Báo Financial Times (Anh) vừa cập nhật thông tin trong tuần này cho thấy Bắc Kinh đang tích cực thúc đẩy hình thức tài chính bền vững này. "Bất kể tình hình quốc tế có thay đổi ra sao, các hành động tích cực của Trung Quốc nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu sẽ không chậm lại", Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã nói như vậy hồi tháng 4.

Bứt phá với 70 tỉ USD

Ngân hàng Trung ương Trung Quốc đã khởi động thị trường trái phiếu xanh từ một thập kỷ trước. Đây là dạng nợ do doanh nghiệp và đôi khi do chính phủ phát hành, trong đó số tiền huy động được dùng riêng cho các dự án bảo vệ môi trường.

Theo tính toán của Financial Times dựa trên dữ liệu nhà cung cấp LSEG, từ đầu năm 2025 đến nay, Trung Quốc phát hành lượng trái phiếu kỷ lục 70,3 tỉ USD được chứng nhận hoặc phù hợp với tiêu chuẩn của Tổ chức Sáng kiến trái phiếu khí hậu (CBI). 

Điều này giúp quá trình chuyển đổi năng lượng của Trung Quốc vượt xa các quốc gia khác trong bối cảnh phong trào ESG (môi trường, xã hội, quản trị) đang gặp bất lợi dưới thời Tổng thống Mỹ Donald Trump.

Trung Quốc chiếm hơn 17% lượng phát hành trái phiếu xanh toàn cầu trong năm nay, trong khi Mỹ chỉ đạt 3%. "Mỹ không còn ở vị thế dẫn đầu, trong khi châu Âu đang gặp khó khăn. Thị trường ESG châu Âu đang có dấu hiệu mệt mỏi" - bà Alicia García-Herrero, nhà kinh tế trưởng phụ trách khu vực châu Á - Thái Bình Dương tại Natixis, nhận định. Bà Crystal Geng, trưởng bộ phận nghiên cứu ESG khu vực châu Á của BNP Paribas Asset Management, chỉ ra: "Rõ ràng Trung Quốc là nơi duy nhất vẫn đang tăng tốc".

Bắc Kinh cam kết đạt đỉnh phát thải carbon vào năm 2030 và trung hòa carbon vào năm 2060. Hiện Trung Quốc xây dựng khoảng 3/4 số dự án điện gió và điện mặt trời trên thế giới, dẫn đầu toàn cầu về thủy điện, lưu trữ và truyền tải năng lượng tái tạo, cũng như các cơ sở hydro xanh. Nước này cũng sở hữu số lượng nhà máy điện hạt nhân đang xây dựng lớn nhất thế giới.

Cần lưu ý phần lớn dự án bền vững quy mô lớn không được tài trợ bằng trái phiếu xanh. Theo Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC), nước này hiện có 6.100 tỉ USD các khoản vay xanh đang lưu hành, trong khi trái phiếu xanh chỉ khoảng 2.000 tỉ nhân dân tệ. Lý do là nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ không có xếp hạng tín nhiệm để tiếp cận thị trường trái phiếu.

Tuy nhiên, bà Alicia García-Herrero cho rằng việc phát hành trái phiếu xanh có chi phí tương đối thấp của Trung Quốc có thể tăng lên vì lợi nhuận từ nhiều ngành công nghiệp, chẳng hạn như tấm pin mặt trời, đang giảm nhanh chóng. "Họ không còn nguồn vốn nội sinh, nên phải huy động trên thị trường nhiều hơn bao giờ hết", bà nói.

Lợi thế từ sự khác biệt

Từ khi khởi động năm 2016, lộ trình tài chính xanh của Trung Quốc đã thu hút sự quan tâm quốc tế. Tính đến năm 2024, Trung Quốc đã phát hành tổng cộng 555,5 tỉ USD trái phiếu xanh, trở thành thị trường lớn thứ ba thế giới. 

Theo cựu chuyên gia kinh tế Ma Jun của PBoC, nhiều dự án cơ sở hạ tầng quy mô lớn cần vốn dài hạn nhưng các ngân hàng lại ngại cho vay dài hạn, do đó "chúng tôi quyết định tạo ra thị trường trái phiếu xanh, chủ yếu để giải quyết vấn đề chênh lệch kỳ hạn trong hệ thống ngân hàng".

Ông Alain Naef, trợ lý giáo sư tại Trường Kinh doanh ESSEC (Pháp), cho rằng nguồn vốn rẻ giúp các dự án xanh ở Trung Quốc không cần sinh lời nhiều như ở nước khác. Ông lưu ý chính quyền phương Tây không thể hỗ trợ tương tự vì tài chính xanh bị xem là vấn đề chính trị, trong khi các ngân hàng trung ương phải giữ vị thế trung lập. 

"Ở Trung Quốc không tồn tại khái niệm đó. Ngân hàng trung ương có thể công khai ủng hộ và hỗ trợ trực tiếp cho các dự án như vậy", ông nói.

Trung Quốc từ lâu đã tìm cách thu hút vốn đầu tư nước ngoài vào trái phiếu xanh. Tuy nhiên, các nhà đầu tư nước ngoài đã tỏ ra thận trọng với loại tài sản này vì lo ngại về rủi ro "tẩy xanh" (greenwashing) và sợ rằng họ không thể bán lại trái phiếu đó trên thị trường thứ cấp.

Phần lớn nhà đầu tư trong thị trường trái phiếu xanh Trung Quốc là các tổ chức trong nước như ngân hàng thương mại, công ty bảo hiểm và các nhà quản lý tài sản, theo bà Angela Cheng, trưởng bộ phận nghiên cứu tại CGS International Securities.

Các nhà hoạch định chính sách hy vọng điều này sẽ thay đổi. Ông Christoph Nedopil Wang, Giám đốc Viện Griffith châu Á tại Đại học Griffith (Úc), cho biết bộ tiêu chuẩn trái phiếu xanh của Trung Quốc nay đã phù hợp với tiêu chuẩn toàn cầu, giúp thu hút nhà đầu tư quốc tế.

Tây Ban Nha lần đầu tiên phát hành trái phiếu xanh

Tây Ban Nha sẽ lần đầu tiên phát hành trái phiếu xanh vào ngày 7/9, mở đường cho loạt đợt phát hành loại trái phiếu này trong tháng 9 này.