Nhưng làm thế nào để yêu mà không đánh mất bản thân, để khi thất tình vẫn đủ mạnh mẽ đứng dậy? Phóng viên đã có cuộc trò chuyện cùng chuyên viên tâm lý Đào Lê Tâm An và ThS Vương Nguyễn Toàn Thiện để tìm câu trả lời.

Những kỳ vọng dễ khiến người trẻ "vỡ mộng"

Tình yêu luôn khiến người trẻ háo hức nhưng cũng dễ để lại tổn thương khi niềm tin tan vỡ. Trăn trở trước thực tế đó, chuyên viên tâm lý Đào Lê Tâm An - nghiên cứu sinh tâm lý học Trường đại học Sư phạm TP.HCM - đã có những chia sẻ về cách nhận diện những ngộ nhận phổ biến, giúp yêu vừa chân thành vừa giữ được bản thân.

Theo anh Tâm An, nhiều bạn trẻ bước vào tình yêu với tiêu chuẩn vay mượn từ xã hội thay vì nhu cầu thật sự. Khi được hỏi điều quan trọng ở người yêu, nhiều người trả lời theo "công thức ba chữ tế là kinh tế, tinh tế và tử tế" nhưng lại không lý giải được tại sao.

Một sai lầm khác là đặt trách nhiệm "chữa lành" lên vai người mới. Không ít bạn coi tình yêu như thuốc giảm đau, mong đối phương hàn gắn tổn thương cũ. Nhưng tình yêu chỉ nên là sự đồng hành chứ không thay thế quá trình tự chữa lành.

Chìa khóa giữ giá trị bản thân trong tình yêu

Theo chuyên gia, hiểu nhu cầu cá nhân là nền tảng nhưng tình yêu không chỉ để thỏa mãn bản thân. "Ngoài việc tự hỏi mình cần gì, bạn cũng nên tự vấn mình có thể mang lại điều gì cho họ?" - anh An nhấn mạnh.

Một mối quan hệ lành mạnh cần sự cho và nhận, có thể không "50-50" nhưng phải cân bằng trong khả năng của cả hai. Dung hòa không đồng nghĩa đánh mất bản thân. Nếu thiếu ranh giới cá nhân, người trong cuộc dễ bị cuốn theo hoặc lợi dụng.

"Chẳng hạn, có người tin sự chung thủy là sống còn nhưng khi bị phản bội lại cố ở lại để "cải hóa" đối phương. Khi liên tục nhượng bộ mà không phân định rõ đâu là giá trị cốt lõi đâu có thể thỏa hiệp, như vậy tình yêu sớm muộn cũng thành gánh nặng", anh An nói.

Với tình yêu đơn phương, anh cho rằng đó không hẳn là tiêu cực, miễn không vượt quá giới hạn hay biến thành sự ép buộc. Sự quan tâm phải là tự nguyện, không thể là "giao kèo ngầm" để đổi lấy tình yêu. 

Đồng thời anh An cảnh báo: "Đừng để tình cảm mập mờ kéo dài. Nếu sau thời gian tìm hiểu mà không rung động, hãy rõ ràng. Đặt người khác ở vị trí dự phòng chỉ gây tổn thương".

Theo anh An, để vượt qua người trẻ cần nhận diện và gọi tên cảm xúc của mình. Mô hình "5 giai đoạn của nỗi đau" như là một bản đồ tinh thần bao gồm chối bỏ - tức giận và tiếc nuối - thương lượng - trầm buồn - chấp nhận.

Ở giai đoạn chối bỏ, nhiều người chỉ muốn níu giữ ký ức đẹp. "Hãy viết ra lý do vì sao mối quan hệ phải dừng lại, mảnh giấy đó sẽ giúp bạn đối diện thực tại" - anh An gợi ý.

Đến giai đoạn tức giận, tiếc nuối, nhiều bạn tự hỏi "Nếu tôi làm khác đi thì sao?" dễ dẫn đến trách móc. Sau đó là thương lượng khi con tim tìm lý do quay lại. Khi thất bại, nhiều người rơi vào trầm buồn, niềm vui biến mất, cô đơn bao phủ. Theo chuyên gia, thay vì giấu giếm hãy dám thừa nhận nỗi buồn.

Chỉ khi đi hết những cung bậc này con người mới chạm đến sự chấp nhận là khi ký ức không còn khiến tim đau nhói và không còn mong chờ quay lại. Đó là tín hiệu vết thương dần lành và có thể bước tiếp hành trình riêng.

Tình yêu chưa bao giờ là một công thức có sẵn. Nó đòi hỏi mỗi người vừa dám yêu hết mình vừa đủ tỉnh táo để bảo vệ giá trị cá nhân. Quan trọng hơn cả, ngay cả trong thất bại, tình yêu vẫn để lại cho chúng ta cơ hội hiểu rõ bản thân, trưởng thành hơn và sẵn sàng đón nhận một tình yêu mới trọn vẹn.

