Ngày 23-9, UBND TP.HCM tổ chức Hội thảo "Nâng cao năng lực triển khai định hướng giao thông công cộng (mô hình TOD) và Lễ ký kết Bản ghi nhớ hợp tác giữa UBND TP.HCM với Bộ Ngoại giao và Phát triển, Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland".

"Hướng tới siêu đô thị tầm khu vực"

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Bùi Xuân Cường, Phó chủ tịch UBND TP.HCM, cho biết TP.HCM đang ở thời điểm bản lề của quá trình phát triển khi vừa hoàn thành hợp nhất với tỉnh Bình Dương và tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, mở rộng không gian lên hơn 6.700km², dân số khoảng 14 triệu người.

Cùng tầm vóc mới, TP.HCM đặt mục tiêu trở thành siêu đô thị tầm khu vực, trung tâm tài chính, thương mại, logistics, công nghiệp công nghệ cao và du lịch biển quy mô khu vực, đóng vai trò then chốt trong mạng lưới kinh tế và sáng tạo quốc gia và khu vực.

Hiện thành phố có đủ 5 loại hình giao thông gồm đường bộ, đường sắt, hàng không, đường biển, đường thủy và đang từng bước khẳng định và củng cố vị thế là một trung tâm quan trọng. Không chỉ kết nối liên vùng, cả nước mà còn mang tầm khu vực và thế giới để mở ra nhiều cơ hội hợp tác, phát triển.

"Trong bối cảnh đó, quy hoạch giao thông và đô thị đóng vai trò xương sống cho vận tải công cộng. Các đơn vị xác định mô hình phát triển đô thị định hướng giao thông công cộng (TOD) là chiến lược chủ chốt để xây dựng một siêu đô thị kết nối, thông minh và bền vững. Đến nay, TP.HCM tập trung hoàn thiện hệ thống metro, mục tiêu đến năm 2035 đưa vào vận hành 355km đường sắt đô thị theo nghị quyết 188 của Quốc hội.

Đặc biệt, nghị quyết 38 ban hành về phát triển các khu TOD trở thành bước đi quan trọng nhằm giải quyết bài toán giao thông, thúc đẩy giao thương và nâng cao chất lượng sống của người dân, thúc đẩy tăng trưởng xanh, bền vững trên địa bàn", ông Cường nhấn mạnh.

Bên cạnh hội thảo, việc ký kết bản ghi nhớ hợp tác giữa UBND TP.HCM và Bộ Ngoại giao, Khối Thịnh vượng chung và Phát triển Vương quốc Anh chính là cột mốc quan trọng, mở ra tiềm năng hợp tác sâu rộng trong lĩnh vực quy hoạch, xây dựng và phát triển hạ tầng đô thị.

TP.HCM kỳ vọng tiếp thu kinh nghiệm quốc tế, đặc biệt từ Vương quốc Anh, trong triển khai mô hình TOD tại địa phương. 

Ông Matt Western, nghị sĩ Quốc hội, Đặc phái viên thương mại Vương quốc Anh phụ trách Việt Nam, chia sẻ tại buổi lễ: "TP.HCM đang ở tuyến đầu trong công cuộc chuyển mình đô thị với việc phát triển các tuyến metro và kế hoạch đầy tham vọng về TOD.

TOD không chỉ đơn thuần là xây dựng các tuyến đường sắt hay nhà ga, mà còn tạo nên những cộng đồng năng động, nơi nhà ở, việc làm và dịch vụ được gắn kết bởi hệ thống giao thông công cộng hiệu quả".

Ông cũng gửi lời chúc mừng TP.HCM với những bước tiến đáng ghi nhận khi tuyến metro số 1 nay đã trở thành một phần quan trọng trong đời sống hằng ngày của hàng trăm, hàng ngàn người dân TP.

Ông Western khẳng định Anh tự hào được đồng hành trong chặng đường cùng TP phát triển, mang đến những kinh nghiệm quốc tế từ các dự án hạ tầng phức tạp như tuyến Elizabeth của thủ đô London.

Tập trung hiện thực TOD dọc metro, tái thiết không gian đô thị

Trao đổi tại hội thảo, ông Võ Tuấn Thành - Phó trưởng phòng hợp tác công tư (PPP) Ban Quản lý phát triển đô thị TP.HCM - đưa ra kế hoạch phát triển TOD tại TP.HCM trong thời gian tới. 

