bại của kung fu trên võ đài chuyên nghiệp cho thấy sự chênh lệch giữa giá trị biểu diễn và giá trị thi đấu. Các môn võ quốc tế như muay Thái, đấu vật hoặc MMA phát triển dựa trên tính lặp tập dưới lực đòn thật. 

Trong khi đó, kung fu mang nhiều yếu tố triết học, giàu hình tượng. Khi hai hệ tư tưởng khác nhau gặp nhau, người thua không phải do kỹ thuật kém, mà do họ thi đấu trong một sân chơi không được xây dựng cho hệ thống của mình.

5 môn kung fu giàu tính thực chiến nhất - có Thiếu Lâm không?

Người hâm mộ võ thuật hiện đại từ lâu đã tỉnh táo trước những gì mà ngòi bút kỳ ảo của tiểu thuyết gia Kim Dung phóng đại về võ thuật Trung Hoa. Nhưng sự thật, làng kung fu vẫn có một số môn võ giàu tính thực chiến.