Xây dựng "hệ miễn dịch" tinh thần trong tình yêu của người trẻ

Giữa xã hội đầy rẫy những xu hướng yêu nhanh, chia tay rồi quay lại như "lò vi sóng" hay mối tình một đêm, nhiều bạn trẻ dễ rơi vào trạng thái hoang hoải khi thất tình. Trước những vấn đề đó, ThS Vương Nguyễn Toàn Thiện - Giám đốc chuyên môn Trung tâm Lumos - có những chia sẻ về cách yêu chân thành nhưng vẫn tỉnh táo.

Theo ThS Thiện, người trẻ cần trang bị một "hệ miễn dịch" tinh thần vững chắc, bắt đầu từ việc hiểu đúng bản chất tình yêu. Ông dẫn thuyết tam giác tình yêu của Sternberg với ba yếu tố đó là sự thân mật, đam mê và cam kết. 

Các xu hướng yêu nhanh, tình một đêm thường chỉ thỏa mãn phần đam mê mà thiếu sự gắn kết và trách nhiệm, vì vậy khó có thể gọi là tình yêu đích thực. Hiểu rõ điều này sẽ giúp người trẻ không đặt nhiều kỳ vọng hay giá trị bản thân vào những mối quan hệ thoáng qua.

Song song đó người trẻ cần tự trả lời câu hỏi: "Tôi tìm kiếm điều gì ở mối quan hệ này?" và phát triển một cái "tôi" độc lập. Thay vì coi người yêu là trung tâm vũ trụ, hãy học cách xây dựng một cuộc sống phong phú, ý nghĩa cho chính mình.

Đây cũng là tinh thần của khái niệm cá biệt hóa bản thân trong liệu pháp hệ thống gia đình. Những người có mức độ cá biệt hóa cao vẫn duy trì được sự kết nối tình cảm sâu sắc nhưng không hòa tan vào đối phương, không đánh mất bản sắc riêng. Họ có tình yêu bền vững nhưng hạnh phúc không hoàn toàn phụ thuộc vào mối quan hệ.

Ngoài ra việc quan sát những khuôn mẫu gắn bó cũng quan trọng. Hiểu rõ mình thuộc kiểu gắn bó nào, an toàn, né tránh hoặc lo âu hay hỗn loạn giúp hạn chế lặp lại các mô thức độc hại, tránh ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và thể chất.

Vai trò của gia đình và bạn bè khi người trẻ thất tình

Theo ThS Thiện, sự hỗ trợ của gia đình và bạn bè có ý nghĩa đặc biệt khi người trẻ rơi vào trạng thái thất tình nặng. Điều quan trọng đầu tiên là tạo một không gian an toàn để lắng nghe. 

Thay vì đưa ra lời khuyên sáo rỗng như "quên nó đi" hay "đời còn dài", hãy ngồi bên cạnh, cho phép họ khóc, tức giận và công nhận cảm xúc của họ.

Tiếp đến là những hành động nhỏ nhưng thiết thực như nấu một bữa ăn, rủ đi dạo, cùng xem phim, trò chuyện, giúp họ dọn dẹp phòng. Những việc tưởng chừng đơn giản lại giúp người thất tình cảm nhận sự quan tâm và dần kết nối lại với nhịp sống thường ngày.

Gia đình và bạn bè cũng có thể tái khẳng định giá trị cá nhân cho họ, nhắc nhở về điểm mạnh, thành tựu và phẩm chất tốt đẹp vốn có, đó là những điều không phụ thuộc vào việc có người yêu hay không. Giúp họ nhận ra rằng giá trị bản thân không nằm ở một mối quan hệ đã qua.

Cuối cùng, nếu xuất hiện dấu hiệu cảnh báo nghiêm trọng như trầm cảm, tự hành hạ bản thân, người thân nên khuyến khích họ tìm đến chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ tâm thần. Nếu có thể hãy đồng hành cùng họ trong lần gặp đầu tiên. "Mình lo cho bạn, có lẽ nói chuyện với người có chuyên môn sẽ giúp bạn cảm thấy tốt hơn", một lời nhắn nhủ chân thành sẽ góp phần xóa bỏ kỳ thị, bình thường hóa việc tìm kiếm sự trợ giúp tinh thần.

Khi bạn trẻ khổ sở vì thất tình - Kỳ 6: 'Con nhím cô đơn' khi tình vỗ cánh bay xa

Từng tràn trề tự tin, thậm chí hơi kiêu kiêu vì được bạn trai "cuồng si" trong lúc nhiều chàng khác cũng mộng mơ tơ tưởng, Hạnh không thể ngờ lại có cái kết quá đắng cay.