Sáng 4-11, Quốc hội thảo luận tại hội trường về đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2024; dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025.

Nêu ý kiến thảo luận, đại biểu Mai Thị Phương Hoa (phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp) đã đề cập đến vấn đề chống lãng phí trong bộ máy công quyền.

Coi nhẹ việc chống lãng phí ngay trong hoạt động quản lý

Theo bà Hoa, thời gian qua Đảng, Nhà nước đã rất quan tâm đến công tác chống lãng phí. Gần đây nhất, Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực mới được bổ sung nhiệm vụ mới về phòng, chống lãng phí.

Đặc biệt bài viết của Tổng Bí thư Tô Lâm về chống lãng phí đã đánh giá đúng thực trạng, chỉ ra nguyên nhân và đưa ra nhiều giải pháp rất trúng.

"Có thể nói đây là một thông điệp mạnh mẽ, sâu sắc, khuyến khích mọi người dân, đặc biệt là cán bộ trong bộ máy công quyền cần xem xét lại cách thức sử dụng và quản lý các nguồn lực trong toàn xã hội", bà Hoa nêu.

Tình trạng này theo bà Hoa, có nhiều nguyên nhân, trong đó còn có một bộ phận cán bộ có tâm lý coi nhẹ việc chống lãng phí ngay trong hoạt động quản lý.

Lâu nay họ chỉ coi lãng phí là hành vi cần phải khắc phục nhưng chưa đến mức nghiêm trọng, chưa coi lãng phí là hành vi nguy hiểm cho xã hội.

Bên cạnh đó có một số cán bộ còn quan niệm lãng phí chỉ là việc quản lý, sử dụng vốn, tài sản của Nhà nước không hiệu quả. Thực tế còn có lãng phí về cơ hội và thời gian.

Một chuyên gia nước ngoài đã nhận định rằng lãng phí cơ hội và thời gian là sự lãng phí tài sản vô hình lớn nhất của con người. Khi cơ hội và thời gian trôi qua sẽ không bao giờ quay trở lại.

Bà cũng dẫn lại ý kiến Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhận định thủ tục hành chính rườm rà làm lãng phí thời gian của người dân, doanh nghiệp; bệnh sợ trách nhiệm, đùn đẩy công việc sẽ lãng phí cơ hội phát triển của địa phương, đất nước.

Bệnh thành tích, tư duy nhiệm kỳ

Thêm vào đó, theo bà Hoa, "bệnh thành tích", "tư duy nhiệm kỳ", "tư duy chủ quan" của một số cán bộ muốn thực hiện những dự án ở địa phương, bộ ngành mình và trong nhiệm kỳ mình làm lãnh đạo để chứng tỏ năng lực, sự năng động.

Nhưng do cách làm nóng vội, sự tính toán chủ quan, sự không tuân thủ đầy đủ các quy trình, thủ tục nên một số dự án đã không đem lại hiệu quả như mong muốn.

Vừa qua một số dự án đã được Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực điểm mặt, chỉ tên là những dẫn chứng cụ thể nhất.

Một nguyên nhân khác, bà Hoa nói chế tài xử lý hành vi lãng phí đã ban hành nhưng tính răn đe chưa cao.

Trong đó Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí đã quy định trách nhiệm cá nhân, trách nhiệm người đứng đầu, việc xử lý hành vi vi phạm trong việc để xảy ra tình trạng lãng phí. Tuy nhiên các quy định này chủ yếu có tính chất cảnh báo, nhắc nhở.

Bộ luật Hình sự có 2 điều đề cập đến các hành vi phạm tội dẫn đến hậu quả lãng phí. Đó là tội thiếu trách nhiệm gây thiệt hại đến tài sản của Nhà nước, cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và tội vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí.

Trên thực tế, bà nói các điều luật này ít khi được sử dụng để xử lý hành vi lãng phí mà thường được xử lý bằng các tội danh khác như tội vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng, tội vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng…

Với cách xử lý này, mặc dù tội phạm vẫn bị trừng trị nhưng tính răn đe, giáo dục về chống lãng phí chưa cao.

Bà Hoa nhấn mạnh "nếu chống lãng phí thành công như chống tham nhũng thời gian qua thì đất nước ta nhất định sẽ vững vàng bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình".

"Khoáng sản là miếng mồi ngon"

Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) nêu về sự lãng phí trong khai thác, sử dụng tài nguyên.  Ông cho biết khoáng sản là tài nguyên quý giá, hầu hết không được tái tạo mà ngày càng cạn kiệt.

"Khoáng sản là miếng mồi ngon", đại biểu nhận định và cho biết những người biết cách sẽ khai thác triệt để, bất chấp hệ quả. 

Nhiều khoáng sản quý nằm lẫn lộn trong đất đá nên tổ chức, cá nhân lợi dụng sơ hở luật pháp để lách, khai thác. Việc khai thác khoáng sản quý trái phép diễn ra cục bộ ở một số nơi vẫn qua mắt được cơ quan chức năng...

Với đồng bằng, ông nhìn nhận việc khai thác cát sỏi, vật liệu xây dựng cũng phức tạp, bất cập.

Việc quy hoạch đánh giá trữ lượng rất khó khăn, độ chính xác không cao, "cát tặc" thường khai thác ở những nơi giáp ranh, địa hình phức tạp giữa các địa phương để dễ dàng lẩn trốn.

Ông Hòa nêu áp lực sử dụng cát sỏi thông thường để san lấp, khả năng thiếu vật liệu là rất lớn, sẽ ảnh hưởng đến tiến độ thi công của dự án, công trình.

Nhưng có điều nghịch lý là khối lượng đất đá thải ra từ các mỏ lại chưa sử dụng do chưa nghiên cứu để sử dụng cho công trình.

Trong khi đó tro xỉ của các nhà máy nhiệt điện, nhà máy đốt than thải ra hằng năm rất lớn nhưng vẫn chưa được sử dụng thay thế vật liệu san lấp. Lý do chưa được nghiên cứu kỹ và hướng dẫn thực hiện. 

Ông Hòa nêu việc nhiều nơi được chôn lấp bỏ thành đống rất lãng phí, ảnh hưởng đến môi trường.

Ông đề nghị Chính phủ, các bộ, ngành có giải pháp để sử dụng đất đá thải ra từ mỏ khoáng sản, xỉ than, từ các nhà máy nhiệt điện, nhà máy điện sử dụng thay thế cho cát sông làm vật liệu.

Thống nhất trình Quốc hội chính sách thí điểm 'gỡ vướng' cho nhà ở thương mại

Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ đánh giá chi tiết, toàn diện tình hình thực tiễn việc phát triển nhà ở thương mại, hiệu quả sử dụng quỹ đất dành cho phát triển nhà ở thương mại tại các tỉnh, thành phố.