Mang theo ký ức về khoảng trời tuổi thơ đầy thơ mộng ấy, sau 6 năm học tập và làm việc tại Anh, cô gái sinh năm 1996 đã trở về Việt Nam năm 2020 và tự đầu tư vào một dự án nghệ thuật cộng đồng gắn với văn hóa miền Tây.

Cécile kể năm 2021, giai đoạn giãn cách xã hội do dịch COVID-19, nhìn thấy học trò học trực tuyến từ những chiếc xuồng giữa sông, Cécile chợt nghĩ về việc kết hợp những kiến thức học được ở Anh với văn hóa bản địa để tạo ra những thiết kế mang đậm dấu ấn miền Tây. Từ đó, cô sáng lập dự án "Lộn Xộn" như một nỗ lực lan tỏa các giá trị văn hóa địa phương.

Mang hơi thở miền Tây vào những bản in nghệ thuật

Cái tên "Lộn Xộn" được Cécile chọn để miêu tả về các nét văn hóa giao thoa rất đỗi đa dạng của miền Tây, đồng thời nói về chính các thiết kế mang tính ngẫu hứng và nhiều màu sắc của dự án.

Những sản phẩm xoay quanh chủ đề văn hóa miền Tây được in ấn bằng phương pháp risograph - kỹ thuật in thủ công thân thiện với môi trường mà Cécile được tiếp cận khi sang Anh du học thạc sĩ ngành kiến trúc tại Đại học Edinburgh (Scotland).

Đảm bảo quy trình sáng tạo hoạt động bền vững và thân thiện với môi trường, cô chủ động kết nối với các đơn vị làm giấy tái chế, từ giấy dó truyền thống ở Hà Nội đến giấy làm từ lục bình ở Cần Thơ. Cả bản in lỗi cũng được tận dụng. Bên cạnh đó, kỹ thuật in risograph cũng dùng mực từ gạo, đậu nành và ít tiêu thụ điện năng hơn.

Theo Cécile, in risograph cho phép chồng nhiều lớp màu, tạo ra sắc độ rực rỡ và không bản in nào giống nhau hoàn toàn. Sự lệch màu trở thành điểm nhấn, mỗi bản in là một tác phẩm riêng biệt.

"Khi cầm một cuốn sách được in bằng risograph, cảm giác chạm vào giấy rất khác - bề mặt giấy hơi bột chứ không bóng loáng như sách in công nghiệp. Sự độc đáo của từng bản in không chỉ thu hút người yêu nghệ thuật, mà đặc biệt là giúp tiếp cận giới trẻ", cô giải thích.

Theo Cécile, nhiều người trẻ cô gặp từng xem chất liệu văn hóa quê nhà là "quê mùa" và không có gì đặc biệt. Nhưng khi được gợi mở bằng những câu hỏi như "Tại sao bạn lại nghĩ thế?" và được phản biện, họ dần nhìn nhận lại và phát hiện ra những nét độc đáo chỉ có ở quê hương mình.

"Lúc đó, các bạn bắt đầu tự tìm cách khai thác góc nhìn bản địa trên các sáng tạo. Tôi luôn nhấn mạnh rằng không ai có thể kể chuyện văn hóa tốt hơn chính người đang sống trong cộng đồng đó, và đây chính là nền tảng của sự sáng tạo có chiều sâu", Cécile nhấn mạnh.

Đến nay, cô và các sinh viên đã thực hiện khoảng 5-6 đầu sách về văn hóa miền Tây, trong đó có những chủ đề độc đáo như vẽ mắt cho ghe, phương ngữ như "sến", gạch bông, màn che nắng, hay những địa danh du lịch tại các tỉnh miền Tây.

Thế hệ trẻ vẫn đang viết tiếp câu chuyện văn hóa

Cécile kể, để phân biệt giữa sự thật khách quan và định kiến của người viết thời đó, cô cố gắng tìm kiếm các nghiên cứu, tác phẩm của nhiều nhà văn, nhà nghiên cứu như cố GS.TS Trần Văn Khê, Sơn Nam, Đoàn Giỏi, hoặc so sánh với các bài viết trên báo chí địa phương, đồng thời ghi nhận mang tính tổng hợp thay vì khẳng định.

Ngoài phân phối tại phòng đọc công cộng, quán cà phê, không gian văn hóa, nghệ thuật, một số đầu sách như Mắt ghe, Mekong Mê Không đã được dịch sang tiếng Anh và trưng bày tại Đường sách TP.HCM, góp phần đưa văn hóa miền Tây đến gần hơn với bạn bè quốc tế.

Cho đến nay, phần lớn dự án được Cécile tự chi trả dựa trên công việc làm giảng viên ở một số trường, đồng thời bán một số sản phẩm nhất định để tái đầu tư.

Từ các chuyến thực địa, trong bối cảnh không ít gia đình nghệ nhân thiếu người trẻ tiếp nối truyền thống, cô gái 9x cũng nhìn thấy những tia hy vọng lóe lên.

Ở một xưởng dệt của người Chăm tại Châu Phong (An Giang), cô thấy một bé gái 17 tuổi vẫn đang ngồi dệt vải, gặp một bạn trẻ từng học tại TP.HCM, rồi trở về quê hương, đề xuất những hướng đi mới để duy trì nghề truyền thống.

"Bạn ấy còn góp phần thực hiện một căn nhà sàn theo kiểu người Chăm, và tạo điều kiện để nghệ nhân làm thêm khung dệt - vốn đang có nguy cơ bị mai một vì chỉ còn một người làm. Bạn cũng trở thành cầu nối để sinh viên đến trải nghiệm văn hóa Chăm. Tôi gặp được nhiều người trẻ trong cộng đồng, thấy họ vẫn mạnh mẽ, vẫn có niềm tin, và điều đó tiếp thêm sức mạnh cho tôi", Cécile bộc bạch.

Ngoài hai dự án về nước mắm và cải lương hiện đang triển khai, Cécile cũng đang cùng với một số đơn vị và nghệ sĩ thực hiện quyển sách hợp tác với UNESCO, ghi lại văn hóa miền Tây qua ký họa và ghi chép thực địa - được xem như một "hành trình chu du" để lắng nghe, học hỏi và lưu trữ văn hóa sống, đồng thời mang các thiết kế sang triển lãm tại Thái Lan và Malaysia.

Cécile thừa nhận trước đây từng nghĩ rằng mình có thể làm mọi thứ một mình. Nhưng giờ cô hiểu rằng bảo tồn văn hóa là việc của nhiều bàn tay cùng chung sức, đặc biệt là người trẻ.

"Đôi lúc, nhiều bạn làm việc cùng tôi còn có "lửa" hơn cả tôi. Lúc đó, tôi cảm thấy như thể mình đã truyền được một chút cảm hứng, góp phần lan tỏa các giá trị văn hóa miền Tây đi xa hơn. Cũng nhờ làm các hoạt động cộng đồng mà tôi được kết nối và hỗ trợ bởi rất nhiều người. Điều đó khiến tôi cảm thấy mình không đơn độc trên hành trình này", cô gái mang hai dòng máu Pháp - Việt trải lòng.

Cù Lao Giêng - 'Miền Tây thu nhỏ' trầm mặc giữa dòng sông Tiền

Giữa mênh mông sóng nước sông Tiền, Cù Lao Giêng hiện lên như một nét chấm son mềm mại, vừa trầm mặc vừa duyên dáng.