Trong đó tập trung triển khai TOD ưu tiên các tuyến đường sắt đã đầu tư, có nhu cầu cao, khả năng liên kết vùng và các khu đất công hoặc đất thuê sắp hết hạn.

Kế hoạch cụ thể chia làm 3 giai đoạn là 5 năm đầu (từ 2025), 10-15 năm tiếp theo và 15-20 năm tiếp theo (hoàn thành hệ thống mạng lưới đường sắt).

Ở giai đoạn 2025-2030 (5 năm đầu) tập trung tuyến metro số 1 (đã xây dựng), metro số 2 (chuẩn bị khởi công); tuyến nối dài metro 2 (Bến Thành - Thủ Thiêm - Long Thành) và vành đai 3. Giai đoạn này, các đơn vị vừa triển khai vừa tích góp kinh nghiệm, tiếp đến mở rộng TOD về Bình Dương (cũ) để kết nối với sân bay Long Thành.

Tiếp theo, giai đoạn 2030-2045 (10-15 năm tiếp theo), TP.HCM phát triển các tuyến metro 3, 4, 6 (để khép kín metro tạo điều kiện lưu thông nội đô); tuyến metro 2 nối dài đến Bình Dương cũ và tuyến metro Vũng Tàu cũ đến Long Thành. Từ đó tạo mạng lưới kết nối TP.HCM (mới) với những địa phương lân cận và giai đoạn sau năm 2045...

Trọng tâm trong 5 năm đầu tiên, TP.HCM nghiên cứu và phát triển TOD tại 3 tuyến chính là metro 1, metro 2 và vành đai 3. Với 11 vị trí trọng điểm đưa ra gồm: khu C30; khu vực quanh ga Phước Long; nông trường dừa; khu 29ha phường Long Bình; khu số 8 Tân Hiệp; khu xung quanh ga Tân Kiên…

Sau đó, các khu vực như depot Tham Lương (metro 2) được bổ sung, từng bước hình thành hệ sinh thái đô thị gắn với giao thông công cộng hiện đại.

Các đơn vị cần làm gì để hiện thực TOD ở những vị trí nêu trên? Trả lời câu hỏi mà giới chuyên môn đặt ra tại hội thảo, ông Thành cho hay TP.HCM chưa có dự án TOD hoàn thiện để rút ra kinh nghiệm thực tiễn, nhưng đã hình thành tư duy chính sách và từng bước triển khai các bước thí điểm.

Trước tiên cần lập quy hoạch chi tiết kết nối đô thị - nhà ga; công tác giải phóng mặt bằng kịp tiến độ; xây dựng cơ chế tài chính minh bạch theo mô hình chia sẻ giá trị đất đai (LVC); thu hút đầu tư theo hình thức đối tác công tư (PPP); ràng buộc trách nhiệm phát triển nhà ở xã hội trong các khu TOD.

Đặc biệt, cần thành lập một cơ quan chuyên trách quản lý và điều phối phát triển TOD, có thể là Ban Quản lý phát triển đô thị thành phố.

Cần đưa TOD vào quy hoạch ngay từ đầu

Trả lời Tuổi Trẻ, ông Ian Lindsay, chuyên gia tư vấn phát triển TOD của liên doanh Crossrail (Anh), đánh giá TP.HCM đang có cơ hội lớn cho việc phát triển TOD. TP đã hoàn thành tuyến metro số 1 và sẽ sớm khởi công tuyến metro số 2.

Ông cho rằng TP nào rồi cũng phát triển, dần dần dẫn đến tình trạng quá tải giao thông. Khi ấy phương tiện giao thông công cộng, đặc biệt là các tuyến metro sẽ là giải pháp ưu tiên. Chính việc phát triển metro sẽ mở đường cho những bước phát triển tiếp theo.

"Theo quan điểm chúng tôi, việc cố gắng đưa phát triển đô thị định hướng công cộng vào quy hoạch ngay từ đầu là một trong những yếu tố thành công then chốt", ông Lindsay khẳng định.

Nhiều khu đất lớn dọc metro số 2 đang được TP.HCM rà soát, xác định ranh khu vực TOD

UBND TP.HCM vừa yêu cầu sở ban ngành cùng các phường liên quan tổ chức rà soát, điều chỉnh quy hoạch các khu vực TOD dọc theo dự án metro 2.