Binh sĩ Thổ Nhĩ Kỳ tại một chốt quan sát ở tỉnh Idlib (Syria) ngày 14-2 - Ảnh: AFP

Tỉnh Idlib và vùng phụ cận là địa bàn cuối cùng ở Syria do lực lượng nổi dậy còn kiểm soát. Nó còn tồn tại nhờ các thỏa thuận được ký tại Sochi (Nga) hồi năm 2018 giữa Thổ Nhĩ Kỳ - bên bảo trợ cho các nhóm đối lập và Nga - bên bảo trợ cho chính quyền Damascus.

Theo các thỏa thuận này, Ankara cam kết loại bỏ các nhóm khủng bố ra khỏi lực lượng vũ trang đối lập ôn hòa trong thời hạn cuối năm 2018, đổi lấy việc Matxcơva đảm bảo quân đội Syria không dùng quân sự thu hồi tỉnh Idlib, để tiến tới một giải pháp chính trị nhằm thống nhất toàn vẹn lãnh thổ Syria.

Thổ vướng khủng bố

Nhưng suốt hơn một năm qua, Thổ Nhĩ Kỳ không thể loại bỏ được nhóm "Hội đồng giải phóng vùng Sham" - thực chất là nhánh al Qaeda Syria, đã bị Liên Hiệp Quốc xếp vào danh sách khủng bố. 

Nhóm này vẫn đang là nòng cốt của lực lượng vũ trang đối lập ở Idlib. Đây chính là lý do để Nga ủng hộ và yểm trợ mạnh mẽ cho quân đội Syria mở chiến dịch quân sự quy mô lớn từ cuối năm 2019 đến nay, nhằm mục tiêu thực hiện chủ quyền toàn vẹn lãnh thổ cho Syria.

Với chính quyền Ankara, sự tồn tại của tỉnh Idlib ngoài vòng kiểm soát của Chính phủ Syria được Tổng thống Recep Tayyip Erdogan coi là "lợi ích sống còn đối với an ninh quốc gia" của Thổ Nhĩ Kỳ! 

Đây là lãnh địa cuối cùng của phe đối lập Syria vốn hình thành từ cuối năm 2012, mà Thổ Nhĩ Kỳ là bên bảo trợ chính yếu từ đầu. 

Từ năm 2017 đến nay, do những toan tính "lợi ích quốc gia", ông Erdogan đã nhiều lần thỏa thuận với Tổng thống Putin của Nga để quân đội Syria dần giành lại quyền kiểm soát rất nhiều căn cứ của phiến quân rải rác trên khắp lãnh thổ Syria, dồn số còn lại về tỉnh Idlib.

Nếu nay để quân đội Syria kiểm soát nốt Idlib thì phe đối lập Syria và đồng minh của họ sẽ coi ông Erdogan là "kẻ bội ước"! 

Hơn nữa, Idlib cùng với một số vùng khác ở miền bắc Syria, giáp biên giới Thổ Nhĩ Kỳ nằm trong kế hoạch chiến lược của ông Erdogan thiết lập "các khu vực an toàn" bên trong lãnh thổ Syria, do lực lượng đối lập Syria cai quản dưới sự bảo trợ của Thổ Nhĩ Kỳ. Nếu "mất Idlib" thì các "khu vực an toàn" còn lại có nguy cơ sụp đổ!

Âu - Mỹ buông tay

Với Nga và chính quyền Syria, Idlib là cái gai cần phải nhổ bởi nó đang cắt đứt hai xa lộ quốc tế chiến lược ở tây bắc Syria, đe dọa thành phố Aleppo ở phía đông và căn cứ quân sự Hmeimim lớn nhất của Nga ở phía tây. 

Xem ra, khi mạo hiểm đối đầu với Nga tại Idlib, chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ rơi vào thế yếu cả về chính trị và quân sự bởi trong số phiến quân có tổ chức khủng bố quốc tế, sự hiện diện của binh sĩ Thổ bị xem là bất hợp pháp và hơn hết, không thể so với Nga về sức mạnh quân sự.

Tổng thống Erdogan "rất biết mình biết người", nên ra sức vời gọi sự ủng hộ của Mỹ và phương Tây trong cuộc chạm trán với Nga ở Idlib. 

Tuy nhiên, cho đến nay có thể thấy rõ Mỹ và phương Tây không mặn mà gì chìa tay cứu ông Erdogan trong vụ khó nhằn này. 

Thế nên hồi đầu năm 2019, khi tuyên bố rút hết quân Mỹ khỏi miền bắc Syria, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã nói huỵch toẹt đại ý là để những người ở lại "tự xử với nhau"! 

Phản ứng mới nhất từ phía Mỹ và NATO là đều coi cuộc khủng hoảng ở Idlib là "chuyện tay đôi" giữa Thổ và Nga, và do xảy ra ngoài lãnh thổ Thổ, nên NATO không buộc phải can thiệp.

Cuộc gặp thượng đỉnh bốn bên (với thêm Nga và Đức) mà ông Erdogan chủ động công bố diễn ra vào ngày 5-3 tới giờ đã tan thành mây khói khi hai nước kia không gật đầu và đến ngày 27-2, Điện Kremlin lại nói: "Tổng thống Putin đã có kế hoạch làm việc khác vào ngày 5-3"!

80.000 người tị nạn Syria ùn ùn đổ về, Thổ Nhĩ Kỳ 'khóc' vì quá tải

TTO - Phát biểu tại một sự kiện ở thủ đô Istanbul ngày 22-12, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan cảnh báo một làn sóng mới, ước tính hơn 80.000 người tị nạn từ tỉnh Idlib, Syria đang đổ về biên giới nước này.