"Một kỷ niệm đẹp tôi luôn nhớ về tờ báo Tuổi Trẻ cách đây 40 năm, đó là vào năm 1985 khi tôi đang là một chiến sĩ cơ yếu tại Trường Lục quân quốc gia khu vực phía Nam.

Một buổi sáng, một chiến sĩ đem đến phòng làm việc bức thư: "Anh Hà ơi có báo Tuổi Trẻ gửi thư cho anh". Đang dịch những bức điện mật, tôi ngừng lại hồi hộp mở thư đọc. "Báo Tuổi Trẻ mời anh đến tòa soạn ở quận 3, TP.HCM. Người tiếp bạn đọc: Trần Ngọc Châu...".

Đó là một phần trong bài viết dài mà ông Nguyễn Việt Hà (62 tuổi, nguyên chuẩn úy cơ yếu quân đội, nguyên công chức hải quan TP.HCM) gửi đến cuộc thi "Dấu ấn Tuổi Trẻ trong tôi" do báo Tuổi Trẻ tổ chức.

Người lính trẻ trên chiếc xe than

Ông Hà nói ngay khi gặp lại ông Châu: "Lần gặp trước, anh Châu trẻ lắm". Còn ông Châu sau một lúc ngờ ngợ, chia sẻ rằng ngày ấy mình ấn tượng có một thanh niên đã ngồi xe than để đến tòa soạn báo. Đó chính là anh lính Nguyễn Việt Hà 22 tuổi.

Duyên cớ buổi mời gặp năm ấy xuất phát từ bức thư dài viết tay của ông Hà.

"Một sĩ quan đi phép về kể lại những câu chuyện bức xúc thời bao cấp tại làng quê miền Bắc, đáng nhớ nhất là chuyện anh ấy nhìn thấy du kích xã đến nhà xử lý người dân không bán con heo cho hợp tác xã mà lại đem ra chợ bán. Tôi nghĩ cần có người lên tiếng về sự việc, và viết gửi tờ báo quen thuộc với tôi là Tuổi Trẻ", ông kể. Chỉ vài ngày sau, ông đã nhận được thư mời đến tòa soạn.

Sớm tinh mơ, người lính trẻ đi bộ từ đơn vị ra quốc lộ 1 đoạn qua Đồng Nai đón xe về thành phố. Ông Hà còn nhớ rõ: "Phần lớn xe chở khách là xe than. Xe có hàng ghế gỗ hai bên, mỗi hàng khoảng 8 người. Phía sau là thùng sắt to dài giống như quả bom để đựng than nhiên liệu. Xe chạy 10 - 20km phải dừng để phụ xe cho thêm than vào".

Sau chừng 4 tiếng ông Hà mới đến được tòa soạn, khi ấy tọa lạc tại 161 Lý Chính Thắng, được tổng biên tập Vũ Kim Hạnh và tổng thư ký tòa soạn Trần Ngọc Châu cùng tiếp.

Cuộc gặp chân tình, thể hiện sự quý mến, tin cậy của bạn đọc với Tuổi Trẻ và tấm lòng trân trọng của tòa soạn với bạn đọc. Một ngày đường vất vả cả đi lẫn về, thế nhưng người lính trẻ lòng vui phấp phới, sợi dây gắn bó giữa anh và tờ báo mình yêu quý được nối dài thêm.

Từ những chia sẻ của nhiều bạn đọc tâm huyết như ông Hà vào thời điểm đó, Tuổi Trẻ càng mạnh mẽ hơn trong việc thông tin những cuộc "vượt rào" của "đêm trước đổi mới".

Ông Hà kể, ông theo dõi báo và được đọc nhiều ý kiến người dân lẫn chuyên gia góp ý về những hạn chế của chính sách bao cấp cần được lãnh đạo lắng nghe và thay đổi.

Khi ấy ông Hà còn là bí thư chi đoàn ở đơn vị. Những buổi sinh hoạt chung thường có khoảng nửa tiếng để ông đọc báo cho đồng đội nghe. Trong điều kiện quân ngũ, báo Tuổi Trẻ được lựa chọn như người bạn đồng hành chia sẻ vui buồn.

"Thực tế báo Tuổi Trẻ luôn lắng nghe người dân và chiến sĩ. Tờ báo là cầu nối, diễn đàn để những ước mơ, hoài bão, ý kiến, hiến kế của người dân được cất lên, được lắng nghe", ông tâm sự.

Cứ thế, nhiều đêm sau khi đã hoàn thành nhiệm vụ dịch những bức điện khẩn cho chỉ huy, ông lại lấy giấy bút kể bao câu chuyện mang hơi thở cuộc sống để gửi đến Tuổi Trẻ, "có những khi 2-3h khuya tôi còn ngồi viết, nhìn ra trời sáng lúc nào không hay".

Tình yêu Tuổi Trẻ dài theo năm tháng

Lắng nghe câu chuyện người lính cơ yếu năm xưa, nhà báo Trần Ngọc Châu chia sẻ: "Điều này cho thấy anh Hà rất yêu quý và tin cậy báo Tuổi Trẻ.

Từ những năm đầu thành lập cho đến nay, Tuổi Trẻ luôn luôn ghi lòng những tình cảm của bạn đọc. Với những người làm báo, bạn đọc là trên hết, vì bạn đọc mà báo tồn tại, thành công và phát triển. Đó chính là lý tưởng, là bản sắc Tuổi Trẻ".

"Bạn đọc như anh Hà vẫn nhớ Tuổi Trẻ, nhớ đến những người làm báo như chúng tôi, tôi cảm thấy rất vui. Dù mình làm ra bao nhiêu tác phẩm báo chí cũng không bằng tình cảm của một bạn đọc dành cho", ông nói thêm.

