Ba ngày nào cũng xem tấm bản đồ hành chính treo tường và lấy viết đỏ khoanh tròn tên các tỉnh lỵ ở miền Nam.

Ba nói chiến tranh ác liệt, quân đội Sài Gòn đang co cụm dần về phía Nam, người dân cũng phải chịu nhiều mất mát.

Chiến tranh như xảy ra xa lắm

Một hôm, ba má gọi sáu anh em chúng tôi lại. Ba cẩn thận xếp vào túi áo các con mỗi đứa một tờ giấy khai sinh, ảnh chụp chung gia đình và một ít tiền.

Má chuẩn bị quần áo cá nhân để vào túi xách riêng cho mỗi anh em.

Ba nói đây là phòng xa, lỡ chiến sự lan tới quê nhà, không có ba má kề bên các con tự lo, nương theo bà con mà tìm chỗ an toàn.

Ba dặn cứ hai anh em làm thành một cặp, không được rời xa, nếu thất lạc cũng có cơ hội tìm lại gia đình. Chúng tôi nghe vậy hiểu vậy thôi chứ không hề biết ba má lo xa đến những tổn thất khi chính quyền cũ đang trong giờ phút cáo chung.

Sáng 30-4, ba nhờ tôi ra phố mua ít cà phê về để dùng. Thị xã nơi tôi ở lúc bấy giờ yên ắng như thường ngày. Người dân ở đây không còn nghe tiếng súng, chiến tranh như là xảy ra ở một nơi xa lắm.

Tôi đạp xe thong dong ra hiệu cà phê gần nhà. Tôi thấy một chiếc M113 ngừng bánh, đỗ ngay ngã tư giữa thành phố. Lạ thay, tôi ngước nhìn vẫn không thấy người lính nào trên xe, nòng súng đại liên trên tháp pháo quay ngang, các cửa mở toang.

Dọc đường, nhiều quần áo, giày, ba lô của các sắc lính rơi vãi tràn ngập vỉa hè, lòng đường. Có cả vũ khí cá nhân nhiều loại.

Mua cà phê xong, tôi quay xe về nhà. Tôi thấy có nhiều thanh niên tay mang băng đỏ xuất hiện thu gom vũ khí vào một chỗ, mặt họ vui vẻ lắm, một vài anh chị quen thuộc sống gần nhà tôi.

Hiệu cà phê tôi đến nằm bên này con sông chia đôi thành phố. Bên kia là dinh tỉnh trưởng, dưới sông giang thuyền cắt sóng qua lại liên tục bảo vệ cho cơ quan chính quyền của tỉnh. Hôm nay dòng sông lặng trôi, không thấy bóng giang thuyền với những người lính súng ống dày đặc. Không gian lặng như tờ.

Về đến nhà, tôi kể lại cho ba. Ba hỏi có thấy bóng dáng người lính quân đội Sài Gòn nào trên phố hay không. Không, không có lính hay cảnh sát trên phố như mọi ngày và cả chiếc thiết giáp không ai điều khiển nằm giữa con đường trung tâm nữa.

Không ai phải chết nữa

Ba tôi gọi các con vào nhà và nói giờ phút sinh tử đang đến. Các con phải ở sát cạnh nhau và nhớ lời ba dặn. Nếu may mắn, cả nhà sẽ mãi bên nhau. Ba tôi tuy chỉ là một thầy giáo bình thường, không giữ chức vụ gì nhưng cũng không tránh được sự lo lắng vì chiến tranh.

11h30 ngày 30-4-1975, ba tôi mở radio. Tiếng ông Dương Văn Minh kêu gọi binh lính quân đội Sài Gòn hạ vũ khí và tuyên bố đầu hàng vô điều kiện. Nét mặt ba tôi giãn ra. Ba tôi xoa đầu các con nói: "Chiến tranh chấm dứt rồi, không ai phải chết nữa. Các con trai của ba không còn sợ bị bắt lính nữa".

Hôm đó nhà vui, quên ăn cơm. Hàng dài bộ đội đầu đội mũ tai bèo, vai khoác AK, chân đi dép lốp hành tiến qua nhà. Cả nhà tôi và bà con gần đó đổ ra đường hoan hô bộ đội.

Những người lính trẻ trông không dữ tợn như lời đồn đoán. Nhiều người vẫy tay với bà con đang đổ ra xem nửa tin nửa ngờ vì bộ đội đẹp quá. Một vài bạn nhỏ chạy đến bắt tay chú bộ đội thật vui.

Khu phố tôi có một anh lính chế độ cũ. Anh được giao cắm chốt ở một giao lộ gần đó. Đến quá trưa đói và mệt, anh vác súng về nhà kiếm cơm. Lúc ngang qua nhà, ba tôi thấy, ông cười gọi anh lại và nói: "Ông Minh đọc lời đầu hàng kêu binh lính hạ vũ khí từ sớm, còn tử thủ gì nữa! Bỏ súng, lột quân phục ra mau. Hòa bình rồi, về làm ăn thôi".

Anh ta mừng rỡ làm theo lời ba, súng và đồ lính bỏ ngay bên vệ đường, cứ áo thun quần đùi chạy ngay về nhà. Miệng cười tươi: "Vậy là sống rồi. Hoan hô hòa bình".

Ba ngày sau có hai người bộ đội tìm đến nhà tôi, quân phục tề chỉnh, súng ngắn bên hông, bà con thấy lạ lắm. Hóa ra trong hai người lính đó có một là bạn của ba tôi vào cứ chiến đấu từ lâu, là sĩ quan quân đội.

Ba tôi chỉ chuyên tâm dạy học, ba biết chụp ảnh, có mở một cửa hiệu nhỏ để sinh sống. Các bác giới thiệu cho ủy ban quân quản trưng dụng ba tôi làm công tác phân loại hồ sơ cho viên chức, sĩ quan chính quyền cũ.

Ba vui vẻ nhận lời và hoàn thành nhiệm vụ trong thời gian ngắn. Ủy ban quân quản địa phương có gợi ý ba viết thành tích để trình cấp trên khen thưởng, nhưng ba bảo hòa bình là phần thưởng lớn nhất ba và mọi người được tặng nên thế là đủ rồi.

Không chỉ vui như vậy, năm học đầu tiên sau ngày đất nước thống nhất, ba được tín nhiệm giao cho chức vụ quản lý nhà trường phổ thông. Ba nhận nhiệm vụ đó đến ngày về hưu.

Hòa bình mang đến niềm vui cho gia đình tôi như thế.

Mời bạn tham gia cuộc thi viết: Kể chuyện hòa bình

Cuộc thi viết Kể chuyện hòa bình diễn ra từ ngày 10-3 đến 15-4-2025 do báo Tuổi Trẻ tổ chức, Tập đoàn Cao su Việt Nam đồng hành.