Theo Phó thủ tướng, việc trình Quốc hội một nghị quyết về cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt cho dự án đường sắt tốc độ cao trục Bắc - Nam là yêu cầu lớn.

Trong đó cần xác định mối quan hệ giữa cơ chế, chính sách trong dự thảo nghị quyết với các cơ chế, chính sách được ban hành cho phương thức đầu tư công lĩnh vực hạ tầng thiết yếu.

Xây cơ chế đặc thù cho ba hình thức đầu tư

Làm rõ các ưu đãi nổi trội dành cho hình thức đầu tư tư nhân, phương thức đối tác công tư (PPP); cơ chế kiểm soát rủi ro, bảo vệ an toàn nguồn vốn nhà nước.

Khi đầu tư công, Nhà nước chịu trách nhiệm quản lý và rủi ro; khi đầu tư tư nhân, doanh nghiệp sẽ quản lý và phải chịu trách nhiệm tương ứng. Vì vậy, cơ chế, chính sách cần xác lập mối quan hệ hài hòa giữa quyền lợi và trách nhiệm, đảm bảo an ninh, an toàn tài chính.

Báo cáo của Bộ Xây dựng cho hay, các nhóm cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt sẽ bao gồm: quy định chung áp dụng cho cả ba hình thức đầu tư công, PPP, đầu tư kinh doanh; quy định áp dụng riêng cho hình thức đầu tư kinh doanh; quy định áp dụng riêng cho phương thức đầu tư PPP; cơ chế phòng, chống tham nhũng…

Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Thành Trung đề nghị bổ sung cơ chế chia sẻ trách nhiệm nguồn lực với ngân sách địa phương, tương tự các dự án đang triển khai.

Trường hợp doanh nghiệp nhà nước có khả năng tham gia đầu tư hạ tầng liên quan thì cần cho phép huy động vốn doanh nghiệp, thay vì quy định cứng toàn bộ từ ngân sách Trung ương.

Phó thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Ngọc Cảnh cho rằng cần làm rõ cơ chế Nhà nước cho vay trong trường hợp đầu tư theo hình thức đầu tư kinh doanh, quy định liên quan đến giới hạn cấp tín dụng và trách nhiệm giám sát.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú thì nhấn mạnh nghị quyết cần thống nhất và đồng bộ với hệ thống pháp luật hiện hành, như Luật Đầu tư, Luật PPP, Luật Đất đai và các nghị quyết liên quan.

Các cơ chế tài chính quan trọng như tỉ lệ vốn nhà nước cho vay hoặc giới hạn cấp tín dụng cần được đánh giá tác động kỹ lưỡng và tính khả thi, nhất là nguy cơ rủi ro, phòng ngừa tiêu cực và trục lợi chính sách.

Bổ sung quy định về ràng buộc trách nhiệm, cam kết, và cơ chế xử lý nếu nhà đầu tư chậm tiến độ, vi phạm cam kết, mất khả năng tài chính hoặc phá sản.

Rõ trách nhiệm doanh nghiệp tham gia dự án

Kết luận, Phó thủ tướng yêu cầu hoàn thiện dự thảo đảm bảo cả ba phương án: đầu tư công, đầu tư tư nhân và PPP. Trong đó cần làm rõ mối quan hệ với các nghị quyết khác như cơ chế, chính sách đặc thù cho ngành đường sắt, vật liệu xây dựng...

Trong đó, cơ chế Nhà nước cho vay trong trường hợp đầu tư theo hình thức đầu tư kinh doanh thì phải có luận chứng đầy đủ từ năng lực của nhà đầu tư, cơ chế kiểm soát dòng vốn đến phương án phòng ngừa rủi ro và bảo toàn tài sản hình thành từ vốn Nhà nước.

Dự thảo cần quy định rõ trách nhiệm của doanh nghiệp trong cả hai trường hợp: rủi ro khách quan (thiên tai, dịch bệnh, biến động bất khả kháng) và rủi ro do năng lực yếu kém hoặc vi phạm, kể cả phương án Nhà nước tiếp quản hoặc quốc hữu hóa tài sản khi cần thiết để bảo vệ lợi ích công.

Để nâng cao năng lực công nghệ là vấn đề then chốt, ông Hà yêu cầu nhà đầu tư phải xây dựng lộ trình rõ ràng từ tiếp nhận, vận hành, bảo trì đến tiến tới sản xuất, chế tạo từng bước, dựa trên khả năng hấp thụ công nghệ, năng lực nhân lực và quy mô thị trường nội địa; cam kết phương án chuyển giao công nghệ cụ thể, khả thi.

Cùng đó, dự thảo cần làm rõ cơ chế quản lý, sở hữu tài sản, phương thức vận hành và trách nhiệm của Nhà nước, doanh nghiệp và Tổng công ty Đường sắt Việt Nam trong toàn bộ vòng đời dự án, tránh chồng chéo, tránh rủi ro pháp lý sau này.

Thủ tướng: Tư nhân đề xuất tham gia làm đường sắt, quốc phòng, bộ ngành đang tích cực làm việc

Chiều 1-11, Thủ tướng Phạm Minh Chính, Trưởng Ban Chỉ đạo quốc gia triển khai Nghị quyết số 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, chủ trì phiên họp lần thứ hai.