Ngày 22-10, Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố lệnh trừng phạt "nặng nề" đối với Nga vì "Tổng thống Putin từ chối chấm dứt cuộc chiến vô nghĩa ở Ukraine". Đây là lần đầu tiên trong nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump, Washington có hành động trừng phạt Matxcơva sau khi cuộc gặp dự kiến giữa hai nhà lãnh đạo tại Hungary đổ vỡ.

"Mỗi lần tôi nói chuyện với ông Putin, tôi đều có những cuộc trò chuyện tốt đẹp, nhưng rồi chúng chẳng đi đến đâu cả" - ông Trump thừa nhận sự bực bội của mình.

Đánh vào huyết mạch

Lệnh trừng phạt nhắm thẳng vào hai công ty dầu mỏ lớn nhất Nga là Rosneft và Lukoil cùng hơn 30 công ty con. Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent gọi hai tập đoàn này là động cơ kép của "cỗ máy chiến tranh Kremlin" và khẳng định "giờ là lúc chấm dứt giết chóc và đạt được lệnh ngừng bắn ngay lập tức".

Đây là một trong những lệnh trừng phạt đáng kể nhất của Mỹ với ngành năng lượng Nga kể từ đầu xung đột. Hồi tháng 1, chính quyền ông Biden từng trừng phạt Gazprom Neft và Surgutneftegas, nhưng chưa động đến Rosneft và Lukoil vì lo ngại đẩy giá năng lượng toàn cầu tăng cao. Việc ông Trump vượt qua "lằn ranh đỏ" này cho thấy quyết tâm gây áp lực lên Matxcơva.

Ông Edward Fishman, nhà nghiên cứu tại Trung tâm chính sách năng lượng toàn cầu thuộc Đại học Columbia, chỉ ra dầu mỏ là "huyết mạch của nền kinh tế Nga" và Rosneft là "công ty quan trọng nhất của Nga chưa chịu lệnh trừng phạt toàn diện của Mỹ".

Lệnh trừng phạt sẽ cắt đứt các công ty Nga khỏi hệ thống ngân hàng và tổ chức tài chính Mỹ, cơ bản cấm họ giao dịch bằng USD. Những bên vi phạm, kể cả tổ chức tài chính nước ngoài, có thể phải chịu hình phạt nghiêm khắc, trong đó có các lệnh trừng phạt liên tiếp. Cá nhân vi phạm có thể bị truy tố.

Bà Amrita Sen, nhà phân tích dầu mỏ tại Công ty Energy Aspects, đánh giá bước đi của Washington sẽ khiến việc xuất khẩu dầu của Nga phức tạp hơn, và có thể khiến Trung Quốc cũng như Ấn Độ giảm mua dầu Nga.

Tuy nhiên, các nhà phân tích lưu ý việc thực thi mới là then chốt quyết định hiệu quả. "Đây là bước đi lớn, nhưng họ phải sử dụng hoặc ít nhất đe dọa sử dụng các lệnh trừng phạt thứ cấp đối với các nước thứ ba" - ông Daniel Tannebaum, nhà nghiên cứu tại Hội đồng Đại Tây Dương, chỉ ra.

Tín hiệu từ Washington

Các quan chức Ukraine và đồng minh của Kiev ca ngợi động thái của Mỹ. Ngược lại, Phó chủ tịch Hội đồng An ninh Nga Dmitry Medvedev cáo buộc Mỹ "giờ đây hoàn toàn bước vào con đường chiến tranh với Nga". 

"Đây là hành động rất quan trọng vì đây là lần đầu tiên chính quyền hiện tại của ông Trump sử dụng lệnh trừng phạt nhắm vào Nga, quốc gia dễ bị tổn thương xét về doanh thu từ dầu mỏ" - ông Michael Carpenter, nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu chiến lược quốc tế (IISS), nhận định.

Sau khi cân nhắc bán tên lửa Tomahawk cho Ukraine rồi thôi, và nuôi hy vọng về giải pháp ngoại giao sau cuộc điện đàm tuần trước với ông Putin, những bước đi mới nhất đánh dấu bước ngoặt đột ngột trong cách ông Trump xử lý cuộc chiến. Việc hủy cuộc gặp ở Hungary và áp lệnh trừng phạt khiến quan hệ Mỹ - Nga trở nên lạnh nhạt.

Tuy nhiên, ông Trump vẫn để ngỏ khả năng đàm phán, bởi mục tiêu cuối cùng là đưa cuộc chiến khó giải quyết ở Ukraine đi tới hồi kết. "Đây là những biện pháp trừng phạt rất mạnh. Chúng tôi hy vọng chúng sẽ không kéo dài lâu. Chúng tôi hy vọng cuộc chiến sẽ được giải quyết", ông Trump nói với các phóng viên tại phòng Bầu dục ngày 22-10, khi ngồi cùng Tổng thư ký NATO Mark Rutte.

Các chuyên gia nhận định lệnh trừng phạt báo hiệu ông Trump có thể hành động mạnh và quyết liệt hơn nữa. "Vẫn còn nhiều dư địa xét về các lệnh trừng phạt năng lượng hay dầu mỏ. Nhưng với động thái này, chính quyền ông Trump đã vượt qua ranh giới gây thêm áp lực lên Nga, đáp trả sự cản trở của ông Putin" - ông Daniel Fried, cựu đại sứ Mỹ tại Ba Lan và nhà phân tích tại Hội đồng Đại Tây Dương, chỉ ra.

Một dấu hiệu khác là quân đội Ukraine tuần này cho biết đã sử dụng tên lửa Storm Shadow do Anh sản xuất để tấn công nhà máy hóa chất ở vùng Bryansk, Nga. Theo báo Washington Post, vì tên lửa này có thể chứa linh kiện Mỹ, chính quyền ông Trump có lẽ đã phải phê duyệt việc sử dụng theo luật pháp Mỹ. Tuy nhiên hôm 22-10, ông Trump phủ nhận có thay đổi chính sách như vậy.

Ông Trump nói gì về quyết định áp lệnh trừng phạt mạnh tay với Nga?

Ông Trump bày tỏ thất vọng khi các cuộc trao đổi của ông với người đồng cấp Nga Vladimir Putin về việc chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine 'chẳng đi đến đâu cả'.