Ông Châu nhớ lại, lúc đó mỗi ngày tòa soạn nhận được hàng trăm lá thư viết tay của bạn đọc. Tòa soạn ghi chép lại những điều bạn đọc cung cấp, góp ý, kể cả thắc mắc và tìm cách phản hồi.

Có bạn đọc hỏi địa chỉ đại sứ quán và tổng lãnh sự quán nước ngoài tại Việt Nam, những thông tin thời đó còn được coi là bí mật. Tuổi Trẻ vẫn cử phóng viên đến Sở Ngoại vụ hỏi nhiều lần cho đến khi có thể trả lời bạn đọc.

Khi dòng hồi tưởng đời lính tạm lắng xuống, ông Hà cho biết năm 1988 ông chuyển ngành sang làm công chức hải quan TP.HCM.

Ở môi trường mới, ông thường lắng nghe tâm tư các doanh nghiệp khi gặp khó trong thủ tục rồi gửi những tâm tư đó cho Tuổi Trẻ, thông tin tình trạng xe quá tải khi vào cảng… Đó đều là nguồn tin đáng giá để Tuổi Trẻ có thể làm các phóng sự điều tra, đánh động sự quan tâm của chính quyền và xã hội.

Không chỉ trong lĩnh vực chuyên trách, ông Hà còn chia sẻ những câu chuyện trong cuộc sống thời đất nước còn khó khăn mà mình và mọi người gặp phải. Như một lần chở con gái đi khám bệnh, ông chứng kiến đông người chen chúc đăng ký, bên cạnh là một thai phụ nhễ nhại mồ hôi không thể nào chen vào đám đông.

"Tôi kể câu chuyện gửi đến Tuổi Trẻ. Mấy ngày sau trên báo có phóng sự, trong đó nêu rõ ý kiến của tôi và nhiều người dân gặp khó trong khi đưa trẻ đến khám bệnh. Phía bệnh viện đã tiếp thu và chấn chỉnh tình trạng này", ông nói.

Đời thay đổi trên trang báo mới

Câu chuyện giữa người làm báo và bạn đọc một thời đam mê, sôi nổi cứ vậy tuôn trào. Ông Châu nhớ những năm xưa làm báo trong tinh thần hăng hái và cực kỳ lãng mạn. Những năm 1980, phong trào thanh niên sôi nổi, sau đó là câu chuyện tháo gỡ và dọn đường cho đổi mới.

Ông nói: "Bạn đọc, doanh nghiệp… ngày ấy khi gặp vướng mắc đã tìm đến Tuổi Trẻ bày tỏ nguyện vọng. Chúng tôi cử phóng viên tìm hiểu, gặp những người có trách nhiệm để yêu cầu trả lời cho người dân, kết nối, duy trì kênh phản biện chính sách. Thời điểm đó báo chí đã tự gánh lên mình sứ mệnh chống tiêu cực, đấu tranh với cái xấu, cái ác trong xã hội, sát cánh với những lãnh đạo tâm huyết như ông Nguyễn Văn Linh, Võ Văn Kiệt, Mai Chí Thọ, Trần Bạch Đằng…".

Thời gian đó, ông Châu trực tiếp tổ chức thực hiện các chỉ đạo của ban biên tập về loạt bài liên quan đến đời sống người dân nghèo, như những phóng sự về sự thiếu thốn cả vật chất lẫn tinh thần của các vùng ngoại thành Nhà Bè, Duyên Hải (Cần Giờ).

Góp chuyện, ông Hà cho biết ngày đó có lần nghỉ phép về Cần Giờ, buổi tối bên này chìm trong màn đêm còn bên kia là Vũng Tàu rực sáng ánh đèn. "Tôi nhớ hoài cảnh từ sáng sớm đến chiều tối bà con chở từng phuy nước. Tôi đã viết 2-3 bài gửi cho Tuổi Trẻ", ông kể.

Nhà Bè rồi Cần Giờ đã lần lượt được lắp đặt đường dẫn nước sạch, điện, xây dựng thêm đường, cầu, trường học, bệnh viện… Khó mà kể hết những đổi thay bắt đầu từ những bài báo thời ấy. Thời điểm đất nước mở cửa, người Việt ở nước ngoài tới tấp gửi tiền, hàng về cho thân nhân.

Ở một số trạm phát hàng, người nhận bị đóng dấu T-H (tiền - hàng) vào hộ khẩu, xem như công dân hạng hai. Sau phóng sự sống động trên Tuổi Trẻ tái hiện cảnh người dân chờ đợi nhận hàng từ 2-3h sáng, Nhà nước bãi bỏ quy định đóng dấu này để "trả lại bình đẳng cho tất cả mọi người".

"Chủ nghĩa lý lịch" được xóa bỏ sau loạt bài về trường hợp Nguyễn Mạnh Huy không được vào đại học. Những chương trình Tuổi Trẻ đứng ra tổ chức như thi thợ giỏi, điển hình bàn tay vàng… xây dựng những hình tượng thanh niên mới, thiết thực, những con người tiên phong, hăng hái thực hành tháo gỡ khó khăn của đội ngũ công nhân.

Người giữ hoài niệm Tuổi Trẻ qua nhiều thập kỷ

Căn phòng nhỏ của ông Dũng chứa đầy những tập báo Tuổi Trẻ Chủ Nhật (nay là Tuổi Trẻ Cuối Tuần) có tuổi đời hàng chục năm được ông cất giữ cẩn thận, đóng thành từng tập lớn và xem như báu vật đời mình.