Bà Đỗ Thị Thanh (65 tuổi, quê Ứng Hòa, Hà Nội) có hơn 30 năm bán hàng rong ở khu vực phố cổ Hà Nội.

Mưu sinh trong lớp bụi

Khoảng 6h sáng, bà Thanh chất mẹt khoai, sắn, củ dong lên chiếc xe đạp rồi chầm chậm đi qua các tuyến phố của thủ đô để bán hàng. 

Biết những ngày này không khí Hà Nội ô nhiễm nặng, nhưng nghỉ một ngày, người phụ nữ này sẽ mất một ngày tiền thuốc cho người chồng đang điều trị bệnh nặng. Cách tự bảo vệ sức khỏe duy nhất khi bán hàng chỉ là một chiếc khẩu trang mỏng.

"Một tháng tôi kiếm được khoảng 5 triệu đồng, nếu nghỉ một buổi sẽ không đủ tiền gửi về quê. Tối còn phải về thuê chỗ ngủ, 20.000 đồng nữa. Biết là ô nhiễm không khí rất ảnh hưởng tới sức khỏe nhưng không còn cách nào khác", bà nói.

Cũng bám đường để mưu sinh, Hoàng Lâm (22 tuổi, quê Nghệ An), hiện trọ ở Cầu Giấy, Hà Nội, bắt đầu ca chạy xe từ sáng sớm. Để trang trải tiền phòng và chi phí sinh hoạt, Lâm chạy xe ôm công nghệ từ 8-10 tiếng/ngày, thu nhập khoảng 15-20 triệu đồng/tháng.

Lâm đeo khẩu trang, bịt khăn, đeo kính để hạn chế bụi, nhưng với chất lượng không khí hiện tại của Hà Nội, anh vẫn bị chảy nước mắt mỗi khi chạy xe liên tục. Gần đây, tài xế này xuất hiện các triệu chứng về đường hô hấp, phải mua thêm thuốc để điều trị.

Từng nghĩ đến việc đổi nghề, nhưng theo Lâm, thời điểm này rất khó chuyển việc, trong khi chạy xe ôm công nghệ vẫn mang lại thu nhập ổn định. Điều khiến anh quan tâm hơn lúc này là những giải pháp giúp giảm ô nhiễm không khí, trong đó có chuyện chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện.

"Tôi không ngại đổi xe, nhưng giá xe điện và chỗ sạc là vấn đề cần suy nghĩ. Chủ trọ không cho để xe điện vì lo ngại sự cố. Nếu có hỗ trợ về giá và điểm sạc an toàn, tôi sẽ yên tâm chuyển đổi", Lâm nói.

Những giải pháp giảm bụi mịn "không thể trì hoãn"

Câu chuyện của bà Thanh và Lâm chỉ là lát cắt nhỏ trong rất nhiều người đang phải đánh đổi sức khỏe mỗi ngày vì lớp bụi mịn bao phủ Hà Nội. Theo các chuyên gia, muốn giảm tác động lên cộng đồng, thành phố cần nhìn thẳng vào những nguồn phát thải lớn.

TS Hoàng Dương Tùng - Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam - nhận định bụi mịn ở Hà Nội chủ yếu đến từ khí thải phương tiện cá nhân và bụi từ công trình xây dựng. Ông cho rằng nhóm lao động ngoài trời chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, vì khẩu trang thông thường chỉ giúp ngăn bụi thô, không có tác dụng với bụi mịn PM2.5.

Để cải thiện chất lượng không khí, ông Tùng đề xuất Hà Nội triển khai đồng bộ nhiều giải pháp như: kiểm soát khí thải, quản lý chặt chẽ hoạt động xây dựng, mở rộng giao thông công cộng xanh như tàu điện, xe buýt điện, xe buýt mini để tăng khả năng kết nối.

Với nhóm lao động ngoài trời, ông khuyến nghị bố trí thời gian làm việc hợp lý trong những ngày ô nhiễm nặng, trang bị bảo hộ phù hợp và duy trì bảo dưỡng phương tiện để giảm phát thải.

Trong khi đó, TS Phan Lê Bình - chuyên gia giao thông, trưởng đại diện văn phòng tư vấn OCG Nhật Bản - cho rằng sự gia tăng phương tiện cá nhân là một trong những nguyên nhân khiến không khí Hà Nội ô nhiễm.

Theo ông Bình, giải pháp bền vững nhất là giảm số lượng xe cá nhân, mở rộng và nâng chất lượng mạng lưới xe buýt, tàu điện, đồng thời có hỗ trợ về tài chính và hạ tầng trạm sạc đầy đủ, đáp ứng nhu cầu thực tế.

Ô nhiễm không khí ở Hà Nội không chỉ nằm trong những con số AQI, mà hiện hữu trong từng nhịp thở của những người lao động mưu sinh ngoài đường như bà Thanh hay Lâm.

Khi họ vẫn phải xuyên màn bụi đặc quánh để làm việc, những giải pháp giảm phát thải và cải thiện môi trường đô thị càng cần được thúc đẩy mạnh mẽ, để người lao động không phải đánh đổi sức khỏe cho một ngày mưu sinh.

Thủ tướng chỉ đạo nghiên cứu dự án kiểm soát ô nhiễm không khí ở Hà Nội, TP.HCM

Thủ tướng cho biết cần có chỉ đạo chung trên cả nước và nghiên cứu triển khai dự án khắc phục ô nhiễm, quản lý chất lượng không khí tại các địa phương trọng điểm, trước hết là tại Hà Nội và TP.HCM.