Theo Hãng thông tấn WANA, ngày 5-10, Quốc hội Iran đã thông qua quyết định cắt bỏ 4 số 0 khỏi đồng nội tệ rial. Mỗi đồng "rial mới" sẽ có giá trị tương đương 10.000 rial cũ, đồng thời bổ sung thêm đơn vị tiền tệ phụ "qeran" dưới rial.

Lộ trình 5 năm

Động thái được đưa ra trong bối cảnh đồng rial là một trong những đồng tiền yếu nhất thế giới. Chủ tịch Ủy ban Kinh tế Quốc hội Iran Seyed Shamseddin Hosseini cho biết Tehran quyết định cắt số 0 nhằm "đơn giản hóa giao dịch" và "giảm chi phí in tiền".

Theo WANA, Chính phủ Iran đã đề ra năm mục tiêu chính cho "cuộc phẫu thuật tiền tệ", trong đó có khôi phục uy tín đồng nội tệ và tạo thuận lợi cho hoạt động kinh tế.

Theo quyết định, Quốc hội Iran cho ngân hàng trung ương hai năm để chuẩn bị các cơ sở cho việc đổi tiền. Sau đó sẽ là giai đoạn chuyển đổi kéo dài ba năm.

Trong giai đoạn chuyển đổi, đồng rial cũ và rial mới sẽ lưu hành song song. Tehran đồng thời tiến hành soạn thảo quy định mới, in tiền mới, thông tin công chúng và quản lý thu hồi tiền cũ.

Sau giai đoạn chuyển tiếp, mọi nghĩa vụ tài chính sẽ được tính toán hoàn toàn bằng rial mới và qeran.

Không phải "viên đạn bạc"

Trong vài năm qua, một số nước đã cắt bỏ số 0 trong đồng nội tệ để kích thích tăng trưởng kinh tế, nhưng kết quả rất khác nhau.

Thổ Nhĩ Kỳ được xem là câu chuyện thành công tiêu biểu. Năm 2005, nước này cắt 6 số 0 khỏi đồng lira, đồng thời thực hiện cải cách toàn diện, từ đó hồi sinh đồng tiền và kiềm chế lạm phát.

Tuy nhiên các nhà kinh tế cảnh báo việc cắt số 0 không phải "viên đạn bạc" luôn mang lại hiệu quả.

Nếu không có cải cách cơ cấu, việc cắt số 0 chỉ mang tính biểu tượng hơn là chính sách bền vững. Lạm phát kéo dài và thâm hụt ngân sách có thể nhanh chóng xói mòn giá trị đồng tiền mới và xóa bỏ những lợi ích từ việc cắt số 0.

Venezuela là ví dụ điển hình về thất bại khi liên tục cắt số 0, nhưng không tái cấu trúc chính trị và chính sách tài khóa. Kết quả, lạm phát phi mã quay trở lại với sức tàn phá còn mạnh mẽ hơn.

Zimbabwe là trường hợp nổi tiếng và cực đoan nhất khi phải cắt tổng cộng 25 số 0 qua ba lần định giá lại (2006, 2008 và 2009) nhưng vẫn không kiềm chế được lạm phát.

Thậm chí tờ tiền mệnh giá 100.000 tỉ dollar Zimbabwe đã được in, với giá trị chỉ tương đương 0,4 USD vào thời điểm ngừng phát hành năm 2008.

Cuối cùng, Zimbabwe phải từ bỏ đồng nội tệ vào tháng 4-2009 và chuyển sang dùng ngoại tệ như USD. Nhờ đó, kinh tế tiền tệ Zimbabwe trải qua giai đoạn ổn định. Tuy nhiên chỉ sau vài năm, ngân hàng dự trữ nhà nước đã không thể đáp ứng nhu cầu đồng USD.

Đầu năm 2019, Ngân hàng Trung ương Zimbabwe quyết định tái phát hành đồng đô la Zimbabwe, quy đổi mọi khoản tiền gửi ngân hàng từ USD sang đô la Zimbabwe.

Đồng tiền mới lập tức mất giá không phanh. Theo số liệu của Ngân hàng Thế giới, lạm phát năm 2019 của Zimbabwe đạt 255%, đến năm 2020 tăng vọt lên 557%. Đến tháng 3-2020, Chính phủ Zimbabwe buộc phải cho phép sử dụng ngoại tệ trong giao dịch hằng ngày trở lại.

Từ những bài học đó, WANA bình luận Iran hiện đứng giữa ngã ba đường: nếu kết hợp với cải cách như tăng cường độc lập cho Ngân hàng Trung ương, kiểm soát thâm hụt ngân sách và thu hút đầu tư, đây có thể là bước ngoặt trong phục hồi kinh tế.

Nhưng nếu chỉ dừng ở việc xóa số 0, đó sẽ chỉ là "phẫu thuật thẩm mỹ" cho tờ tiền thay vì chữa trị căn bệnh kinh tế.

Iran xem xét dời thủ đô khỏi Tehran

Trước tình trạng khan hiếm nước, sụt lún đất và hạ tầng quá tải ở Tehran, Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian tuyên bố nước này cần phải dời thủ đô xuống phía nam - nơi có vị trí chiến lược ven vịnh Ba Tư, mở ra cơ hội phát triển mới.